بزرگداشت روز جهانی موزه و میراث فرهنگی + تاریخ دقیق
28 اردیبهشت ماه مصادف با روز جهانی موزه و میراث فرهنگی اسـت بـه مناسبت گرامیداشت این روز برای شـما مقاله اي مختصر و مفید در مورد موزه و اهمیت و انواع موزه آورده ایم.
موزه هاي آثار باستانی نشانگر تاریخ بشریت اسـت کـه اکثرا از دیدن آن ها و تفکر در باره پیشرفت هاي کنونی لذت می‌بریم . موزه ها میتوانند آثار باستانی نباشند و حتی از آثار امروزی پدید آیند بـه طور کلی بـه هر نوع جمع آوری و بررسی آثار خاصی دریک خانواده با وژگی حدودا مشترک موزه گفته میشود.
امید اسـت از این محتوا لذت ببرید .
روز جهانی موزه و میراث فرهنگی در تقویم شمسی و میلادی چه روزی است ؟
روز جهانی موزه – گسترش موزه هاي دنیا و همكاری همه ی جانبه ي علمی ؛ فرهنگی و صنعتی، در جهت دستیابی بـه اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین المللی و تدوین برنامه هایي مؤثر اسـت كه دارای خطوط اساسی همكاری مشترك و دو جانبه بین مردم و موزه ها در سطح جهانی باشد .
بر اساس همین عقیده،در قطعنامه ي عدد ي پنج ِ دوازدهمین مجمع عمومی كمیته ي بین المللی موزه ها ایكوم «ICOM» كه در 28 مه 1977 میلادی درمسكو برپا شد ؛ روز 18 مه برابر با 28 اردیبهشت بـه عنوان روز جهانی موزه ها اعلام شد و از ان سال در روز جهانی موزه درهمه ي كشورهای عضو ؛ مراسمی بـه مورد اجرا گذاشته میشود.
تعریف دقیقی از موزه
بر مبنای تعریفی كه” ایكوم “از موزه می‌دهد ؛ موزه عبارت اسـت از مكان جمع آوری ؛ نگه‌داری ؛ مطالعه ؛ بررسی كردن و بـه نمایش گذاشتن نعمتهای فرهنگی یا طبیعی بـه منظور آموزش ؛ پژوهش و ارزش دادن بـه این مجموعه ها و لذت بردن از آن ها .
نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و بـه معنی مكانی اسـت كه مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را درآن بـه معرض نمایش می گذارند و دانشمندان ؛ پژوهشگران ؛ هنرمندان و… از ان استفاده می كنند. كلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند . موزه نام تپه اي در آتن بود كه در ان عبادتگاهی برای موزه « الهه یونانی » قرار داشت.
امروزه در كشورهای مختلف جهان موزه هاي متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات ؛ وحوش و … ؛ مجموعه ي تاریخی ان كشورها را بازگو می كند. فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیاء و وسایلی كه در موزه ها جمع آوری شده ؛ شناخته میشود. یكی از راههای شناخت اقوام گذشته و آشنایی با نحوه ي زندگی انها ؛ از طریق موزه ها بـه دانش آموزان و دانشجویان آموزش داده میشود.
تاریخچه احداث اولین موزه با آثار مشرق زمین
پژوهشگران و متخصصان موزه داری ؛ بـه دنبال ریشه یابی واژه ي موزه بـه مبداء هلنی * بسنده كرده و تاریخ موزه و تاریخگذاری این پدیده را اینگونه تعریف كرده اند :
معبد خدایان هنر شعر و موسیقی كه بر فراز تپه اي در آتن قرار داشت ؛ اولین موزه اي اسـت كه در تاریخ موزه ها از ان نام برده میشود و موزه آشمولین در شهر آكسفورد ؛ اولین موزه اي اسـت كه آثار مشرق زمین را در خود محفوظ نگه داشته اسـت.
اولین موزه در قاره ي آسیا ؛ موزه ي آرمیتاژ در لنینگراد روسیه اسـت و اولین موزه ي ایران درسال 1295 ه . ش بـه نام موزه ي ملی ایران پایه گذاری و افتتاح شده اسـت. سال 1746 م . را در تاریخ تحول و تكامل موزه ها ؛ باید نقطه ي عطفی بـه شمار آورد؛ چرا كه دراین سال نویسنده ي فرانسوی ” لاخون دوسن ین ” عقاید و اندیشه هاي نوینی را در مورد موزه عنوان كرد كه موجب تحرك و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد. چهار سال پس از ان بـه سال 1750 م . اولین موزه ي واقعی جهان در قصر لوكزامبورگ بر پا شد.
چرا در موزه ها آثار مختلف را برای بررسی و نمایش گردآوری میکنند و هدف از احداث یک موزه چیست
1- یکی از اهداف موزه ،نگه‌داری آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آن ها بـه آیندگان .
2- محاسبه و قیاس میان پدیدارهای تاریخی ؛ عملی ؛ فنی ؛ صنعتی و هنری ِ گذشته و حال.
3- یکیدیگر از اهداف موزه کـه میتوان نام برد،ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام اسـت.
4- شناخت و نمایش سهم اقوال و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی .
5- اعتلاء و التیام میزان دانش محصلان، دانشجویان، پژوهشگران و … .
6- جلوگیري از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد سدی در برابر فرهنگهای نامأنوس ،نیز از دیگر اهداف موزه اسـت.
موزه های ثبت شده و معروف ایران وجهان
درجهان موزه هاي مشهور بسیاری وجوددارد، هم چون موزه ي ” لوور” در فرانسه ؛ موزه ي ” بریتانیا ” در لندن ؛ موزه ي ” بررا ” در میلان، موزه ي ” متروپولتین ” در آمریكا، موزه ي ” لنین گراد ” در روسیه ؛ موزه ي ” ایتالیا ” در رم و” ایران باستان ” در تهران.
موزه ایران باستان: این موزه كه در سال های 16-1314 ش. برای حفظ آثار ملی ؛ اشیاء تاریخی و عتیقه ي ایران تأسیس شد پس از تصویب ِ قانون حفظ آثار ملی ؛ درسال 1309 كه بنا بر ان دولت موظف بـه حفظ آثار ملی و بازرسی درآنها بود بنیان نهاده شد . این موزه ؛ دارای آثار گرانبهایی از تمدن ایران از هزاران سال قبل از میلاد تا زمان حاضر اسـت.
موزه آستان قدس مشهد:اشیاء نفیس آستان مقدس و كتاب هاي ان قبلاً در چند حجره صحن نو قرار داشت تا این كه درسال 1316 ه. ش از محل درآمد آستان قدس ؛ بنای موزه ي فوق شروع ودر سال 1324 پایان یافت. مساحت ان 9398 متر مربع و دارای نفایس بسیاری اسـت ؛ ازجمله كتابخانه ي موزه از كتابخانه هاي درجه اول ایران اسـت و از حیث نسخ نفیس خطی قدیمی و نسخ منحصر بـه فرد كه در طول چند صد سال گردآوی شده ؛ كم نظیر اسـت.
موزه ي مردم شناسی درتهران: این موزه درسال 1315 ه. ش تأسیس شد و هدف ِ ان معرفی زندگی طبقات مختلف ایران از دو قرن پیش تا امروز ؛ آثار هنری ؛ صنایع دستی ؛ نوع كار و پیشه هاي آنان می‌باشد.
موزه پارس در شیراز: موزه ي كنونی پارس، همان باغ حكومتی اسـت كه طرح ان را كریمخان زند ریخته بود تا این كه درسال 1314 ه . ش ؛ اداره ي كل باستان شناسی ؛ قسمت شمال و شرق باغ را نرده هاي آهنی كشیده و كم كم اشیاء ؛ آثار تاریخی و نفیس فارس و شیراز را در ان جمع آوری كردند.
علاوه بر موزه هاي یاد شده ؛ در رشت، اصفهان ؛ كرمان و سایر استانها و شهرستانهای ایران نیز، اخیراً موزه هایي بـه وجود آمده اسـت كه هر یك از انها تاریخ مفصل و ارزنده اي از زندگی پیشینیان همان نقطه را در بردارد و تمدن اقوام گذشته را روشن می سازد.
منشاء موزه ها ؛ خواه در گنجینه هاي سلطنتی یا كلیسایی ِ قرون وسطا و یا در اطاقهای كوچك ِ حاوی اشیاء و نمونه هاي كمیاب كه در فاصله قرنهای شانزدهم و هجدهم میلادی جمع آوری شده ؛ نهفته اسـت.
انواع موزه های مختلف
اولین گونه بندی كه در ممالك بسیاری بـه قوه ي خود باقی اسـت و همان گونه دراسامی كمیته هاي تخصصی ” ایكوم ” انعكاس دارد، تمایز بین موزه هاي هنری ظریفه، هنرهای كاربردی، باستان شناسی ؛ تاریخ ؛ مردم شناسی، علوم طبیعی ؛ دانش و تكنولوژی ؛ موزه هاي منطقه اي محلی و موزه هاي تخصصی اسـت.
در عین حال، سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی بـه این سو، بـه تدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته اسـت.اكنون موجه تر بـه نظر می‌رسد كه موزه ها را بـه انواع زیر تقسیم كنیم.
1- موزه هاي هنری 2- موزه هاي تاریخی 3- موزه هاي تخصصی 4- موزه هاي علمی 5- موزه هاي فنی وصنعتی
1- موزهای تاریخی:
آثار و اشیاء قدیمی را كه میتوانند گویای زمینه و پیشینه ي مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند درخود جای داده اند.
2- موزه هاي تخصصی:
آثار تاریخی ؛ هنری و فنی را بـه مناسبت هاي ویژه ؛ درمعرض دید مردم قرارمی دهند. دو نوع این موزه ها را بـه موزه ها در هوای آزاد و موزه ي محلی مرسوم كرده اند.
3- موزه هاي علمی:
گیاهان ؛ جانوران ؛ سنگها ؛ خاكها ؛ سنگواره ها و آنچه را كه دست بشر در خلق آن ها دخالت نداشته اسـت ؛ تهیه و نگه‌داری می كنند كه بـه انواع موزه هاي تاریخی طبیعی ؛ جانوران زمینی ؛ گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می‌شوند.موزه هاي علمی ؛ مواظبت شده ترین و فعال ترین موزه ها هستند.
4-موزه هاي علوم طبیعی می باید نقش ویژه درآگاه سازی و متقاعد ساختن مردم ایفا كنند ودر سطح علمی ؛ این موزه ها ؛ اسنادی بالغ بر میلیون ها نمونه هستند كه پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته هاي متعدد میسر می سازند و دراختیار پژوهشگران می گذارند .
5-موزه هاي فنی و صنعتی:
ساخته هاي فنی وصنعتی انسان را در زمینه هاي اختراعات ؛ اكتشافات ؛ وسایل نقلیه، اتومبیل آلات و مانند انها بـه نمایش می گذارند و بـه نامهای موزه اختراعات ؛ موزه اكتشافات، موزه اتومبیل آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند .
6-موزه هاي هنری:
آثار و اشیاء زیبایی درباره ي نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی ؛ كتاب و صحافی ؛ موزه ي سرامیك و كاشی، موزه ي قالی و قالیبافی ؛ موزه ي كنده كاری و منبت كاری و صنایع چوبی ؛ موزه ي گوهری و گوهرها و بالاخره موزه ي منسوجات ؛ طبقه بندی می كنند.
7-موزه هاي فناوری:
ساخته هاي فنی و صنعتی انسان را در زمینه هاي اختراعات، اکتشافات، وسایل نقلیه، خودرو آلات و مانند آن ها را بـه نمایش می گذارند و بـه نامهای موزه اختراعات، موزه اکتشافات، موزه اتومبیل آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند.8-موزه هاي گیاه شناسی
9-موزه هاي تمبر شناسی
و بسیاری گونه متفاوت کـه گاهی ترکیبی از موزه ها را در خود جای می‌دهند.
اهمیت میراث فرهنگی و موزه
میراث فرهنگی بـه کلیه آثار باقی مانده از گذشتگان گفته می شود کـه نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ اسـت و با شناسایی ان؛ زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی میسر میشود و از این طریق زمینه عبرت برای انسان فراهم می‌آید. این آثار می تواند دربرگیرنده آثار ملموس «مانند بناهای باستانی» یا آثار ناملموس «مانند آداب و رسوم یک منطقه» باشد کـه امروزه در حفظ ان برای آیندگان می کوشند.
میراث فرهنگی رد پای انسان در طول تاریخ اسـت کـه حامل پیامی انسانی اسـت، پیامی از چگونگی زندگی، تلاش و نبرد انسان برای زنده ماندن و غلبه بر طبیعت، برای رفع نیاز خود و استفاده درست از ان چه در معرض بوده اسـت. این تلاش ها بـه صورت تجارب راهگشا در تکوین و تکامل تمدن هاي بشری نقش اساسی داشته اسـت.
میراث فرهنگی، نشان از هویت و غرور ملی و باعث تداوم و غنی فرهنگ یک کشور اسـت کـه حفظ ان وظیفه اي همگانی و همیشگی اسـت. آموزش همگانی برای حفظ میراث فرهنگی از راه رسانه ها و مطبوعات، و بالا بردن فرهنگ نگه‌داری از آثار باستانی از عوامل مهم حفاظت از میراث فرهنگی اسـت. متأسفانه در زمان رژیم منحوس پهلوی و قبل از ان در دوره قاجار، تعداد زیادی از اشیاء قدیمی کـه حاوی مطالب و نکاتی از گذشتگان ما بود توسط بعضی از کشور های خارجی هم چون روسیه، انگلیس و ایالات امریکا بـه غارت رفت.
میراث فرهنگی منحصر بـه فرد، غیر قابل جایگزینی و در بین نسل ها از ارزش و احترام برخوردار اسـت. چیزهای کوچک تر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزه‌ها و گالری هاي هنری جمع آوری می شوند در حالی کـه برخی دیگر هم چون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته می شود.
ایران بـه دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، بـه عنوان کشوری کـه با فرهنگ دیرین، در شکل‌گیری تمدن هاي جهانی دخیل بوده، میراث فرهنگی گسترده اي دارد. آثار بـه جا مانده از گذشتگان ما همواره زینت بخش موزه هاي جهان بوده اسـت. نتایج مطالعات و کاوش هاي باستان شناسی، بازگو کننده ان اسـت کـه ایران دارای یکی از قدیمی‌ترین تمدن هاي بشری بوده اسـت.
آثار باستانی آیندگان و موزه های امروزه
از انواع آثار باستانی در دوران جدید میتوان بـه خانه، موزه ها اشاره کرد کـه در دوران ما بسیار رواج یافته اسـت.
موزه یکی از مکان هایي اسـت کـه آثار هنری در ان نگاهداری میشود و ابزاری مهم برای تبادل فرهنگی، غنی سازی فرهنگی و ایجاد درک متقابل، همکاری و صلح میان مردمان اسـت. بـه تعریف ICOM، «موزه‌ها، قلب ملت ها و مؤسساتی اسـت کـه بـه جامعه خدمت میکنند ودر توسعه‌ي ان نقش دارند.»
هر موزه با توجه بـه چشم‌انداز خاص خود، از دانش و مهارت منحصر بـه فرد جهت رسیدن بـه مقصود استفاده می کند تا مأموریت اصلی خودرا کـه حفاظت از میراث بشری چه در درون موزه ها و چه محیط بیرونی اسـت، بـه‌خوبی تحت پوشش قرار دهد.
بـه عبارت دیگر موزه ها موظف اند کـه آثار ارزشمند تاریخی جهان را نگه‌داری و انها را بـه نسل هاي آینده منتقل کنند. موزه ها انواع گوناگونی مثل تاریخی، علمی، فناوری، تمبرشناسی، هنرهای زیبا و گیاه شناسی دارند.
موزه، پدیده جدیدی بود کـه در قرن نوزدهم میلادی وارد فرهنگ ایران شد. اولین موزه ها در جهان، مجموعه هاي شخصی بودند کـه با هدف نمایش برای عموم ایجاد نشده و صرفاً نشان دهنده علاقه افراد بودند.
در ایران برای اولین بار در زمان حکومت محمد‌علی شاه قاجار بخشی از کاخ گلستان بـه موزه تبدیل شد کـه در ان اشیاء قیمتی و تاریخی نمایش داده میشد اما اینروزها بیشتر کاخ‌هاي سلطنتی بـه موزه تبدیل شده‌اند.
اولین موزه جهان معبد خدایان شعر و موسیقی اسـت کـه روی تپه‌اي در آتن قرار داشته و بعد از ان موزه اشمولین در شهر آکسفورد انگلستان قدیمی ترین موزه دانشگاهی جهان اسـت کـه درسال ۱۶۸۳ میلادی تأسیس شد و آثار مشرق زمین در ان نگه‌داری می شود.
درسال ۱۲۴۹ شمسی، ناصرالدین شاه پس از سفر بـه اروپا و دیدار از موزه هاي کشور های روسیه، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، سوئیس، کشور آلمان و اتریش، بـه تقلید از انها دستور داد گوشه اي از کاخ گلستان را بـه شکل موزه درست کنند. البته این موزه مختص شاه و اطرافیانش بود. این موزه پس از مدتی از بین رفت و جواهرات ان بـه خزانه بانک ملی و سلاح هاي موجود در ان؛ بـه موزه‌دانشکده افسری سپرده شد. در دوره مشروطه، بـه دستور وزیر معارف، «صنیع‌الدوله»؛ اداره‌اي بـه نام اداره عتیقات بین سال هاي ۱۲۹۵ تا ۱۲۹۷ میلادی، بـه وجود آمد کـه کارش سروسامان دادن بـه وضع نابسامان حفاری هاي غیرمجاز بود. در همین زمان بود کـه موزه «ایران معارف» تأسیس شد.
