خواص برخی از خوراکی های شب بلدا را بخوانید و همچنین نکاتی بهداشتی برای شب یلدا نیز در آخر گفته شده است.
هندوانه یکی از ارکان سفره شب یلدا، میوه هندوانه است که همیشه به شیوههای جذابی تزیین میشود، اما چرا هندوانه؟ هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است.
به گزارش تالاب باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین های A و B و C میباشد مطابقت دارد.
90 درصد بافت هندوانه از آب تشکیل شده است، در نتیجه برای رفع عطش بسیار مفید است. بعلت فراوانی آب دراین محصول، برای پیشگیري و دفع سنگ کلیه، خوردن ان بسیار توصیه شده است.
هندوانه منبع غنی از بتاکاروتن و لیکوپن است که این مواد از آنتیاکسیدانهای طبیعی هستند و همانگونه که اثبات شده است آنتی اکسیدانها ترکیباتی هستند که از بروز سرطانها در انسان پیشگیری می کنند، پس این باور که با خوردن هندوانه بیماری کمتر به سراغ ما میآید در وجود این آنتیاکسیدانها نهفته است.
هندوانه از بروز آسیبهای پوستی در اثر نور پیشگیري میکند. موجب دفع بیشتر و سریع مواد زاید ازبدن میشود و به شادابی و طراوت پوست میانجامد. درصد کمی قند دارد و میزان کالری ان بسیار پایین است، اما نکته مهم دراین جاست که همیشه هندوانه را بعنوان میان وعده مصرف کنید، نه به همراه غذا، زیرا در هضم و جذب اختلال ایجاد میکند.
هندوانه :
هندوانه در تقویت سیستم ایمنی و دفاع در مقابل عفونت ها نقش موثری دارد . تحقیقات نشان داده اند که مصرف هندوانه در کاهش علائم استئوآرتریت و رماتیسم نقش دارد.
شش درصد وزن هندوانه را ماده جامد و بقیه وزن ان را تقریباً آب تشکیل میدهد .هندوانه منبع قابل توجه ویتامین C است و سایر ویتامین ها و موادمعدنی ان اندک است مگر آنکه چندین کیلو گرم ان در روز مصرف شود.
ویتامین C و بتاکاروتن جزو آنتی اکسیدان های قوی هستند؛ هندوانه دارای مقدار زیادی کاروتنوئید لیکوپن است؛ لیکوپن ترکیباتی هستند که دارای توانایی کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان ها به ویژه سرطانهای پروستات ،ریه و معده است.
ویتامین های B1 و B6 از اجزای تشکیل دهنده هندوانه است. پتاسیم موجود در هندوانه به کاهش فشار خون و خطر تشکیل سنگ کلیه کمک قابل توجه ای می کند؛ همچنین هندوانه فاقد کلسترول و سایر چربی ها است.
انار در سفره شب یلدا سمبل شادی و زایش است. انار میوهای است که از قدیم از ان بعنوان میوهای خون ساز یاد می شد. به افرادی که رنگی مهتابی و از نظر جثه رنجور بودند، توصیه می شد که آب انار بنوشند.
امروزه اثبات شده انار سرشار از ویتامین ث است که سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و تصفیه کننده خون و سرشار از آهن است، در نتیجه موجب افزایش انرژی و خون سازی در بدن فرد می شود و تصفیه خون مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، بهمین علت انار را سمبل زایش و شادی می دانند.
انار :
انار غنی از ویتامین های ث،ب2،ب1 و موادمعدنی مانند سدیم، فسفر،آهن، منیزیم،پتاسیم و ترکیبات قندی ساکارز ؛ فروکتوز، گلوکز و همچنین اسید های مالیک و سیتریک «نوعی ترکیبات که از اختلالات کبدی پیشگیری می کند» است.
از نظر طب قدیم ایران ؛ انار، میوه ای سرد و تر است و برای مصارف دارویی از گل،برگ،پوست درخت،پوست ریشه و دانه انار استفاده می شود.
انار ادرار آور ؛ خنک کننده ،مقوی قلب ،نافع کلیه و معده ،تصفیه کننده خون،شاداب کننده و خون ساز است و برای بیماری های مجاری ادرار،ترشح صفرا،اسهال،پلیپ بینی،گرفتگی صدا و اضافه وزن مناسب است.
برای برطرف کردن گلو درد و زخم گلو از جوشانده پوست انار یا جوشانده برگ انار استفاده می شود؛ اگر برگهای له شده انار روی پوست قرار داده شود خارش را از بین میبرد.برای برطرف کردن سوختگی پوست نیز گل های انار را له کرده با روغن کنجد مخلوط کرده و این پماد را روی قسمت سوختگی قرار می دهند.
آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق است ودر بعضی مناطق کشور از میوه های خشک نیز بعنوان آجیل شب یلدا استفاده می شود. آجیل بعنوان سالمترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست که در درمان یبوست، چاقی، انواع سرطانها از جمله سرطان معده و روده بسیار مؤثر است.
آجیل دارای انواع ویتامینهای گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم، ویتامین A و پروتئین است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و پیشگیري از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می شود.
اما باید توجه کرد با این که چربی موجود در آجیل از نوع مضر نیست، اما دارای کالری بالایی است و برای پیشگیری از افزایش وزن در خوردن ان باید اعتدال رعایت شود.
خرمالو ميوه ای با خاصيت فراوان است؛ ايرانيان از گذشته اين ميوه را در سبد غذايى خود جاى داده اند و از خواص ان بهره می برند، خرمالو يك ميوه زمستانی است كه مواد معدنى زيادى دارد.
شب يلدا يكى از طولانى ترين شب هاى سال است كه افراد انواع ميوه و آجيل را مصرف می كنند؛ خرمالو سرشار از ویتامین های آ، ب، ث و پتاسیم است که در درمانهای طبیعی مورد استفاده قرار مى گيرد علاوه بر اين خواص دارویی برای پیشگیری از بیشتر امراض شناخته شده است.
خرمالو يكى از بهترين ميوه ها براى افزايش انرژى و به اندازه انگور انرژی زا است؛ اين ميوه براى كسانى كه قصد چاق شدن دارند، مفيد است و كسانى كه قصد لاغرى دارند نبايد در مصرف اين ميوه زياده روى كنند.
وى درباره خواص خرمالو گفت: اين ميوه پرخاصيت میتواند ناراحتیهای شایع مانند خشکی پوست، ترک خوردگی پوست، رنگ پریدگی و تعداد زیادی از بیماریهای پوستی طولانی و مزمن را از بین برد یا نشانههای انها را کاهش دهد؛ خرمالو چربی و پروتئین بسیار کمی دارد و غنی از ویتامین ها و موادمعدنی است.
اين متخصص گوارش و كبد با اشاره به اينكه خرمالو داراى ويتامين C فراوانى است، گفت: بسيارى افراد در فصل سرما لثه هايشان به دليل كمبود ويتامين C خونريزى مىكند كه مى توانند با مصرف خرمالو اين كمبود را جبران كنند؛ باید بدانید که مصرف خرمالو و جذب ويتامين C ان برای بالا بردن استحکام سلامت لثه ها موثر است همچنین ویتامین برای شفافیت پوست مفید است.
محمدى افزود: خرمالو به شدت مغز را تقويت مى كند بهمین جهت برای کسانی که کارهای فکری انجام میدهند مفید است بطور کلی مىتوان گفت خرمالو بعلت داشتن فسفر، اعصاب و مغز را تقویت می کند؛ خوب است بدانيد این میوه سرشار از پتاسیم و منیزیم است که با کلسترول و فشارخون بالا مقابله می کند علاوه بر اين پکتین موجود در خرمالو نقش بسزایی در کاهش کلسترول خون دارد.
شب یَلدا يا شب چلّه بلند ترين شب سال در نيم کره شمالي زمين است. اين شب به زمان غروب آفتاب از30 آذر تا طلوع آفتاب در 1 دي اطلاق ميشود، ايرانيان و بسياري از ديگر اقوام ان را مبارک ميدارند و اين شب را جشن ميگيرند.
اين شب درنيمکره شمالي با انقلاب زمستاني مصادف است و به همين دليل از ان شب به بعد طول روز بيشتر و طول شب کوتاهتر ميشود.
شب یَلدا
ايرانيان با اين باور که فرداي شب يلدا با دميدن خورشيد، روزها بلندتر ميشود و تابش نور ايزدي افزوني مييابد، آخر پاييز و اول زمستان را شب زايش مهر يا زايش خورشيد ميخواندند و براي ان جشن بزرگي برپا ميکنند.
ميوه و خشكبار، اصليترين خوراكيها در شب يلدا هستند و ميوههايي كه براي اين شب خريداري ميشوند، ميوههايي پاييزي و تابستاني، به خصوص انار و هندوانه هستند.
بر اساس يك باور قديمي، مردم با اين كار با ميوههای تابستاني وداع ميكنند و با خوردن خشكبار گرم به استقبال سرما ميروند و يلدا را جشن ميگيرند تا نشانگر تقابل سرما، ناباروري، پژمردگي و مرگ با گرما، روشنايي، باروري، سبزي و زندگي باشد.
خواص خوراكيهاي شب يلدا هر يك از خوراكيهای شب يلدا، خواص درماني و طبيعي مخصوص دارند، چنانچه جعفر شهري در كتاب «طهران قديم» در رابطه با خواص مواد غذايي كه دراين شب خورده ميشود، آورده است:
«مردم معتقد بودند با خوردنيهای سفره شب يلدا، مثل خوراكيهای پاي سفره هفتسين طبيعت گرم خودرا ميتوانند سرد كنند و طبيعت سرد خودرا گرم كنند. به اين صورت كه اگر از گرمي مزاج رنج ميبرند، هندوانه و انار و اگر از سردي ناراحت ميشوند، توت و كشمش و خرما و مثل ان بخورند».
البته پزشک کوروش جعفريان متخصص تغذيه معتقد است؛ در علم چيزي به نام سردي و گرمي تاييد نشده است اما فوايد خوراكيهای شب يلدا به قدري زياد است كه خوردن هر يك، خواص درماني خاص خودرا دارد.
آجيل هفت قلم بادام، پسته، گردو، نخودچي و كشمش و باسلوق آجيل شب يلدا يا چله را تشکيل مي دهند. اين متخصص تغذيه با بيان اين که مردم بايد در انتخاب خشکبار به رنگ و مزه ان دقت کنند، اظهار داشت: آجيل را قبل از غذا بخوريد تا چاق نشويد.
وي خاطرنشان کرد: خشکبار به دليل دارا بودن مواد فيبري باعث احساس سيري در فرد ميشود و به افرادي که چاق هستند و يا مايل نيستند دچار اضافه وزن شوند، توصيه ميشود اين مواد را قبل از غذا مصرف کنند؛ چرا که باعث پرشدن حجم معده ودر نتيجه احساس سيري در افراد ميشود.
خشکبار مصرفي در شب حاوي مواد مغذي و ريزمغذيهايي مانند ويتامين آ، فسفر، منيزيم و داراي ترکيبات امگا 3 هستند که اين مواد مغذي نقش مهمي در بدن ايفا ميکنند.
وي در ادامه تاکيد کرد: افراد بايد تعادل را در مصرف خشکبار رعايت کنند. همچنين مصرف روزانه و مداوم مقدار کمي خشکبار مناسب و موثر بوده و باعث افزايش 3 تا 5 درصدي طول عمر انسان ميشود.
مطالعات زيادي نشان ميدهد که مصرف مناسب مغزها ريسک بيماريهای قلبي عروقي را بين 20 تا 50 درصد کاهش ميدهد. همچنين اين مواد کاهنده خطرات ديابت هستند و مصرف مداوم مغزها خطر ابتلا به انواع سرطانها از جمله پروستات، ريه و سينه را کاهش ميدهد و حتي در نظارت فشار خون موثر است.
مغز پسته از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و براي افراد گرم مزاج مناسب نيست. اين ميوه بسيار مقوي است و حاوي ويتامينهای ب1؛ ب3 و ويتامين E بوده و املاح مغذي شامل آهن، پتاسيم، فسفر و كلسيم را داراست.
مغز پسته به دليل دارا بودن آهن، خون ساز است و طبق معمولً به افرادي كه از كمخوني فقر آهن رنج ميبرند، مصرف ان توصيه ميشود. همچنين ان را تقويت كننده نيروي جسمي ميدانند.
از ديگر خواص پسته ميتوان به وجود كوآنزيم كيو10 اشاره كرد كه نوعي آنتياكسيدان است ودر پيشگيري از بيماريهای قلبي نافع است. از طرف ديگر افرادي كه مبتلا به نارسايي بد هستند، مبتلايان به نقرس، ديابت و ناراحتيهای كليه بايد از خوردن پسته خودداري كنند.
مغز گردو داراي پروتئين، قند، آب و چند اسيد آلي، مقدار كمي اسانس و ويتامينهای A, B, C, Dو E است. اين ميوه حاوي اسيدهاي چرب مفيد و املاح معدني نظير كلسيم، پتاسيم، منيزيوم و فسفر است، تا جايي كه در برخي منابع، فسفر ان در رده منابع غني ذكر ميكنند.
گردو از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و براي پايين آوردن كلسترول خون و پيشگيري از بيماريهای ريوي مناسب است. مصرف اين ميوه از تشكيل سنگ كليه و سنگ كيسه صفرا جلوگيري ميكند.
برخي افراد ممکن است به خشکبار آلرژي داشته باشند، گفت: برخي از افراد بويژه کودکان زير 3 سال به خشکبار به ويژه بادام زميني که جز آجيل شب يلدا نيز هست حساسيت دارند. وي تهوع، شکم درد، دردهاي مزمن را از علائم اين آلرژي دانست و اظهار داشت:
خشکبار و بادام زميني به دليل آزاد کردن پروئتينها و فعل و انفعلات بدني باعث ترشح هيستامين در بدن ميشود که با خوردن آنتي هيستامين علائم از بين ميرود.
بدترين شکل آلرژي به مواد غذايي آلرژن اين است که سيستم تنفسي نيز درگير ميشود و به افراد احساس خفگي دست ميدهد. با اين حال مصرف روزانه يک مشت خشكبار براي هر فرد توصيه ميشود.
وي گفت: هر 100گرم خشکبار و شيريني 500 تا 600 کيلو کالري به همرا دارد و مصرف نامناسب و بي رويه اين مواد باعث چاقي افراد درعيد ميشود. آجيلهای فريبنده آجيل و خشكبار جز خوراكيهای سنتي هستند كه مردم عادت كردهاند، به صورت فلهای خريداري كنند.
البته هر كس دلايل مخصوصي دارد، بعضي از افراد به نكاتي مثل اين كه «آجيل باز را ميتوان از 50 گرم تا چندين كيلو و به ميزان دلخواه خريداري كرد»؛ يا «آجيل باز قابل تست كردن است و درضمن هزينهای هم براي بستهبندي نميپردازيم» اشاره ميكنند.
اما بد نيست بدانيد آجيل و خشكبار قابليت آلودگي به قارچي نظير آفلاتوكسين را دارند كه واحدهاي صنعتي با توجه به وجود پروانههای بهداشتي، ضوابط و دستورالعملها ملزم به اندازهگيري قارچ آفلاتوكسين بر روي محصولاتشان هستند، اما در محصولات سنتي آجيل وخشكبار، اين اندازهگيريها صورت نگرفته و محصول توليدي قابل رديابي نيست.
وي نيز ضمن تاکيد بر مصرف آجيل های صنعتي به مردم توصيه کرد: در خريد آجيل شب يلدا به رنگ و طعم انها توجه کنند و افزود: رنگ داخلي پسته سالم بايد سبز و پوسته نازک دور پسته به رنگ بنفش باشد. در ايام مخصوص هم چون عيد نوروز و شب يلدا، برخي کسبه براي کاهش قيمت آجيل، مغزهاي کهنه را وارد بازار ميکنند که مردم بايد در خريد اين مواد غذايي دقت کنند.
وي با رد تصور نادرست مردم در مورد خوب بودن پستههای خندان گفت: هر پسته خنداني مفيد نيست؛ چرا که برخي از فروشندگان براي اينکه پوست پسته ورم کند و باز شود ان را در آب مياندازند و اين احتمال خراب و کپک زدن پسته را افزايش ميدهد.
پزشک جعفريان به مردم توصيه کرد؛ براي شناسايي پسته خندان از تقلبي، پوسته خارجي«سفيدرنگ» پسته خندان را فشار دهند اگر بسته شد، نشان دهنده اين است که در آب گذاشته شد ودر غير اين صورت «بسته نشدن» پسته سالم است.
وي با اشاره به اينکه حداکثر نمکي که يک فرد بايد در طول روز دريافت کند 5 گرم است، به مصرف کنندگان پسته شور به دليل نمک سود بودن پسته توصيه کرد: به دليل عوارض مصرف زياد نمک از جمله مشکلات قلبي عروقي از مصرف زياد ان بپرهيزند.
پزشک جعفريان در ادامه با اشاره به خواص گردو بعنوان يکي ديگر از اقلام آجيل شب چله، ان را منبعي از امگا 6 و 3 دانست و به مردم توصيه کرد: گردو رابا پوسته خارجي ان که قهوهای رنگ است، خريداري کنيد ودر توضيح گفت:
برخي فروشندگان براي اين که گردو تازه بنظر برسد و افزايش وزن پيدا کند ان را درون آب مي اندازند که احتمال کپک زدن ان وجوددارد. وي به مردم توصيه کرد که از خريد گردوهايي که در پشت ويترين ودر دسترس نورخورشيد هستند، بپرهيزند؛ چرا که ميزان چربي گردو در دسترس نور و اکسيژن اکسيد شده و کپکها و قارچها درون ان رشد ميکنند.
به گفته پزشک جعفريان، طعم و مزه گردو شاخص خوبي براي شناسايي گردوي خوب است. وي به والدين توصيه کرد:
بهتر است مغزها و آجيل رابه صورت له و خورد شده به کودکان خود بدهيد.
هندوانه به شرط چاقو! هندوانه ميوه شب يلدا بيشتر يک ميوه تابستاني است اما در هر زمان که مصرف شود داراي خواص درماني زيادي است. يک هندوانه بطور متوسط داراي 92 درصد آب و 8 درصد قند طبيعي است.
به همين علت فاقد هر گونه چربي اما حاوي مقاديرزيادي ويتامين و مواد معدني و 49 واحد کالري است. اين ميوه به علاوه ميتواند التهاب ناشي از بيماريهايي مانند آسم، آترواسکلروزيس، ديابت، سرطان روده و آرتروز را تسکين دهد. هندوانه صورتي رنگ منبع آنتي اکسيدان کاروتنوئيدي موسوم به ليکوپن است.
اين آنتياکسيدانهای مهم و قوي در تمام نقاط بدن، مولکولهای راديکال آزاد راکه با اکسيده کردن کلسترول موجب چسبيدن آن ها به ديواره رگهای خوني شده ودر نتيجه منجر به بروز حمله قلبي يا سکته مغزي شوند، در بدن خنثي ميکنند. مصرف گوجه و هندوانه بدليل داشتن ليکوپن بعنوان يک ماده آنتي اکسيدان در جلوگيري از بيماريهای سرطاني مؤثرند.
همچنين هندوانه حاوي ليپوسين است. ليپوسين يک آنتي اکسيدان است به همين علت انجمن قلب آمريکا مصرف هندوانه رابه علت داشتن آنتي اکسيدان بعنوان يک ماده مفيد براي قلب مورد تاييد قرار داده است.
بايد دقت کنيد که هندوانه براي اشخاص سرد مزاج و آنهائي که داراي معده سرد هستند، مناسب نيست. اين اشخاص اگر ميخواهند هندوانه بخورند بايد ان رابا شکر، عسل و يا گل قند بخورند. همچنين هندوانه در اشخاص سرد مزاج باعث درد مفاصل و ضعف جنسي ميشود.
انار با طعم شب چله انار نه تنها سرشار از ويتامين است بلکه هم چون دشمن قوي در برابر بيماري هايي مانند سرطان، بيماري قلبي، سکته مغزي و فشار خون بالا ميايستد. انار غني از آنتي اکسيدانهاي قوي است. الاژيک اسيد موجود در انار از بروز سرطان جلوگيري کرده و رشد تومورهاي سرطاني را کند ميكند.
انار براي سلامت قلب و عروق، جلوگيري از تصلب شريانها و سکتهها، جلوگيري از پيري زودرس و آلزايمر و پيشگيري از سرطانها بويژه سرطان پروستات مفيد است. تحقيقات نشان داده است که آب انار ميتواند از خطر بيماري قلبي و سکته مغزي بکاهد. برخي مطالعات نشان دادهاند که آب انار ميتواند فشار خون را پايين آورده و به سلولهايي که باعث سرطان سينه ميشوند حمله کند.
در يک تحقيق نيز مشخص شده عصاره ميوه انار ممکن است حاوي عامل موثري در برابر سرطان پوست باشد. نوشيدن مقداري «حدود 28 گرم» آب انار در روز توسط مردان مبتلا به سرطان پروستات از پيشرفت سريع بيماري جلوگيري ميکند. اما به ياد داشته باشيد افرادي که سرد مزاج هستند نبايد در خوردن انار افراط کنند . زيرا معده را سست کرده و ايجاد نفخ ميکند.
البته قرار نيست كه شما در شب يلدا كه شب سلامتي نام گرفته، در اثر مصرف بيش از حد خوراكي ها يا استفاده از خوراكي های آلوده بيمار شويد و طعم بلند ترين شب سال رابا بيماري و درد تلخ كنيد، در زير توصيه هايي آورده شده كه بشما كمك مي كند تا از برخي موارد اذيت دهنده پرهيز كنيد:
1 – پوست ميوه هايي مثل انار و هندوانه را حتما به دقت بشوييد، چرا كه خوردن انار آب لمبو و هندوانه در صورتي كه آلوده باشند، هرگز لذت بخش نيست.
2 – اگر در آجيلي كه مي خريد، بادام زميني بدون پوسته قهوه ای و به شكل فله ای وجوددارد حتما ان را پاك كنيد و دقت كنيد كه در بين ان دانه های سياه ريز وجود نداشته باشد.
3 – افرادي كه از بالا بودن تري گليسيريد خون رنج مي برند، بهتر است از مصرف دانه های چرب مثل پسته، بادام، گردو و… خودداري كنند.
4 – مصرف آجيل بو داده كه حاوي نمك فراوان است به هيچ وجه به كساني كه فشار خون بالايي دارند يا از مشكلات كليوي رنج مي برند، توصيه نمي شود.
5 – بهتر است در انتخاب آجيل دقت كرده و بعنوان مثال پسته هايي كه پوست بسيار زرد براق يا مغز قرمز رنگ شده دارند و يا تخمه هايي كه براي پررنگ تر شدن از رنگ های مصنوعي در انها استفاده كرده اند را خريداري نكنيد.
6 – خوراكي های شب يلدا به اندازه كافي متنوع و حجيم هستند، پس توصيه من بشما اين است كه يا شام را حذف كنيد يا شام بسيار سبكي ميل كنيد.
7 – به خاطر داشته باشيد كه آجيل خام تا يك سال قابل نگهداري است، اما بعد از تفت دادن بهتر است هر چه زودتر مصرف شود