ما همیشه بلندترین تاریکی سال یعنی یلدا رو تبریک میگیم، ولی فراموش میکنیم طولانی ترین روشنایی سال رو تبریک بگیم !
جشن چله تموز تموز در تقویم کهن ایرانی گرمترین ماه سال است. «چله بزرگ» یکی از جشنهاي ایرانی بوده که امروزه فراموش شدهاست اما در جنوب خراسان طولانیترین روز سال را هنوز هم گرامی میدارند اما نه با ان اهمیتی که برای شب چله زمستان یا یلدا قائل هستند.
چهل یا چله تموز حدودا از اول تیر ماه شروع میشده و تا دهم مرداد ماه ادامه مییافته. طبق معمولً شروع این چهل روز با طولانیترین روز سال آغاز میشود.
طبق معمول روزهای اول تیر یا روز ۳۱ خرداد «۲۱ژوئن» طولانیترین روز سال در نیمکره شمالی زمین است زیرا دراین روز خورشید نسبت به روزهای گذشته به اندازه بخشی از ثانیه بیشتر در آسمان باقی خواهد ماند و روز را طولانی تر خواهد کرد.
بدلیل این که سیاره زمین حول محور خود با درجه ۵/۲۳ در حرکت است طی روزی خاص از سال و با به حداقل رسیدن فاصله منطقه قطبی با خورشید این پدیده که به انقلاب تابستانی نیز شهرت دارد رخ میدهد ودر عده اي از سالها این اتفاق ۳۰ خرداد «۲۰ ژوئن» رخ میدهد ودر برخی سالها ۳۱ خرداد «۲۱ ژوئن»و یا اول تیر ماه اتفاق میافتد.
دانشمندان اعلام کردند که انقلاب تابستانی ۱۳۹۱ در ساعت ۵:۴۵ به وقت جهانی رخ میدهد. این پدیده برای گذشتگان نیز شناخته شده بودهاست در ایران جشن نیلوفر یا چله تموز با این پدیده ارتباط داشتهاست ودر قدیم علیرغم این که ابزارهای دقیق سنجش زمان وجود نداشت و تنها از چارطاقیها و خانه فنجان یا ساعت آبی تا حدودی ساعت آفتابی استفاده میشداما با همین ابزارهای ساده طولانیترین روز سال و کوتاهترین روز سال رابا کمی اختلاف تعیین میکردند.
۴ قرن قبل از تولد مسیح برای این روز تقویمی طراحی کرده بودند که با استفاده از نور خورشید زمان دقیق ان مشخص می شد.
راسان یکی از جاهایی است که جشن چله تموز هنوز در ان کم و بیش وجوددارد. در تقویم محلی بیرجند«چله بزرگ» تابستان از اول تیر ماه شروع می شود و تا دهم مرداد ماه ادامه مییابد و «چله خرد» تابستان از دهم مرداد شروع و تا سیام این ماه ادامه دارد. در جنوب خراسان از اول تیر ماه تا دهم مرداد ماه را «چله تموز»؛ از دهم مرداد ماه تا آخر این ماه را «چله خرد»؛ از اول دیماه تا دهم بهمن ماه را «چله کلو»؛ از دهم بهمن ماه تا آخر این ماه را «چله خرد» می گویند.
نه از شو مو منالم نه که از روز – نه از یلدا گیله درم نه چله تموز
هموقذر فهمیدم دمین اي دنیا – که آسونی د بعد سختی میه هنوز
نه از شب من گله و ناله دارم و نه از روز- نه از یلدا و نه از تموز. در قدیم روزهای بعد از نوروز رابه دو چهل تقسیم می کردند چل روز اول که چله معتدل است و چل روزبعد که روزهای گرما است بعد از چله دوم چله تموز شروع می شود. که داغترین روزهای سال است.