زندگینامه شیخ محمود شبسترى

شیخ سعدالدین محمودبن امین‌الدین عبدالکریم بن یحیى شبسترى تبریزى از عارفان مشهور قرن هشتم و از شاعران متوسط پارسى‌گوى آن عهد است. ولادتش به‌سال ۶۸۷ هجرى در شبستر ‘قریه‌اى نزدیک به تبریز’ اتفاق افتاد و تربیتش در تبریز صورت گرفت و در تصوف مرید و شاگرد شیخ بهاءالدین یعقوب تبریزى بود…

 وی در علوم معقول و منقول جامعیت و مرجعیت داشت و سفرهاى طولانى در ایران و خارج از ایران کرد و چندى نیز در کرمان اقامت گزید و فرزندان او در آن سامان باقى ماندند و طایفه‌اى را به‌نام ‘‌خواجگان’ تشکیل دادند. شیخ در جوانى و ظاهراً به سن سى و سه سالگى به سال ۷۲۰ هـ درگذشت و در زادگاهش شبستر در کنار استاد و مرادش شیخ بهاءالدین یعقوب به‌خاک سپرده شد. 

از شیخ محمود چند اثر به‌نظم و نثر باقى‌مانده است که مهمتر از همهٔ آنها ‘گلشن راز’ است و آن منظومه‌اى است به‌بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف در ۹۹۳ بیت که شیخ آن را در جواب هفده سؤال منظوم امیرحسینى سادات هروى از شیخ بهاءالدین یعقوب تبریزى سرود.

این سؤال‌ها که بنابر تصریح شیخ به‌سال ۷۱۷ به مجلس شیخ بهاءالدین یعقوب رسید شبسترى به اشارت او فى‌المجلس هر بیتى را به بیتى جواب گفت و باز پس فرستاد و بعد از آن بر بیت‌هاى سابق بیت‌هاى دیگرى افزود تا منظومهٔ گلشن راز به‌وجود آمد.

این منظومه نخستین اثر شعرى او است و به‌سبب سادگى و روانى و اشتمال بر معنى‌هاى عرفانى به‌زودى مطبوع طبع‌ها قرار گرفت و شرح‌هائى بر آن نوشته شد که از آن میان روضهٔ اطهار از شاه نعمت‌الله ولى و مفاتیح‌الاعجاز از شمس‌الدین محمدبن على لاهیجى از همه معروف‌تر است.

اثر منظوم دیگر شیخ ‘سعادت‌نامه’ است مشتمل بر سه هزار بیت و در هشت باب که شیخ در این منظومه به سفرهاى طولانى خود و زیارت عالمان و مشیختان اشاره کرده و به ذکر مقام‌ها و قول‌هاى پنج‌تن از عارفان مشهور آذربایجان در قرن ششم به‌نام‌های: باباحسن سرخابى بابا فرج تبریزی، خواجه محمد کججانی، خواجه عبدالرحیم تبریزى و خواجه صاین‌الدین تبریزى پرداخته است.