19 شهریور روز درگذشت آیت الله سید محمود طالقانی اولین امام جمعه تهران
آیت الله سید محمود طالقانی، از روحانیون مجاهد شیعه معاصر و از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری بود. ما دراین قسمت از مجله تالاب برای شـما همراهان عزیز بـه مناسبت سال روز درگذشت آیت الله سید محمود طالقانی مقاله اي در مورد ان بزرگوار منتشر کرده ایم.
آیت الله طالقانی کیست؟
سید محمود طالقانی در پانزده اسفند 1289 در طالقان قزوین، درروستای گیلیرد زاده شد. پدر وی آیت الله سید ابوالحسن طالقانی، از دانش آموختگان حوزه علمیه نجف و از شاگردان مجدد شیرازی و علامه سید اسماعیل صدر بود. از وی چهار کتاب، بـه نام هاي السیاسه الحسینیه، کیمیای هستی، محاکمه حجاب و مقاله اثنی عشریه بر جای مانده اسـت.
وی بـه همراه عباسقلی بازرگان، پدر مهندس بازرگان، مجلسی برای تبلیغ اسلام و احتجاج با مخالفان سامان داد کـه در ان؛ شمار کثیری از مسیحیان، یهودیان و پیروان دیگر آیین ها شرکت میکردند و با حضور مردم بـه مناظره می پرداختند؛ بـه گونه اي کـه عده اي نیز مسلمان شدند؛ اما با اقداماتی کـه از سوی دولت انجام گرفت، محافل تبلیغی آنان تعطیل و پنهانی شد.
طالقانی برای تحصیل علوم دینی بـه حوزه علمیه قم و پس از ان نجف رفت. از اساتید وی می توان آیات اسلام شیخ عبدالکریم حائری، سید محمد حجت کوه کمری، سید محمد تقی خوانساری، سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء عراقی و شیخ محمد حسین غروی کمپانی را نام برد. وی از جانب آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی در نجف و آیت الله شیخ عبدالکریم حائری در قم، اجازه اجتهاد یافت.
همسر و فرزندان آیت الله طالقانی
آیت الله طالقانی در اسفند سال 1316 با بتول اعلایی فرد ازدواج کرد. مریم «بدری»؛ وحیده، حسین، مهدی، مجتبی، اعظم، ابوالحسن، طیبه، طاهره و محمدرضا طالقانی فرزندان آیت الله محمود طالقانی هستند.
مطالب مشابه: زندگینامه آیت الله طالقانی «سید محمود علائی طالقانی»
فعالیت سیاسی آیتالله طالقانی
آیتالله طالقانی درسال 1318 برای اولین بار خشم خویش را نسبت بـه رژیم پهلوی با انتشار یک اعلامیه در اعتراض بـه کشف حجاب ابراز کرد ودر پی ان دستگیر و زندانی شد. وی پس از شهریور 20 با تشکیل گروههاي گوناگون سیاسی، مبارزه را بـهطور رسمی آغاز کرد. ایشان در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت مبارزات ارزندهاي داشت و تلاشهاي فراوانی در جهت احقاق حق ملت مسلمان ایران از چنگال استعمارگران انجام داد.
مرحوم طالقانی در کنگره جهانی شعوب المسلمین کـه در کراچی تشکیل میشد شرکت کرد و نیز در کنگره اسلامی قدس کـه سالی یکبار تشکیل شد دو بار در مقام ریاست هیأت نمایندگی ایران بـه بیتالمقدس سفر کرد. پس از جریانات کودتای 28 مرداد، مرحوم طالقانی بـه مبارزات خود ادامه داد تا این کـه ساواک، ایشان را بـه جرم پنهان کردن نواب صفوی در خانهاش، دستگیر و بار دیگر بـه زندان افکند.
او پس از شکل گیری نهضت امام خمینی، بـه پیروی از ایشان بـه مخالفت با رژیم ستمگر پهلوی پرداخت ودر همان سال بـه زندان افتاد.
پس از آزادی، مجدداً در جریان 15 خرداد دستگیر و بـه 10 سال زندان محکوم شد. این مجاهد کبیر در زندان نیز دست از مبارزه و ارشاد برنداشت.
رفتار و گفتار مناسبش حتی روی مأموران زندان اثر مثبت داشت ودر همین دوران زندان، با نوشتن تفسیر «پرتوی از قرآن» سعی در آشنا کردن افراد، با عظمت و سازندگی قرآن کرد.
آیت الله سید محمود طالقانی
وی درسال 1346 بـه واسطه فشارهای داخلی و خارجی بر رژیم شاه، از زندان آزاد شد اما دست از مبارزه نکشید ودر آستانه سال 1350 هم زمان با برگزاری جشنهاي 2500 ساله بار دیگر دستگیر و بـه مدت 3 سال در زابل و 18 ماه در بافت کرمان در بدترین شرایط بـه حالت تبعید بـه سر برد.
او درسال 1354 ودر جریان 15 خرداد مجدداً توسط ساواک گرفتار و بـه 10 سال زندان محکوم شد. آیتالله طالقانی در آستانه انقلاب اسلامی از زندان آزاد شد و نهایت تلاش خودرا جهت پیروزی انقلاب کرد. وی پس از پیروزی انقلاب بـه ریاست شورای انقلاب برگزیده شد.
در انتخابات خبرگان قانون اساسی نیز بـهعنوان نماینده مردم تهران انتخاب شد. مرحوم طالقانی در اوایل مرداد ماه 1358 از سوی امام خمینی مأمور برپایی نماز جمعه شد و اولین نمازجمعه بعد از پیروزی انقلاب را در 5 مرداد 1358 در دانشگاه تهران اقامه کرد.
نقش آیت الله طالقانی در نهضت ملی ایران
پس از شهریور 1320 کـه بـه رانده شدن رضاخان از کشور و بازشدن فضای سیاسی نسبی انجامید، برخی از رهبران سیاسی بـه باز پس گیری حقوق از دست رفته ملت ایران همت گماشتند. از جمله، پزشک مصدق و یارانش در مجلس شورای ملی، شعار ملی کردن صنعت نفت را سر دادند.
این شعار کـه از سوی ملت ایران و بـه ویژه آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی تأیید می شد، با پایمردی و همکاری ایشان مورد تأیید رهبران مذهبی نیز قرار گرفت. دراین راستا، آیت الله طالقانی کـه مبارزه با استعمار و استبداد را تکلیف شرعی خود می دانست، با شور و ایمانی عمیق بـه این نهضت پیوست.
نقش آیت الله طالقانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی، نقش آیت الله طالقانی همانند پیش از انقلاب، چشمگیر بـه نظر میرسید و از ایشان با عنوان یار وفادار امام خمینی رحمه الله یاد میشد. از مسئولیتهاي آیت الله طالقانی، می توان بـه عضویت در شورای انقلاب و مجلس خبرگان قانون اساسی اشاره کرد کـه بـه نمایندگی از مردم تهران در ان شرکت میکرد.
آیت الله طالقانی، همچنین، در برپایی نماز جمعه نقش مهمی را ایفا کرد و پس از طرح مسئله با امام خمینی، با موافقت ایشان روبهرو شد و بـه امامت نماز جمعه تهران منصوب گردید. آیت الله طالقانی مکان برگزاری نماز جمعه را دانشگاه تهران انتخاب کرد تا از این رهگذر، نمازگزاران را بـه دانشگاه بکشاند و دانشگاهیان را بـه صف نماز بیاورد و دینداری و روشنفکری را بـه هم بیامیزد. ایشان شش نماز جمعه در تهران اقامه کرد کـه اولین ان پنجم مرداد 1358 و آخرین ان شانزدهم شهریور 13358 بود.
کمک های آیت الله طالقانی به مردم فلسطین
آیت الله طالقانی، از اولین کسانی بود کـه با صراحت و قدرت هر چه تمام، دولت اسرائیل را غاصب دانست و مسلمانان جهان، بـه ویژه ملت ایران را بـه مبارزه با اسرائیل و برگرداندن حقوق از دست رفته فلسطینیها فراخواند. مرحوم طالقانی درسال 1327؛ بـه همراهی آیت الله کاشانی و دیگر گروههاي اسلامی، اولین همایش بر ضد اسرائیل را برپا کردند.
بعد از ان؛ او درسال 1328 بـه فلسطین رفت و از نزدیک با رنجهاي مردم فلسطین و آوارگی ایشان آشنا شد. در همین راستا بود کـه در عید فطر سال 1348؛ در خطبه نماز عید فطر بـه مسئله فلسطین پرداخت و ضمن آگاه ساختن مردم از ستم رفته بر مردم فلسطین و یادآوری مسئولیت آنان دراین چالش، از ایشان خواست فطریههاي خودرا برای کمک بـه مبارزان فلسطینی هدیه کنند. او خود اولین نفر بود کـه دست در جیب کرد و فطریهاش را کنار محراب گذاشت.
آثار و تألیفات آیت الله طالقانی
آثار متعددی از آیتالله طالقانی منتشر شده اسـت کـه مهمترین انها عبارتند از:
مطالب مشابه: در بهمن 1357 در ایران چه گذشت
1. پرتویی از قرآن:
معروفترین اثر آیت الله طالقانی، کتاب «پرتویی از قرآن» اوست کـه در شش جلد «شامل تفسیر سورههاي حمد، بقره، آلعمران و جزء سی» بـه چاپ رسید. آیت الله طالقانی پرتویی از قرآن رابا پشت گرمی یک کتابخانه ودر محیطی آرام ننوشت، بلکه ان را در زندان قصر و اوین یا در تبعیدگاه و خانهاي نوشت کـه هرروز احتمال میرفت بـه ان حمله کنند.
البته بـه گفته اهل فن، از بسیاری از تفسیرهای طراز اول قرآن، خواندنیتر، دلنشینتر، ذوق انگیزتر و غفلت زداتر اسـت. عنوان پرتویی از قرآن، ابتکاری فروتنانه و بدون ادعای تفسیرپردازی اسـت. طالقانی کتابش را تفسیر ننامید و خودرا مفسر نخواند، بلکه تنها پرتویی از قرآن شمرد و درباره ان نوشت: «ان چه پیرامون آیات و از نظر هدایت قرآن نگارش مییابد، عنوان تفسیر ندارد و بـه حساب، مقصود نهایی قرآن نیست. از این رو، عنوان پرتویی از قرآن را برای ان مناسبتر یافتم».
2. اسلام و مالکیت:
طالقانی با هدف معرفی مکتب اقتصادی اسلام، کتاب «اسلام و مالکیت» را درسال 1332 شمسی نگاشت. وی دراین کتاب، دیدگاههاي اقتصادی مارکسیسم و سرمایهداری را نیز نقد کرده اسـت.
3. تنبیه الامه:
وی در زمینه سیاست و مبارزه با استبداد و حکومت مطلقه کتاب «تنبیهالامه و تنزیهالمله» آیت الله نائینی رابا عنوان «حکومت از نظر اسلام» با مقدمه و پاورقیهاي توضیحی منتشر کرد. نقل شده اسـت کـه ترغیب آیت الله زنجانی بر تجدید چاپ این کتاب، ان هم در شرایط سخت پس از کودتای 28 مرداد، بر آیت الله طالقانی بسیار تأثیر گذاشت.
4. به سوی خدا میرویم:
این کتاب کـه سفرنامه حج طالقانی اسـت درسال 1332 نوشته شده اسـت.
5. توحید از نظر اسلام:
کتاب مختصری اسـت در 52 صفحه کـه درسال 1358 منتشر شده اسـت.
تاریخ وفات آیت الله طالقانی
مرحوم آیت الله طالقانی سرانجام در 19 شهریور 1358 شمسی در تهران دار فانی را وداع گفت. پیکر پاک ایشان، بنابر وصیتش، در بین شهدای بهشت زهرا «علیهاالسلام» بـه خاک سپرده شد.
علت فوت آیت الله سید محمود طالقانی اولین امام جمعه تهران
سرانجام در سحرگاه 19 شهریورماه 1358 این عالم مجاهد پس از سالها فعالیت علمی و مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی و عمری تلاش خستگیناپذیر در راه پیاده کردن اسلام ناب در اثر سکته قلبی دارفانی را وداع گفت و بـه دیدار معبود شتافت. امام خمینی پس از رحلت مرحوم طالقانی فرمودند: «او برای اسلام بـه منزله ابوذر زمان بود. زبان گویای او چون شمشیر مالک اشتر بود؛ برنده بودو کوبنده»
مطالب مشابه: تسخیر سفارت امریکا در تهران به روایت تصویر
در پایان
سید محمود طالقانی درخانوادهاي اهل علم و فضیلت و دارای روحیات انقلابی و ضد ظلم رشد و برای اولین بار در مکتب پدرش ابوالحسن آغاز بـه یادگیری مفاهیم اسلامیو درس تقوا کرد.
