آشو زرتشت کیست و در تاریخ چه کارهایی انجام داده؟
زرتشت یا آشو زرتشت پیامبر ایرانیان باستان بوده کـه اولین کسی بوده اسـت کـه یکتاپرستی را رواج داده او سراینده گاتها، کهنترین بخش اوستا میباشد. ما دراین قسمت از مجله تالاب بـه مناسبت روز وفات زرتشت مقاله اي در مورد او منتشر کرده ایم.
زَرتُشت که بود؟
زَرتُشت، زَردُشت یا آشو زَرتُشت، پیامبر ایران باستان بود کـه مزدیسنا را بنیان گذاشت. زَرتُشت همچنین سراینده گاتها، کهنترین بخش اوستا میباشد. زمان و محل دقیق تولد وی مشخص نیست اما گمانهزنیها و اسناد، زمانی بین 600 تا 1000 سال پیش از میلاد مسیح را برای او حدس زدهاند و زادگاه زَرتُشت را بـه مناطق مختلفی مانند ری، آذربایجان،خوارزم، سیستان و خراسان نسبت دادهاند.
تعلیمات زرتشت بعد ها با باورهای بومی ایرانیان ترکیب شد و مزدیسنای کنونی کـه نزدیک بـه پنج سده دین رسمی ایران نیز بودهاسـت، را پدید آورد. نام زرتشت در لیست یکصد نفرهٔ انسانهاي تاثیر گذار تاریخ کـه توسط مایکل هارت تنظیم شدهاسـت، قرار دارد. دین زرتشت امروزه حدود 200 هزار تن پیرو در ایران، هند و برخی نقاط دیگر جهان دارد.
مطالب مشابه: متن تبریک برای زادروز زرتشت پیامبر | همه چیز درباره 6 فروردین زرتشت پیامبر
خانواده زرتشت
مادر زرتشت دوغدو دختر فریهیمرَوا و پدر وی پوروشسپ نام داشتند. نام خانوادگی زرتشت اسپنتمان بود. حاصل ازدواج پوروشسپ و دوغدو پنج پسر بود کـه زرتشت سومین انهاست. اولین کسی کـه بـه زرتشت ایمان آورد، میدیو ماه بود، کـه فروردین یشت از او نام میبرد. وی در روایات سنتی، پسرعموی زرتشت بـه شمار آمدهاسـت.
ازدواج های زرتشت
زرتشت سه بار ازدواج کرده بود. نام زن نخست و دوم او ذکر نشدهاسـت، زن سوم او هووی نام داشته، هووی از خاندان هووگوه و بنابر روایات سنتی دختر فرشوشتر، وزیر کی گشتاسپ شاه کیانی بودهاسـت.
زن نخست او پسری بـه نام ایست واستر و سه دختر بـه نامهاي فرینی و ثریتی و پوروچیستا داشت. زرتشت در گاتاها از ازدواج دختر سوم خود یاد می کند و روایات بعدی، شوهر او را جاماسب مینامد. از همسر دوم زرتشت، دو پسر بـه نامهاي اورْوْتَتْنَرَه و هْوَرْچیثْزَه بـه دنیا آمده، و ظاهراً از زن سوم فرزندی نداشتهاسـت.
تاریخ بعثت حضرت زرتشت
تاریخ بعثت حضرت زرتشت «علیه السلام» بین سده 6 تا 18 ق.م تخمین زده شده اسـت. ایرانیان قدیم آتش را بـه عنوان تجلّي الله ي «آگنی» ستایش میکردند و خورشید و دیگر اجرام نورانی آسمانی را می پرستیدند و بـه الهه نیک و بد اعتقاد داشتند.
خداوند در چنین اوضاعی حضرت زرتشت را مبعوث فرمود و او بـه تبلیغ آیین الهی پرداخت، ولی نتوانست دین خودرا در بین قبیله اش ــ میدیا در آذربایجان ــ نشر دهد. پس بـه بلخ رفت ودر گشتاسب شاه آیین او را پذیرفت و دین زرتشت در سراسر ایران رواج یافت ودر زندگی و سعادت مادّي و معنوی مردم تأثیری عمیق بخشید.
در حمله ي اسکندر مقدونی بـه ایران درسال 330 ق.م مراکز مهم آثار دینی زرتشت از جمله تخت جمشید در آتش سوخت. قرن ها بعد کـه ساسانیان در ایران بـه قدرت رسیدند، آیین زرتشت را در جهت تأمین منافع مادّي خود تحریف کردند؛ پس بت هاي قدیمی ایران کـه توسط حضرت زرتشت «علیه السلام» از تخت اُلوهیّت بـه زیر کشیده شده بودند، دوباره بـه سریر خود بازگشتند و مورد ستایش مردم قرار گرفتند.
معماهای دین زرتشت
بنای آتشکده و تقدیس آتش از جمله معماهای دین زرتشت اسـت کـه با هیچ توجیهی نمیتوان ان را از آیین الهی زرتشت برشمرد. در دوره هاي اولیه ي زرتشتی تا دوره ي هخامنشیان از پرستش در مقابل آتش خبری نبود، بلکه این روش بعد ها از آناتولی گرفته شد.
در زمان ساسانیان پرستشگاه هایي ساخته شد و موبدان در ان آتش افروختند و از ان بـه نام فروغ آسمانی برای قرن هاي مدید نگهداری کردند، چنان کـه یکی از معجزات الهی در بدو تولد پیامبر گرامی اسلام، خاموش شدن آتشکده ي فارس بود. زرتشتیان تقدیس آتش را یکی از اصیل ترین ارکان آیین زرتشت و مظهر نورانیّت خدا میدانند، اما پرستش آتش، اعاده ي پرستش الهه ي آگنی اسـت کـه پیش از اسلام در ایران رواج داشته اسـت.
اساس دین زرتشت
پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک! این سه از خصلتهاي این آیین اسـت؛ بـهطوری کـه بارها در سراسر گاتاها بیان گردیده اسـت. برای مثال در هات 51 گاتاها بند 21 آمده اسـت:
” از پرتو پارسایی بـه مقام تقدش رسند. چنین کسی از پندار و گفتار و کردار نیک و ایمان خویش بـه راستی ملحق گردد. اهورامزدا بـه میانجی «وهومنه مظهر اندیشه نیک و خرد و دانایی خداوند» بـه چنین کسی کشور جاودانی ارزانی دارد. مرا نیز چنین پاداش نیکویی آرزوست. “
مرگ زرتشت
مرگ زرتشت در پنجم دی ماه گاهشماری ایرانی واقع شدهاسـت این روز را روز خورایزد گویند. بـه روایت برخی از نوشتههاي اوستایی زرتشت، پیامبر ایرانی پس از پایان رسالت خود کـه بخشی از ان آموزش راستی و رستگاری و آرامش بـه انسانها بود، در شهر بلخ بـه سر میبرد.
زرتشت هفتاد و هفت سال از عمرش میگذشت ودر آتشکده شهر بلخ بـه آموزش و راهنمایی انسانها میپرداخت و این هنگامی بود کـه گشتاسب کیانی، فرمانروایی ان سامان را بـه عهده داشت.
مطالب مشابه: جملات آموزنده و زیبای زرتشت
موقعیت مملکت بعد از شهادت زرتشت
گشتاسب و پسرش اسفندیار از بلخ کـه پایتخت ان زمان بود خارج شده بودند و فرمانروای تورانی ارجاسب، کـه دشمن دیرینه ایرانیان بود از موقعیت استفاده کرد و توربراتور فرمانده سپاه خودرا با لشکری بسیار بـه ایران فرستاد.
لشکر تورانی، دروازههاي شهر بلخ رابا همه ی دلاوریهای ایرانیان در هم شکستند و هنگامی کـه اشو زرتشت پیامبر ایرانی با لهراسب و گروهی از پیروانش در آتشکده بلخ بـه نیایش مشغول بودند حمله کردند و او را کشتند. زرتشتیان در روز خورایزد و دیماه بـه آدریان و معابد روی میآورند و نیایش پروردگار یکتا را بـه جا میآورند.
5 دی ماه! مرگ آشوزرتشت
تاریخ مرگ آشوزرتشت در گاهشمار ایرانی برابر 5 دی ماه اسـت کـه با نام روز خورایزد شناخته میشود. براساس برخی از روایات کتاب اوستا، آشو زرتشت، پیامبر ایرانی، پس از پایان پیامبری خود کـه در طی ان بـه آموزش راستی و رستگاری و آرامش پرداخته بود، در شهر بلخ بـه زندگی ادامه داد. آشو زرتشت 77 سال از زندگی خودرا در آتشکده بلخ بـه آموزش و راهنمایی مردم پرداخت.
در زمانی کـه گشتاسب و پسرش اسفندیار از بلخ خارج شده بودند، فرمانروای تورانی، ارجاسب، کـه یکی از دشمنان ایرانیان بود، از فرصت استفاده کرده و سپاه خودرا بـه ایران فرستاد. لشکر تورانی، باوجود تلاش و مقاومتهاي ایرانیان،
موفق بـه شکستن دروازههاي شهر شدند و درست زمانی کـه آشوزرتشت همراه با لهراسب و گروهی از پیروانش در آتشکده در حال عبادت بودند، بـه انها حمله برده و مرگ آشوزرتشت را رقم زدند. زرتشتیان در سال روز مرگ آشوزرتشت 5 دی ماه و روز خورایزد، بـه آدریان و معابد رفته و بـه نیایش پروردگار میپردازند.
آرامگاه اشوزرتشت در کجا واقع شده است ؟
تاریخ درگذشت اشوزرتشت روز خیرایزد و دی ماه برابر با پنجم ماه دی اسـت، زرتشتیان چون بـه بقای روح و فروهر نیاکان خود باور دارند، اصولا پس از مرگ، علاقه زیادی بـه این کـه بـه سر مزار درگذشته بروند و شیون و زاری کنند، را ندارند،
بنابر این برای زرتشتیان، مهم نبوده کـه اشوزرتشت در کجا دفن شده و همواره روح او را درکنار خود احساس میکنند و از روح و فروهر پاک اشوزرتشت برای پیشرفت کارهایشان کمک میخواهند و بـه دنبال محل آرامگاه اشوزرتشت نیستند.
ولی بنا بر اثبات بیشتر دانشمندان، آرامگاه اشوزرتشت، در استان بلخ افغانستان ودر شهر مزار شریف اسـت. همان جاییکـه بنا بر باور مذهب شیعه «بیشتر مردم شهر مزار شریف را شیعیان تشکیل می دهد»؛ آنجا مقبره حضرت علی اسـت،
در حالیکـه مقبره حضرت علی در عراق واقع اسـت و از نظر تاریخی هرگز حضرت علی بـه افغانستان گذر نکرده اسـت، و مزار شریف بـه خاطر این گفتهاند کـه مردم میدانستند کـه یک مزار شریفی در شهرشان وجوددارد کـه برای حفظ ان بایستی یک نام مقدس و سپنتایی بـه ان بدهند.
مطالب مشابه: معنی اوستایی دوازده ماه سال خورشیدی
در پایان
ما بـه مناسبت سال روز مرگ آشو زرتشت، این مقاله را تهیه نمودیم تا همه ی با این شخصیت باستانی و پیامبر ایرانی و اهداف وی آشنا گردند. بـه امید آنکه تمامی انسانها بـه سه اصل پندار نیک، کردار نیک و گفتار نیک روی آورند تا با کمک هم دنیایی زیباتر را ایجاد نماییم. یادتان باشد همه ی ما در برابر دنیا مسئولیم.
