روز بزرگداشت سلمان فارسی + زندگینامه سلمان فارسی
با توجه بـه اهمیت و جایگاه ویژه سلمان فارسی در تاریخ اسلام، مجلس شورای فرهنگ عمومی کشور، روز 7 ماه صفر را بـه نام این یار صدیق پیامبر اکرم «ص» نامگذاری کرد. دراین قسمت از مجله تفریحی تالاب برای شـما همراهان عزیز مقاله اي در مورد سلمان فارسی بـه مناسبت روز بزرگداشت سلمان فارسی منتشر کرده ایم.
سلمان فارسی کیست؟
حدود دویست و شانزده یا سیصد و شانزده سال قبل از هجرت، درروستای «جی» «از روستاهای اصفهان» فرزندی بـه دنیا آمد، کـه نامش را «روزبه» گذاشتند و بعد ها پیامبر اسلام«ص» او را «سلمان» نامید.
پدر سلمان «بدخشان کاهن» «روحانی زرتشتی» بودو کار همیشگی اش هیزم نهادن بر شعله آتش. با این کـه سلمان در بین خاندان و محیطی زرتشتی دیده بـه جهان گشود، ولی هرگز در برابر آتش سر فرود نیاورد و بـه خدای یکتا اعتقاد یافت. سلمان در دوران کودکی مادرش را از دست داد و عمه اش سرپرستی او را بـه عهده گرفت.
سلمان، بعد از آنکه دریافت قرار اسـت او را شش ماه با اعمال شاقه زندانی سازند و پس از ان اگر بـه آیین نیاکانش ایمان نیاورد اعدامش کنند، با همکاری عمه اش گریخت و روانه بیابان شد. در بیابان کاروانی دید کـه بـه سوی شام میرفت; پس بـه مسافران پیوست و رهسپار سرزمینهای ناشناخته گردید.
سرانجام سلمان، در همان آغاز هجرت گم شده اش را یافت ودر حالی کـه برده یک یهودی بود، در محضر رسول خدا«ص» مسلمان شد.
نقش سلمان فارسی در تاریخ اسلام
یکی از مهم ترین نقشهاي سلمان فارسی در تاریخ اسلام، در غزوه خندق «یا غزوه احزاب» بود کـه در ان او پیشنهاد داد تا خندقی حفر شود تا از حملات قریش بـه مدینه جلوگیری شود. این پیشنهاد موفق ثابت شد و بـه این علت بـه او لقب “محمدی” داده شد و بـه عنوان اولین شخص ارکان اربعه در اسلام مورد احترام ویژهاي قرار گرفت.
سلمان فارسی درسالهاي آخر عمر خود بـه عنوان استاندار «والی» مدائن «نزدیک بـه بغداد امروزی» فعالیت کرد ودر آنجا درگذشت.
نام و نسب او در منابع مختلف بـه شکلهاي مختلف آمده اسـت و برخی از اسامی بـه شکل معرب یا تصحیف شدههاي از نامهاي فارسی هستند. اما بیشتر مردم او رابا نام “سلمان فارسی” یا “سلمان محمدی” شناختهاند و جایگاه ویژهاي درنظر دارند و بـه او بـه عنوان یکی از بزرگ ترین شخصیتهاي اسلامی اهمیت میدهند.
✅ مطالب مشابه: 7 صفر روز بزرگداشت سلمان فارسی + زندگینامه سلمان فارسی
بردگی و آزادی سلمان فارسی از بردگی
سلمان در جستجوی حقیقت و دین حقیقی بـه سرزمینهاي مختلف سفر کرد. در یکی از سفرهایش بـه عنوان بردهاي بـه مدینه فروخته شد و بـه خدمت یک یهودی قرار گرفت. او از دانشها و آیات اهل کتاب آگاهی داشت و بـه این دلیل بـه عنوان مشاور محمد پیامبر اسلام انتخاب شد.
برخی از روایات حکایت از آزادی سلمان فارسی از بردگی با پرداخت قیمتی بـه صاحبش دارند. اما روایتی کـه بیشتر بـه ان اعتماد شده اسـت، بـه تعلق یافتن سلمان بـه پیامبر اسلام و ارائه پیشنهاد خریداری او توسط پیامبر می پردازد.
دراین روایت، سلمان بـه دستور پیامبر اسلام با ارباب خود قراردادی میبندد کـه در ازای کاشت و کار کردن 300 تا 400 درخت خرما زرد و قرمز، آزاد شود. اما اینکار مدت زمان زیادی طول میکشد. با اعمال اعجاز توسط پیامبر، درختان خرما بـه سرعت بـه ثمر میرسند و سلمان آزاد میشود. این روایت بر اساس آیات قرآن و دیگر روایات اهلبیت «ع» درباره محبت و احترام بـه آزادی بندگان خداوند، تأکید میکند.
دراین روایت آمده کـه سلمان فارسی پس از آزادی بـه جنگهاي اولیه اسلام شرکت نکرد و اولین جنگی کـه بعد از آزادیاش در ان شرکت کرد، جنگ خندق بود. این نکته بـه تأکید بر اراده و تصمیم سلمان برای شرکت در جنگها و تلاش برای دفاع از اسلام پس از آزاد شدن او اشاره دارد.
مهم اسـت بـهیاد داشت کـه روایات اسلامی گاهی ممکن اسـت تفاوتها و نقدهای مختلفی داشته باشند و نیاز بـه تحلیل و تفسیر متخصصانه دارند. همچنین، مفاد روایات باید بادقت و با توجه بـه منابع معتبر اسلامی مورد بررسی قرار گیرند.
نامگذاری سلمان
پیامبر گرامی اسلام«ص» سلمان را بـه مبلغ چهل نهال خرما و چهل وقیه «هر وقیه معادل چهل درهم»؛ از مرد یهودی، خرید و آزادش ساخت و نام زیبای «سلمان» را بر او نهاد. «2» این تغییر نام، بیانگر ان اسـت کـه:
1 – برخی از نامهای عصر جاهلیت، شایسته یک مسلمان نیست.
2 – واژه «سلمان» از سلامتی و تسلیم گرفته شده اسـت. انتخاب این نام زیبا از سوی پیامبر«ص» نشانه پاکی و سلامت روح سلمان اسـت.
✅ مطالب مشابه: روز بزرگداشت حكيم ابوالقاسم فردوسی طوسي
فضیلتهای برجسته سلمان
سلمان، الگوی مسلمان کمال جو، وارسته و خودساخته اسـت و ارزشهای متعالی بسیاری در خویش گردآورده بود. بخشی از این فضایل عبارت اسـت از:
1 – نزدیکی به رسول خدا«ص»
سلمان، پس از پذیرفتن اسلام، چنان در راه ایمان و معرفت اسلامی پیش رفت کـه نزد رسول خدا جایگاهی والا یافت و مورد ستایش معصومان«ع» قرار گرفت. بخشی از سخنان ان بزرگان در باره سلمان چنین اسـت:
الف» در ماجرای جنگ خندق، کـه درسال پنجم هجری رخ داد و بـه پیشنهاد سلمان پیرامون شهر خندق کندند. هر گروهی میخواست سلمان با انها باشد; مهاجران میگفتند: سلمان از ما اسـت. انصار میگفتند: او از ما اسـت. پیامبر«ص» فرمود: «سلمان منا اهل البیت» ; سلمان از اهل بیت ما اسـت.
عارف مشهور، محیالدین بنعربی، با این کـه از علمای اهل تسنن اسـت، در شرح این سخن پیامبر اکرم«ص» میگوید: پیوند سلمان بـه اهل بیت «علیهم السلام» دراین عبارت، بیانگر گواهی رسول خدا«ص» بـه مقام عالی، طهارت و سلامت نفس سلمان اسـت; زیرا منظور از این کـه سلمان از اهل بیت «علیهم السلام» اسـت، پیوند نسبی نیست; این پیوند بر اساس صفات عالی انسانی اسـت.
ب» جابر نقل میکند که رسول خدا«ص» فرمود:
«همانا اشتیاق بهشت بـه سلمان بیش از اشتیاق سلمان بـه بهشت اسـت; و بهشت بـه دیدار سلمان عاشقتر از دیدار سلمان بـه بهشت اسـت.»
ج» پیامبر اکرم«ص» فرمود:
«هر کـه میخواهد بـه مردی بنگرد کـه خداوند قلبش را بـه ایمان درخشان کرده، بـه سلمان بنگرد.»
د» آن بزرگوار همچنین فرمود:
«سلمان از من اسـت، کسی کـه بـه او ستم کند بـه من ستم کرده اسـت و کسی کـه او را بیازارد مرا آزرده اسـت.»
و» امام صادق«ع» فرمود:
«سلمان علم الاسم الاعظم» ; سلمان اسم اعظم را میدانست.
این سخن بدان معناست کـه سلمان از نظر عرفان، بـه مقامی رسیده بود کـه حاصل اسم اعظم الهی بود. اگر کسی چنین لیاقتی داشته باشد، دعایش بـه اجابت میرسد و کرامات عظیمی از او سر میزند.
2 – علم سلمان
پیامبر اسلام«ص» فرموده اسـت: «اگر دین در ثریا بود، سلمان بـه ان دسترسی پیدا میکرد.»
وسعت و عمق آگاهیهای سلمان بـه حدی بود کـه برای هر کس قابل هضم نیست. امام صادق«ع» فرمود: رسول خدا«ص» و علی«ع» اسراری را کـه دیگران قدرت تحمل ان را نداشتند بـه سلمان میگفتند و او را لایق نگه داری علم مخزون و اسرار میدانستند; از اینرو یکی از القاب سلمان، «محدث» اسـت.
سلمان دارای علم بلایا و منایا «حوادث آینده» بودو همچنین از متولمان«قیافهشناسان» و محدثان بـه شمار میرفت. جایگاه علمی سلمان چنان بود کـه امام صادق«ع» در بارهاش فرمود: «در اسلام، مردی کـه فقیهتر از همه ی مردم باشد، هم چون سلمان، آفریده نشده اسـت.»
پیامبر اسلام«ص» فرمود: «سلمان دریای علم اسـت کـه نمیتوان بـه عمق ان رسید.»
البته دانش سلمان، بـه معارف فکری محدود نمیشد و آگاهیهای فنی او نیز در حد بالایی بود. در جنگ خندق، طرح کندن خندق را سلمان خدمت پیامبر«ص» پیشنهاد کرد و عملی شد. همچنین در جنگ طائف، طرح ساختن «منجنیق» برای درهم کوبیدن قلعه هاي مشرکان از ابتکاراتی اسـت کـه بـه سلمان نسبت داده شده اسـت.
بنابر این، سلمان حق دارد از مقام علمی اش چنین تعبیر کند:
اي مردم! اگر من شـما را از انچه میدانستم مطلع میکردم، میگفتید، سلمان دیوانه اسـت، یا بـه کسی کـه سلمان را بکشد درود میفرستادید. «12»
3 – عبادت سلمان
آنچه بـه عبادت سلمان ارزش بیشتری می دهد، علم و آگاهی اوست. چرا کـه عبادت آگاهانه و پرستش از روی بصیرت از عبادت سطحی و ظاهری ارزشمندتر اسـت.
امام صادق«ع» فرمود: روزی پیامبر اسلام«ص» بـه یاران خود فرمود: کدام یک از شـما تمام روزها را روزه میدارد.
سلمان گفت: من، یا رسول الله.
پیامبر«ص» پرسید: کدام یک از شـما تمام شب ها را بـه عبادت میگذراند؟
سلمان گفت: من، یا رسول الله.
حضرت پرسید: آیا کسی از شما هست که روزی یک بار قرآن را ختم کند؟
سلمان گفت: من یا رسول الله.
یکی از حاضران کـه جوابهای سلمان را خودستایی و فخرفروشی می پنداشت، گفت: اکثر روزها دیده ام کـه سلمان روزه نیست، بیشتر شب را هم میخوابد و بیشتر روز را بـه سکوت میگذراند، پس چگونه همیشه روزه اسـت و هر شب برای نیایش با خدا بیدار میماند و روزی یکبار قرآن را ختم میکند؟!
پیامبر«ص» فرمود: ساکتباش! تو رابا همسان لقمان چه کار؟ اگر میخواهی چگونگی اش را از خودش بپرس تا خبر دهد.
سلمان گفت: در ماه سه روز روزه میگیرم و خداوند فرموده اسـت: «هر کس عمل نیکی انجام دهد پاداش ده برابر دارد. از طرف دیگر، روز آخر شعبان را روزه گرفته و ان را بـه روزه ماه رمضان متصل میکنم و هر کـه چنین کند، پاداش روزه همیشه را دارد. از رسول خدا«ص» شنیدم کـه فرمود:
هر کس با طهارت بخوابد، در ثواب، چنان اسـت کـه تمام شب را عبادت کرده باشد. اما ختم قرآن، رسول خدا«ص» فرمود: هر کس یکبار سوره «قل هوالله» را بخواند، پاداش یک سوم قرآن را دارد و هر کـه دو بار بخواند، دو ثلث قرآن را خوانده اسـت و هر کـه سه بار بخواند، گویا قرآن را ختم کرده اسـت.
و نیز حضرت فرمود: یا علی، هر کس تو رابا زبان دوستبدارد یک سوم ایمانش کامل شده، هر کـه با دل و زبان دوستت بدارد، دو ثلث ایمان او کامل شده; و هر کـه با دل و زبانش دوستتبدارد و با دست هم یاریات کند، تمام ایمان را بـه دست آورده اسـت.»
4 – زهد سلمان
آیات و روایات نشان میدهد کـه «زهد» بـه معنای حرام ساختن نعمتهای الهی بر خود نیست. زهد بـه معنای عدم دلبستگی بـه امور مادی اسـت. یکی از مواردی کـه در تمام زوایای زندگی سلمان، از آغاز تا پایان عمر، دیده میشود زهد، پارسایی و بیرغبتی او بـه دنیاست.
سلمان، کـه پیرو راستین پیامبر«ص» و حضرت علی«ع» بود، راه آنان را پیش گرفت و حتی وقتی فرماندار مدائن بود، ساده زیستی را رها نکرد. زهد و وارستگی سلمان از ایمان عمیق او سرچشمه میگرفت; زیرا هر کس ایمان قوی تر داشته باشد، از جاذبه هاي دنیوی آزادتر اسـت. امام صادق«ع» فرمود:
«ایمان ده درجه دارد، مقداد در درجه هشتم و ابوذر در درجه نهم و سلمان در درجه دهم ایمان اسـت.»
سلمان، خانه نداشت و هرگز دل بـه خانه سازی نمیداد. شخصی از او خواست تا برایش خانه اي بسازد ولی سلمان راضی نشد. سرانجام بـه سبب اصرار شخص نیکوکار اجازه داد برایش خانه بسازد، ولی سفارش کرد خانه چنان باشد کـه هنگام ایستادن سر بـه سقف ان بخورد و هنگام خوابیدن پا بـه دیوار برسد. سلمان پارسا، حتی حقوق اندک سالانه خودرا هم بـه نیازمندان میداد و بسیار اندک برای خود برمیداشت.
5 – دفاع از حریم ولایت
آنچه در زندگی سلمان، بسیار چشمگیر و جالب اسـت عدم بیتفاوتی اوست. او با هوشیاری و جدیت کامل در صحنه هاي مختلف حضور داشت ودر پیروی از امامحق لحظهاي تردید نکرد. او همواره، از هر فرصتی، برای گفتن حق بهره میبرد و مسلمانان را بـه امامتحضرت علی«ع» فرا میخواند.
ان بزرگوار پیوسته این سخن رسول خدا را برای مردم تکرار میکرد:«همانا علی«ع» دری اسـت کـه خداوند گشوده اسـت. هر کس در ان وارد شود، مؤمن اسـت و هر کس کـه از ان خارج گردد، کافر اسـت.» «بهترین فرد این امت، علی«ع» اسـت.»
بعد از رحلت جانسوز رسول خدا«ص»؛ غصب خلافت و مظلومیت حضرت علی«ع»؛ سلمان در خطبهاي بسیار فصیح، کـه میتوان ان را «کوبنده و افشاگرانه» خواند، چنین گفت:
«اي مردم! هر گاه فتنه ها و آشوبها را هم چون پاره ظلمانی شب دیدید کـه برجستگان در ان بـه هلاکت میرسند، بر شـما باد بـه آل محمد«ص» چرا کـه انها راهنمایان بـه سوی بهشتند، و بر شـما باد علی«ع». اي مردم! ولایت را در بین خود همانند سر قرار دهید.»
یعنی اگر ولایت اهل بیت «علیهم السلام» را نداشته باشید، مسلمان حقیقی نیستید و دین شـما سودی ندارد.
ابن عباس سلمان را در خواب دید و از او پرسید: در بهشت، پس از ایمان بـه خدا و رسول، چه چیز برتر اسـت؟سلمان پاسخ داد: پس از ایمان بـه خدا و پیامبر، هیچ چیز با ارزشتر و برتر از دوستی و ولایت علی بنابیطالب«ع» و پیروری از او نیست.
سلمان فارسی در چه روزی درگذشت؟
سلمان درسال 36ق درگذشت. برخی روایات درگذشت او را در زمان خلافت عثمان و برخی از روایات ان را در ماههاي بعد از خلافت عثمان دانستهاند. بنابر روایات، سلمان فارسی عمری طولانی داشت و برخی عمر او را تا 350 سال دانستهاند. در برخی از روایات تاریخی آمده اسـت کـه پس از وفات سلمان، امام علی علیه السلام از مدینه بـه مدائن آمد او را غسل و کفن کرد و بر او نماز خواند و دفن کرد.
✅ مطالب مشابه: پیامک تبریک روز بزرگداشت حافظ
در پایان
سلمان پس از رحلت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، جزو معدود کسانی بود کـه از راه حق منحرف نشد ودر شمار معتقدان بـه امامت حضرت علی علیه السلام قرار گرفت. رهبر انقلاب نیز در تعبیری راجع بـه سلمان آن گونه فرمودند کـه «سلمان فارسی از فارس نیست بلکه فارس و ایران از سلمان فارسی اسـت».
