عکس و مشخصات بالگردهای تهاجمی نیروی هوایی ایران
بالگردهای تهاجمی نیروی هوایی ایران
ایران در این سال ها توانسته است با بومی سازی بالگردها و تولید نمونه های سبک بالگرد به باشگاه محدود سازندگان بالگرد در جهان بپیوندد. در اینجا به بررسی بالگرد های نیروی هوایی ایران داخلی و خارجی خواهیم پرداخت. بالگردهای کبرای هوانیروز ارتش و نیروی هوافضای سپاه از جمله واحدهای رزمی بسیار مهم در نیروهای مسلح کشور هستند.
به گزارش تالاب اولین نمونه از هلیکوپتر کبرا در جنگ ویتنام ارائه شد، زمانی کـه نیروهای پیاده و زرهی احتیاج بـه پشتیبانی هوایی داشتند اما نه پشتیبانی هواپیماها کـه پس از بمباران یا راکت باران مواضع دشمن، باید برای سوخت‌گیری و مهمات‌گیری بـه پایگاه خود کـه ده‌ها کیلومتر دورتر بود باز می‌گشتند.
بالگردهای تهاجمی جمهوری اسلامی ایران
بنابر این با استفاده از برخی اجزای بالگردهای یو-اچ-1 کـه بـه تعداد فراوان بـه کار گرفته شده بودند هلیکوپتر آ-اچ-1 کبرا کـه صرفاً قابلیت تهاجمی داشت طراحی و ساخته شد. نمونه اولیه کبرا تنها بـه تیربار و راکت انداز مجهز و با بدنه اي باریک، هردو سرنشین کـه شامل خلبان و کمک خلبان بودند را پشت سر هم جا داده بود.
بعد ها این هلیکوپتر کـه اولین هلیکوپتر مختص عملیات تهاجم زمینی هم محسوب میشود بـه موشک ضد تانک هدایت سیمی تاو مجهز شد کـه در نتیجه تأثیر عملیاتی آن خصوصاً در نقش ضد زره بسیار افزایش یافت.
بالگردهای کبرا طی 40 سال گذشته در جنگ‌هاي گوناگونی حضور داشته‌اند اما بزرگ ترین تجارب عملیاتی آن ها در جنگ ویتنام، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ودر جنگ خلیج فارس رقم خورده اسـت.
پس از چند مرحله بهسازی امروزه مدل «آ-اچ-1زِد وایپر» از هلیکوپتر کبرا در حال تولید اسـت و عده اي از کشور های دارنده آن نیز در برنامه‌هایي اقدام بـه بهسازی سامانه‌هاي مختلف این هلیکوپتر نموده‌اند.
ورود بـه ایران
پیش از انقلاب تعداد قابل توجهی هلیکوپتر کبرا از نمونه دوموتوره «آ-اچ-1جِي، سی کبرا«کبرای دریایی»» ملقب بـه «International» خریداری شد و بـه مرور در پایگاه‌هاي مختلف هوانیروز نظیر کرمانشاه، اصفهان و مسجد سلیمان وارد خدمت شدند.
بنابر اظهارات منابع خارجی حدود 200 فروند هلیکوپتر کبرا بـه ایران تحویل داده شد کـه از نمونه ارتقاء داده شده بودند و حدود 60 فروند انها توانایی شلیک موشک «BGM-71 تاو» را داشتند.
بالگردهای جنگنده ایران
طول بدنه این نمونه از کبرا، 13.5 متر، فاصله نوک دو بالواره آن 3.28 متر و قطر دو پروانه اصلی آن 13.4 متر اسـت. جرم خالی این هلیکوپتر نزدیک سه هزار و بیشینه جرم برخواستن آن 4540 کیلو گرم اسـت. بیشینه سرعت این هلیکوپتر بـه 280 کیلومتر بر ساعت، برد آن بـه 575 کیلومتر و سقف پرواز آن بـه 3215 متر می رسد.
هلیکوپتر کبرای ایران دارای دو نمونه هستند. یک نمونه فقط دارای توپ سه لوله 20 میلیمتری و راکت انداز بوده کـه در ایران ملقب بـه «جنگنده کبرا» اسـت و دیگری علاوه بر توپ و راکت، توانایی شلیک موشک ضدتانک تاو نیز دارد.
در هلیکوپتر کبرا هردو خلبان امکان هدایت هلیکوپتر و شلیک تسلیحات را دارند اما خلبان کابین جلو دارای ادوات هدفگیری دقیق‌تر و خلبان کابین عقب دارای تجهیزات هدایت بهتر و کاملتری اسـت. در نمونه دارای موشک تاو نیز سامانه هدفگیری در کابین جلو قرار داده شده اسـت.
دوربین‌هاي مربوط بـه رؤیت هدف دراین هلیکوپتر توانایی زوم بیش از 13 برابر دارند کـه کار هدفگیری دقیق را ممکن می‌سازد. با حرکت سامانه هدفگیری توپ، لوله توپ نیز هماهنگ با آن و بلافاصله در جهت مورد نیاز تغییر میکنند ودر نتیجه توپ دراین هلیکوپتر از تأثیرگذاری بالایی برخوردار اسـت.
این توپ قابلیت چرخش بـه اطراف را تا 100 درجه بـه هر طرف و 60 درجه عمودی را دارد. برد مؤثر این توپ تا 2هزار متر اسـت.
بالگرد ساخت ایران
چند نوع راکت دراین هلیکوپتر قابل بکارگیری اسـت کـه شامل نمونه هاي 70 میلیمتری «هایدرا70» در پرتابگرهای 19 تایی و 7 تایی و راکت هاي 127 میلیمتری «زونی» در پرتابگر 4 تایی اسـت کـه نوع اخیر در ایران روی هلیکوپتر کبرا مشاهده نشده اسـت. راکت هاي هایدرا70 دارای برد 500متر تا 8هزار متر هستند.
نوع پایه موشک تاو – توفان نیز تا 3850 متر برد دارد. این نمونه دارای هدایت سیمی بوده و احتمال اصابت آن بـه هدف 95 درصد اسـت. این موشک 18.5 کیلوگرمی کـه 3.6 کیلو گرم مواد منفجر دارد، با طول 1.16 متر و قطر 15 سانتیمتر، بـه بیشینه سرعت 310 متر بر ثانیه دست یافته و می‌تواند تا 550 میلی‌متر در زره نفوذ کند.
مأموریت هاي هلیکوپتر تهاجمی کبرا در طول جنگ تحمیلی بیشتر حول محورهای انهدام تانک ها و ادوات زرهی، حمله بـه استحکامات و خطوط دفاعی و مراکز تجمع دشمن، اجرای عملیات هاي شناسایی مسلح، اسکورت بالگردهای ترابری در عملیات‌هاي جست‌وجو و نجات و حمایت از ناوگان کشتی‌ها در مقاطعی از جنگ بود.
ترکیب‌هاي تسلیحاتی کـه کبراهای ایران در جنگ با آن دیده شده‌اند عمدتاً دو تا چهار پرتابگر راکت«19 یا 7 تایی»؛ دو پرتابگر 4تایی موشک تاو و دو پرتابگر 7 تایی راکت بـه همراه دو پرتابگر دو یا چهارتایی تاو بوده اسـت. ترکیب هاي راکتی اغلب تنها مربوط بـه جنگنده کبرا داشته و نمونه موشک انداز این هلیکوپتر برای عملیات‌هاي ضد زره وارد میدان می‌شده اسـت.
موارد دیگری از شاهکارهای کبراهای ایرانی در جنگ تحمیلی بـه درگیری هوایی با بالگردهای دشمن بازمی گردد. با توجه بـه برخورداری عراقی ها از بالگردهای مسلح کـه در طی جنگ مجهزتر نیز می شد و پروازهای این واحدها روی خطوط استقرار نیروهای زمینی ایران، بالگردهای ایرانی هم کـه برای پشتیبانی از نیروها در آن منطقه حضور داشتند برای کاهش فشار و تلفات رزمندگان زمینی ناگزیر بـه درگیری شدن با این کرکسان بعثی بودند.
دراین نبردها خلبانان ایرانی با استفاده از توپ و خصوصاً موشک هدایت سیمی تاو خود کـه اساساً برای هدف قرار دادن اهداف هوایی نبوده اسـت اقدام بـه درگیری میکردند کـه مورد اصابت قرار رفتن چندین هلیکوپتر از جمله غزال«گازل» ساخت فرانسه تأیید شده اسـت.
پس از جنگ
با پایان یافتن 8 سال نبرد سنگین و فرسایشی، کبراهای ایران نیز وارد دوره بازسازی و بعد ها بهسازی شدند. این فعالیت‌ها شامل تمام اجزای هلیکوپتر شامل موتور، سازه، بدنه، سامانه هاي سلاح و اویونیک بود. در نتیجه بعد از جنگ یگان‌هاي پروازی هوانیروز بـه طور متوسط بیش از 25 هزار ساعت پرواز داشته‌اند.
علاوه بر تعمیرات اساسی بالگردها، چندین فروند کبرا کـه آسیب‌هاي مختلفی دیده بودند بازسازی شده و بـه خط پرواز بازگشتند. یکی از نمونه‌‌هاي شاخص اینکار کـه در اواسط دهه 1370 بـه انجام رسید، بالگردی بود کـه بیش از 90 درصد اجزای آن دوباره ساخته شد و بـه عقیده کارشناسان در واقع یک فروند هلیکوپتر کامل ساخته شد.
در نهایت بـه دلیل اثبات عملی کارایی فوق العاده هلیکوپتر تهاجمی در نبردها و بروز توانایی هاي فنی متخصصان کشور، طرح ساخت 50 فروند هلیکوپتر کبرای بومی شده با نام 2091 در شرکت هسای اصفهان تصویب شد.
بالگرد تهاجمی شاهد
ساخت یک نمونه تحقیقاتی با الهام از طرح هلیکوپتر کبرا درسال 1366 ودر چارچوب طرح سیدالشهداء اسـت کـه یک هلیکوپتر تهاجمی تک موتوره، دو نفره با یک تیربار 6 لوله 7.62 میلیمتری چرخان در دماغه و یک پرتابگر راکت 7 تایی در هر سمت بدنه اسـت.
هلیکوپتر تهاجمی و تکنفره شاهد 285 نیز با بهرهگیری از تجارب کبرا و استفاده از طرح یک هلیکوپتر کوچک تر برای مأموریت هاي تهاجمی زمینی و دریایی ساخته شده اسـت.
برای بهسازی و ارتقاء سامانه هاي مختلف هلیکوپتر کبرا در ایران چندین طرح قابل ذکر اسـت.
بالگرد تهاجمی ارسلان
طرح «ارسلان» در نیروی زمینی ارتش کـه شامل بکارگیری برخی تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی جدید و موشک هاي دوش پرتاب بـه عنوان موشک هوا بـه هوا می شد ازآن جمله اسـت.
بکارگیری موشک‌هاي هوا بـه هوا در بالگردهای رزمی اقدام بسیار مهمی در جهت افزایش قابلیت تهاجمی و تدافعی آن ها دارد.
درگیر شدن با بالگردهای دشمن جهت حفاظت از نیروهای زمینی و واحدهای هوایی خودی امری بود کـه هر چند با دلاوری خلبانان ایرانی در زمان جنگ انجام می شد اما با توجه بـه هدایت سیمی موشک‌هاي تاو نیازمند فراهم شدن شرایط خاصی بودو خود هلیکوپتر را نیز تا زمان اصابت موشک بـه هدف در دسترس خطر قرار می‌داد.
هلیکوپتر تهاجمی تیزتک؛ مجهزترین کبرای ایران
بـه نظر می رسد جامع ترین برنامه بـه روز رسانی کبرا در کشور پروژه «تیزتک» باشد. دراین پروژه علاوه بر بکارگیری تجهیزات اویونیک جدید شامل نمایشگرهای دیجیتال رنگی چند منظوره در کابین، جایگزینی رادیوهای و بیسیم هاي جدید، سامانه هاي هشدار دهنده راداری در طرفین و جلو و عقب هلیکوپتر کـه پوشش 360 درجه را فراهم می کنند، تغییراتی در بدنه هلیکوپتر نیز داده شد و از شیشه هاي ضدگلوله برای خدمه استفاده شد.
از جمله تجهیزات و سامانه هاي ساخته شده برای روزآمد سازی کبرا، سامانه نظارت هلیکوپتر کبرا و طراحى و ساخت سامانه نمایشگر چند منظوره«MFD» اسـت کـه در تیزتک بـه کار رفته اسـت.
سامانه نظارت سلاح هلیکوپتر کبرا شامل مجموعه‌هاى پیچیده اى از ادوات اپتیکى، مکانیکى، کنترلى و الکترونیکی اسـت کـه امکان ردگیرى هدف را بادقت و پایدارى بسیار بالا براى هلیکوپتر فراهم مى آورد در حالی کـه اساساً این وسیله تحت تأثیر لرزش و حرکت هاى ناگهانى اسـت.
در سامانه نمایشگر چند منظوره، حساسه هاى جدید و نمایشگرهاى کریستال مایع جای گزین سامانه هاى الکترومکانیکى و نمایشگرهاى قدیمى آنالوگ هلیکوپتر شده اسـت. اینکار علاوه بر افزایش ایمنى پرواز، کاهش فشار کارى خلبان، افزایش ایمنی پرواز، کاهش احتمال بروز خرابی، کاهش زمان مورد نیاز برای تعمیر و نگه‌داری و آماده بـه کار شدن هلیکوپتر، کاهش وزن و هزینه هاي کارکرد را بـه دنبال دارد.
این سامانه نمایشگر قابلیت برنامه ریزی جهت نمایش هر گونه اطلاعات را دارد. ازآن جمله اطلاعات کارکرد سامانه ها مانند دور موتورها و پروانه اصلی، گشتاور موتور، ولتاژ و شدت جریان تولیدی توسط ژنراتور، میزان سوخت و روغن و…؛ اطلاعات سامانه هاي سلاح و هدفگیری اپتیکی اسـت.
همچنین این سامانه کـه تنها 12 کیلو گرم جرم دارد توانایی نمایش فیلم و اتصال بـه دوربین هاي دید در شب و روز را داشته و علاوه بر قابل مشاهده بودن در نور مستقیم خورشید، در شب ودر صورت استفاده خلبان از دوربین دید در شب نیز قابل استفاده اسـت.
در هلیکوپتر تیزتک از یک نمایشگر سربالا«HUD» جدید نیز برای خلبان استفاده شده اسـت کـه بـه نظر میرسد در جلوی آن دوربینی نصب شده باشد.
نوعی از دوربین هاي اپتیکی- حرارتی پایدار شده و قابل چرخش در دو راستا بـه همراه نمایشگرهای مربوطه در کابین بر روی یکی از کبراهای غیر موشک انداز هوانیروز بـه نمایش در آمده اسـت.
این دوربین ها برای امور نظارت هوایی و شناسایی اهداف کارایی دارند و مجهز شدن کبرا بـه اینچنین سامانه اي علاوه بر التیام قابلیت هاي عملیاتی آن، کار شناسایی اهداف از فاصله دور و پرهیز از نزدیک شدن هلیکوپتر بـه مناطق دشمن را نیز ممکن می سازد. همچنین این سامانه برای شلیک بهتر موشک هایي مانند ماوریک بـه منظور هدفگیری از ارتفاع بالاتر و مسافت دورتر نیز کارایی دارد.
تصویربردارى هوایى بـه وسیله هلیکوپتر نیازمند قرار دادن دوربین روى یک سکوى پایدار شده اسـت. در آن گونه پروازها سه نوع حرکت مزاحم وجوددارد کـه درصورت عدم وجود یک سکوى پایدار کـه دوربین روى آن قرار گرفته باشد، تصویربردارى را غیر ممکن مى سازد. این حرکت ها شامل لرزش هاى با دامنه مختلف و طیف فرکانسى وسیعى اسـت.
دراین سکوى پایدار شده، هر سه نوع حرکت نوسانى با بهرهگیری از دو ژیروسکوپ متعامد، دفع مى شوند. بدین ترتیب على رغم همه ی حرکت هاى هلیکوپتر زوایاى اصلى دوربین نسبت بـه یک چهارچوب مرجع ثابت مى ماند و عکسهای واضحی بدون نیاز بـه نظارت خلبان آماده میشود.
دوربین هاي دید در شب انفرادی و دو چشمی مانند «شباهنگ» نیز مدتهاست بـه لیست تجهیزات کبراهای ایران افزوده شده و مشکل بزرگ انها در زمان جنگ تحمیلی کـه قابلیت پرواز و شلیک سلاح بخصوص موشک هاي ضد تانک در شب را نداشتند برطرف نموده اسـت.
با توجه بـه لزوم برخی پروازهای بالگردهای کبرای کشورمان در محیط هاي دریایی یکی از طرح هاي بـه انجام رسیده دراین زمینه در سال‌های اخیر، بالشتک هاي مربوط بـه فرود بر روی آب برای مواقع اضطراری اسـت.
با مجهز شدن کبراها بـه این سامانه، ایمنی کلی پرواز روی آب افزایش یافته ودر صروت بروز سانحه با فرود و شناور شدن هلیکوپتر در آب از خسارت بیشتر پیشگیري می شود.
انواع جدید موشک‌هاي ضدزره توفان کـه از برد بالاتر و میزان نفوذ بیشتری برخوردارند توسط صنایع دفاعی کشور ساخته شده اند کـه در زمره تسلیحات هلیکوپتر کبرا نیز قرار می‌گیرند.
یکیدیگر از تجهیزاتی کـه برای بکارگیری روی بالگردهای کشور توسعه داده شده، جمر یا اخلالگرهای فروسرخ جهت گمراه کردن موشک هاي آشیانه یاب حرارتی اسـت. با استفاده از این سامانه ها میزان بقاپذیری هلیکوپتر در محیط زرمی بیشتر شده ودر نتیجه کارایی کلی آن افزایش مییابد.
جعبه سیاه بریا ذخیره اطلاعات پروازی و مخزن سوخت «خودنشت گیر» از دیگر تجهیزاتی اسـت کـه برای افزایش قابلیت هاي بالگردها در کشور ساخته شده اسـت. خصوصاً این وع مخازن سوخت در محیط عملیاتی بالگردهای تهاجم زمینی کـه در دسترس شلیک گلوله هایي با کالیبرهای ریز و درشت قراردارند بسیار مفید اسـت.
یکیدیگر از سامانه هاي تهیه شده برای هلیکوپتر کبرا، شبیه ساز اسـت کـه با توجه بـه پرداختن بـه آن در گزارشی مستقل، تنها بـه این اشاره میکنیم کـه شبیه ساز ثابت هلیکوپتر کبرا سالهاست در خدمت واحدهای آموزشی این پرنده بوده و شبیه ساز تمام متحرک و 6درجه آزادی آن نیز با قابلیت شلیک سلاح هاي مختلف شامل توپ، راکت و موشک ساخته شده اسـت.
بالگردهای کبرای هوانیروز ارتش و نیروی هوافضای سپاه و نمونه هاي ساخته شده از روی انها امروز هم جزو واحدهای رزمی بسیار مهم در نیروهای مسلح کشور هستند کـه با تعمیرات کامل بدست متخصصان داخلی، تجهیزات جدید و پیشرفته و سلاح هاي بومی امروزه با توانایی هاي بیشتر، برای رویایی با اهداف متنوع تر حتی اهداف دریایی با خلبانان و خدمه آموزش دیده و بهره مند از تجارب بی نظیر 8 سال جنگ تمام عیار با واحدهای زمینی و هوایی دشمن در آمادگی کامل برای اجرای مأموریت هاي فعلی و جدید هستند.
