علائم شایع‌ترین سرطان زنانه در ایران
شناخت علائم سرطان زنانه در ایران
سرطان پستان و سرطان دهانه رحم از شایع‌ترین سرطان‌هاي زنان ایران در سنین باروری میباشند که در صورت تشخیص دیررس، آمار مرگ و میر بالایی را به دنبال خواهند داشت. اگر این دو مریضی به‌موقع تحت درمان قرار نگیرند با خطر متاستاز دوردست «گسترش سلول‌هاي سرطانی به بافت‌هاي دیگر» همراه میباشند.
راه نجات از متاستاز باوجود شیمی‌درمانی و پرتودرمانی بسیار دشوار هست، اما اگر زنان از لحاظ سلامت، پیگیر بررسی‌ها و معاینات دوره‌اي رحم و پستان خود باشند، هرگز با موارد ناشناخته سرطان و متاستاز و اکران دوردست آن در بدن مواجه نخواهند شد.
آیا سرطان پستان فقط در افراد با سابقه ژنتیکی و خانوادگی اتفاق می‌افتد؟
نه، برخلاف تصور عموم که فکر میکنند فقط در صورت وجود سابقه ژنتیکی سرطان پستان باید دنبال رد پای این مریضی باشیم، امروزه مشابه‌هایي از سرطان پستان در خانم‌هایي دیده میشود که اصلا سابقه فامیلی سرطان را در پیشینه خانوادگی خود ذکر نمیکنند. این موضوع زنگ خطر برای تمام خانم‌ها و نشان‌دهنده اهمیت معاینات دوره‌اي پستان توسط متخصص زنان یا جراح عمومی هست.
معاینه پستان از چه سنی باید آغاز شود و تا چه سنی ادامه پیدا کند؟
این معاینات باید بعد از بلوغ با تکمیل رشد طبیعی پستان توسط خود فرد آغاز شوند، اما زمانی که پستان به تازگی جوانه زده و خیلی کوچک هست، نیازی به معاینه وجود ندارد. در صورت برخورد به برجستگی یا مورد مشکوک در معاینه خانگی، فرد باید صرف‌نظر از سن خود حتما برای انجام سونوگرافی به دکتر مراجعه کند.
برای آغاز معاینه با سونوگرافی محدودیت سنی وجود ندارد، اما ماموگرافی باید بعد از 40 سالگی آغاز شود زیرا تا گذشته از این سن، بافت پستان سفت هست و تشخیص با این روش با مشکل مواجه میشود. تا 65 سالگی نیز باید سالیانه 1 بار ماموگرافی را تکرار کرد.
معاینه خانگی پستان چگونه و چه زمانی باید انجام شود؟
خانم‌ها بهتر هست بلافاصله بعد از اتمام عادت ماهانه، پستان‌هاي خود را در حمام معاینه کنند. برای این منظور باید یک دست را پشت سر به حالت کشیده قرار داد و با دست دیگر، پستان سمت مخالف را به‌صورت دوایر متحدالمرکز از نوک پستان به سمت خارج پستان‌ها لمس کرد. در این معاینه باید از فشردن بافت پستان بین دو انگشت خودداری کرد زیرا پستان در حالت طبیعی دارای مجاری شیری، حفره‌ها و مجراهای چربی هست.
این مجاری و حفره‌ها ممکن هست فرد را بی‌علت نگران کنند، در حالی‌که فقط دکتر قادر هست موارد غیرطبیعی انها را تشخیص دهد، بنابراین معاینه خانگی پستان باید با لمس به حالت فشاری روی قفسه سینه انجام شود، نه فشردن بافت بین دو انگشت. در صورت مواجه شدن با هرگونه توده غیرطبیعی، فرورفتگی غیرعادی، تغییر رنگ بخشی از پستان، غیرقرینگی اندازه پستان بیش از حد طبیعی و ترشح رنگی یا سفید از نوک پستان‌ها باید حتما برای ارزیابی‌هاي دقیق‌تر به متخصص زنان یا جراح عمومی مراجعه کرد.
سرطان هاي زنانه,سرطان سینه
خانم‌ها بهتر هست بلافاصله بعد از اتمام عادت ماهانه، پستان‌هاي خود را در حمام معاینه کنند.
در چه صورتی فرد برای معاینه پستان به سونوگرافی و ماموگرافی نیاز پیدا میکند؟
برترین روش برای بررسی توده‌ها و کیست‌هاي پستان گذشته از 40 سالگی، سونوگرافی هست. همۀ خانم‌ها باید حداقل سالی 1 بار پستان‌ها و بافت‌هاي زیر بغل خود را با سونوگرافی بررسی کنند. در صورت وجود موارد مشکوک، فواصل بررسی با سونوگرافی تحت‌نظر دکتر معالج کوتاه‌تر خواهد شد. ماموگرافی سالیانه نیز از 40 سالگی به بالا کنار سونوگرافی، ابزار تشخیصی دقیقی برای رد سرطان پستان هست.
سرطان پستان از مریضی‌هاي خوش‌اقبال در رشته زنان هست چراکه با بررسی‌هاي مرتب سونوگرافی، مشابه‌برداری و پاتولوژی می توان به محض تشخیص کوچک‌ترین توده یا مورد غیرطبیعی، از تبدیل شدن آن به سرطان پیش گیری کرد.
از آنجایی که سرطان پستان معمولا درد و علامت واضحی ندارد، فرد بدون انجام معاینات منظم از وجود آن بی‌خبرمی‌ماند. در این اوضاع سرطان به تدریج پیشرفت می کند و ممکن هست به بافت‌هاي دیگر از جمله ریه‌ها و مغز استخوان انتشار پیدا کند، بنابراین هیچ گاه نباید معاینات دوره‌اي خود را پشت گوش بیندازید.
کیست‌های طبیعی پستان چه تفاوتی با کیست‌ها و توده‌های غیرطبیعی دارند؟
بافت پستان حاوی حجرات، حفرات و مجاری شیری هست که در طول چرخه‌‌هاي ماهانه به واسطه تغییرات دوره‌اي هورمونی دستخوش تغییرات طبیعی و فیزیولوژیک میشود. این تغییرات معمولا چند روز مانده به عادت ماهانه شروع میشوند و باعث ایجاد حس سنگینی در سینه‌ها و حتی افزایش اندازه و مقداری درد در پستان خواهند شد اما نیاز به مداخله درمانی خاصی ندارند.
باتوجه به این که امروزه سن ازدواج و بارداری بالا رفته و تعداد موارد بارداری و شیردهی در خانم‌ها کاهش یافته، حفرات و مجاری طبیعی شیری ممکن هست به دنبال تغییرات هورمونی، فضاهای به هم پیوسته‌اي ایجاد کنند که در آن ها مایع وجود دارد. اندازه این فضاهای حاوی مایع که کیست‌هاي پستانی نام دارند، متغیر هست و گاهی دردناک میشوند.
اگر اندازه کیست زیر 20 میلی‌متر باشد، فرد باید هر 6 ماه یک بار تحت معاینه دکتر و بررسی ماموگرافی قرار بگیرد و از مصرف مواد خوراکی محرک خودداری کند، اما اگر کیست بزرگتر از 20 میلی‌متر باشد باید برای رد بدخیمی و بررسی پاتولوژیک از آن مشابه‌برداری انجام شود. گاهی اوقات نیز در معاینه یا سونوگرافی پستان، توده‌هاي سفت و جامدی دیده یا لمس می شوند که متحرک میباشند و درد ایجاد نمیکنند.
این توده‌ها باید با بررسی‌هاي سونوگرافی و معاینه‌هاي نزدیک به هم از لحاظ افزایش اندازه پیگیری شوند. بعضی از توده‌ها نیز دیواره نامنظم و چسبنده‌اي دارند و متحرک نیستند و در سونوگرافی با نمای توده سفت دیده میشوند. این توده‌ها باید بلافاصله مشابه‌برداری شوند، اما اگر در معاینه دکتر، توده در ظاهر نمای بدخیم نداشته باشد، فرد میتواند هر چند ماه یک بار با سونوگرافی اندازه آن را بررسی کند و فقط در صورت افزایش اندازه توده مشابه‌برداری انجام دهد.
علائم سرطان رحم
برترین روش برای بررسی توده‌ها و کیست‌هاي پستان گذشته از 40 سالگی، سونوگرافی هست.
شیوه زندگی چه نقشی در پیشگیری از سرطان، کیست‌ها و توده‌های پستانی ایفا میکند؟
مصرف مایعات عمده و سبزیجات خام، رژیم خوراکی سالم، ورزش و تحرک هرروز، بهرهگیری از هوای پاک و خودداری از استعمال دخانیات در پیش گیری از سرطان پستان نقش مهمی ایفا می کند. کاهش مصرف مواد خوراکی محرک مثل نوشیدنی‌هاي حاوی کافئین عمده، چای پررنگ، چربی‌ها، مواد خوراکی شور و پرنمک یا خوراکی‌هاي حاوی مواد نگهدارنده نیز میتواند در جلوگیری از کیست‌ها و مشکلات پستان موثر باشد.
خانم‌ها تا حد امکان باید از پوشیدن سینه‌بند‌هاي تنگ و چسبان با الیاف مصنوعی خودداری کنند. همینطور پیشنهاد می شود هنگام استراحت و خواب شبانه سینه‌بند باز شود تا جریان طبیعی خون بین عروق ناحیه برقرار شود. در معاینات دوره‌اي توسط متخصص زنان نیز حتما باید از معاینه پستان‌ها استقبال کرد.
سرطان دهانه رحم چگونه ایجاد میشود؟
امروزه یکی از شایع‌ترین دلایل سرطان دهانه رحم در تمام دنیا، ویروس ایجادکننده زگیل تناسلی هست که تحت عنوان اچ‌پی‌وی «HPV» شناخته می شود. این ویروس در انواع مختلفی وجود دارد که همۀ انها منجر به سرطان دهانه رحم نمیشوند اما بعضی از انواع آن خطرناک میباشند.
در صورت ابتلا به نوع پرخطر این ویروس‌ها فرد باید برای رد سرطان دهانه رحم، تحت ارزیابی‌هاي دقیق و منظم قرار بگیرد. برای این منظور باید معاینه دوره‌اي متخصص زنان و تست پاپ‌اسمیر به‌صورت سالیانه انجام شود. این تست با بررسی پاتولوژیک سلول‌هاي دهانه رحم میتواند بدخیمی را در مراحل نخست تشخیص دهد. سرطان دهانه رحم با دقت به میزان نفوذ و اکران شدن در بافت، درجات گوناگون و شیوه‌هاي درمانی متفاوتی دارد.
از آنجایی که غربالگری سرطان دهانه رحم در ایران به‌صورت منظم با تست پاپ‌اسمیر انجام میشود، این سرطان یکی از خوش‌اقبال‌ترین مریضی‌هاي زنان هست زیرا به واسطه این تست‌ها، سرطان در مراحل بسیار پایین قابل‌تشخیص، ردیابی و درمان خواهد بود.
بررسی و معاینه از لحاظ سلامت دهانه رحم باید از چه سنی آغاز شود؟
همۀ خانم‌ها در سنین باروری با آغاز ارتباط زناشویی باید از لحاظ شکل ظاهری دهانه رحم مورد معاینه و بررسی با تست پاپ‌اسمیر قرار بگیرند. بعد از 20 سالگی نیز پیشنهاد می شود هر سال این معاینه را تکرار کنند. در صورت لزوم، تست‌هاي غربالگری سرطان دهانه رحم هم باید هر 3 سال یک بار برای فرد انجام شود. باتوجه به پاسخ این تست‌ها و اوضاع فرد ممکن هست فواصل تست‌هاي بعدی به صلاحدید دکتر کوتاه‌تر شود یا بررسی‌هاي تشخیصی دیگر مثل سونوگرافی و آزمایش‌هاي بیوشیمیایی برای بیمار درخواست شود.
پاپ‌اسمیر چگونه انجام میشود؟
در پاپ‌اسمیر وسیله‌اي به نام «اسپکولوم» برای کنار زدن بافت‌ها و فراهم آوردن دید بهتر از دهانه رحم، داخل واژن قرار می گیرد. سپس یک برس مخصوص دور تا دور سوراخ خارجی دهانه رحم کشیده می شود. درواقع، با اینکار سلول‌هاي دهانه رحم روی برس منتقل می شوند. برای انتقال این سلول‌ها به آزمایشگاه و بررسی آن ها دو روش وجود دارد؛ در یکی از این روش‌ها متخصص زنان پس از گرفتن مشابه سلول‌هاي رحم، آن ها را روی شیشه مخصوصی به نام لام قرار می دهد و با اسپری مخصوص اثبات می کند.
سپس مشابه به آزمایشگاه فرستاده می شود و سلول‌ها از لحاظ طبیعی یا غیرطبیعی بودن بررسی می شوند. متاسفانه بعضی از این سلول‌ها تا زمان رسیدن به آزمایشگاه و پاتولوژی تغییر شکل میدهند. گاهی اوقات نیز بعضی از آن ها به دنبال اثبات کردن مشابه روی لام، به خوبی شکل نمی گیرند، بنابراین نتیجه این آزمایش ممکن هست خیلی دقیق نباشد.
در سال‌هاي جدید روش بسیار دقیق‌تر با صحت تشخیصی بسیار بالاتری نسبت به لام مطرح شده که بر پایه مایع انجام میشود. در این روش متخصص زنان پس از برداشت مشابه سلول‌هاي دهانه رحم، انها را درون مایعی مخصوص قرار می دهد و به آزمایشگاه منتقل میکند. هرچند این روش گران‌تر و هزینه‌بر هست، اما قدرت تشخیص بسیار بالاتری در رابطه با سرطان دهانه رحم دارد. بعد از حاضر شدن جواب آزمایش، برگه‌اي به بیمار تحویل داده می شود که تفسیر آن برعهده متخصص زنان هست.
آیا برای پیشگیری از ابتلا به ویروس عامل سرطان دهانه رحم، واکسنی هم وجود دارد؟
سرطان دهانه رحم در بیش از 90 درصد از موارد بر اثر ویروس‌هاي پرخطر زگیل تناسلی ایجاد می شود. خوشبختانه برای جلوگیری از ابتلا به بعضی از انواع پرخطر و شایع این ویروس‌ها واکسن ساخته شده هست. تزریق این واکسن با کاهش خطر ابتلا به ویروس زگیل تناسلی، خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را نیز کاهش میدهد.
در بعضی از کشورها واکسن زگیل تناسلی برای دختران و پسران از سنین 10 سالگی در 3 نوبت تزریق می شود. این واکسن در ایران نیز موجود هست، اما هنوز جزو واکسیناسیون کشوری نیست. با این حال تزریق آن به همۀ افراد ترجیحا بین 13 تا 26 ساله پیشنهاد می شود.
: بعضی از خانم‌ها تا پیش از ازدواج یا برخورد با علائم عفونت و مریضی به متخصص زنان مراجعه نمیکنند. تعداد زیادی از خانم‌ها نیز با رسیدن به دوران یائسگی ویزیت‌هاي متخصص زنان را کنار می گذراند. اینکار با چه عواقبی همراه هست؟
خانم‌ها به هیچ عنوان نباید به بهانه مجرد بودن، یائسگی و بی‌علامت بودن، ویزیت دوره‌اي متخصص زنان را پشت گوش بیندازند. تمام خانم‌ها به محض شروع روابط زناشویی، صرف‌نظر از سن خود باید برای معاینه دهانه رحم به متخصص زنان مراجعه کنند؛ حتی اگر مشکل یا علامتی نداشته باشند. برخلاف تصور عموم، تعداد زیادی از مریضی‌هاي زنان کاملا بی‌علامت میباشند. خیلی از عفونت‌ها و زخم‌هاي دهانه رحم فقط با ترشحات بسیار معمولی خود را نشان می دهند و اصلا درد، بو، سوزش و خارش ایجاد نمیکنند.
در این اوضاع با عدم تشخیص به‌موقع مریضی، احتمال ایجاد زخم روی دهانه رحم بالا میرود. این زخم‌ها نیز در طولانی‌مدت قابلیت تبدیل شدن به سلول‌هاي سرطانی را دارند، بنابراین نباید به بی‌علامت بودن اکتفا کرد. این موضوع در مورد مریضی‌هاي پستان نیز صدق می کند. تعداد زیادی از سرطان‌هاي پستان بدون هیچ‌گونه درد، تغییر شکل و ترشح ایجاد می شوند و فقط با کمک معاینه، سونوگرافی و ماموگرافی قابل‌تشخیص میباشند.
ویژگی‌های سرطان پستان قبل از۴۰ سالگی
سرطان پستان در سنین جوانی «زیر ۴۰ سال» نادر هست، اما زنان جوانی که دچار سرطان پستان میشوند با چالش‌هاي منحصربه‌فردی روبرو میباشند و نیاز به نوع متفاوتی از حمایت نسبت به زنان مسن‌تر دارند، ازجمله مساله تاثیر درمان سرطان روی توانایی بچه‌دار شدن.
عوامل خطرساز خاص برای ابتلا به سرطان پستان در سنین پایین شامل سابقه قبلی شخصی ابتلا به سرطان پستان یا مریضی‌هاي غیرسرطانی پستان، سابقه خانوادگی سرطان پستان، به‌خصوص در مادر، دختر یا خواهر، سابقه پرتودرمانی پیش از ۴۰ سالگی، داشتن جهش‌هاي ژنتیکی وراثتی اغلب در ژن‌هاي BRCA1 یا BRCA2، شروع عادت ماهانه پیش از ۱۲ سالگی، در بعضی از زنان سن بالاتر «بالای ۳۵» هنگام تولد اولین بچه.
تشخیص سرطان پستان زیر ۴۰ سال مشکل‌تر هست چراکه بافت پستان در این زمان عموما متراکم‌تر هست، بنابراین هنگامی‌که زن جوان توده‌اي در پستانش لمس می کند، سرطان ممکن هست پیشرفته باشد.
به‌علاوه، سرطان پستان در زنان جوان ممکن هست مهاجم‌تر باشد و با احتمال کمتری به درمان پاسخ دهد.
شناسایی زودرس هر سرطانی اهمیت دارد. ازآنجایی‌که در سن جوانی انتظار ابتلا به سرطان پستان وجود ندارد، ممکن هست نادیده گرفته شود. زنان جوان ممکن هست وجود توده در پستانشان و ترشح غیرمعمول از نوک پستان را نادیده بگیرند یا حتی دکتر ممکن هست این توده را به‌اشتباه یک کیست بی‌خطر تشخیص دهد.
ماموگرافی به‌طور عمومی برای زنان زیر ۴۰ سال پیشنهاد نمی شود، تا حدی به‌علت این که متراکم بودن بافت پستان باعث میشود عکس هاي ماموگرافی عمده کمک‌کننده نباشد. اغلب کارشناسان میگویند با دقت خطر کم سرطان پستان در سنین پایین انجام ماموگرافی با دقت به قرار گرفتن در معرض اشعه و هزینه آن قابل‌توجیه نیست، اما در زنان جوانی که سابقه خانوادگی سرطان پستان دارند، ممکن هست استثنائا انجام ماموگرافی پیشنهاد شود.
دقت شخصی به بدن ازجمله پستان‌ها برترین راه برای تشخیص زودرس سرطان پستان هست.
