14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

14 تیر روز قلم

روز قلم در تقویم ایران، بعنوان نمادی برای تجلیل از صاحب قلمان و آثار ایشان انتخاب شده است. دراین نوشتار، به ابعاد تربیتی، رسانه اي و ارزشی تألیف و نگاشتن اشاره شده و از چگونگی سیر قلم در طول تاریخ صحبت به میان آمده است.

 

مجله تالاب: به این سیر، چه از نظر محتوای نوشته ها و چه از نظر ابزار ظاهری ـ که به شیوه هاي‌ اینترنتی و الکترونیکی ـ رسیده، نگریسته شده است. ارزش قلم در اسلام و قرآن ودر روایات اهل بیت، بحث دیگری است که به ان میپردازیم.

 

 روز قلم

روز چهاردهم تير ماه به پيشنهاد انجمن قلم ايران و تصويب شوراي فرهنگ عمومي ،بعنوان « روز قلم » در تقويم رسمي جمهوري اسلامي ايران به ثبت رسيد.

 

 پیشینه روز قلم

البته توجه به قلم در سرزمین ما پیشینه‌اي دیرینه دارد. سده‌ها پیش در ایران باستان، تیرگان «سیزدهم تیرماه» یکی از مهم ترین جشن‌هاي‌ ایران باستان بوده که آیین‌هاي‌ مخصوصی داشته و یکی از ان‌ها پاسداشت قلم بوده است.

 

یکی از دلایلی که برای این جشن ذکر شده، این است که دراین روز، هوشنگ، سلطان پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان رابه رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت، مردم جشن گرفتند و ان جشن به یاد ارجمندی قلم بر جای ماند.

 

دلیل دیگری هم که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته‌ي ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره‌ي تیر یا عطارد است و چون عطارد، کاتب ستارگان است، میتوان سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید.

پس از انقلاب نیز نویسندگان و شاعران سرشناسی چون محمدعلی سپانلو سیزدهم تیرماه را بعنوان روز قلم و نویسنده پیشنهاد دادند، تا اینکه چهاردهم تیرماه از جانب انجمن قلم بعنوان روز قلم نام‌گذاری شد. با این حال این مناسبت هنوز چندان در بین مردم و حتی اصحاب قلم و اندیشه شناخته‌شده نیست.

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

 

تاریخ نوشتن

تاریخ نوشتار، حداکثر به بیست هزار سال پیش باز میگردد و با محدود ساختن به نظام هاي‌ نوشتاری مدوّن، رقمی حدود شش هزار سال پیش را نشان میدهد. این ارقام و آمارها فقط تخمینی است از سوی کاوشگران علمی، در صورتی که بی شک پیشرفتی از سوی جوامع گوناگون، بدون کمک خط و زبان امکانپذیر نبوده است.

 

از جمله موادی که برای نوشتن بکار می رفته سنگ، چوب، پوست حیوانات، برگ درختان، استخوان، موم، ابریشم، پنبه و کاغذ را می توان نام برد. در طول تاریخ، نوشتن به دو صورت بوده است:

 

یک دسته خطوطی را در برمی گرفت که با استفاده از ابزارهای تیز چون سوزن، چاقو و… نوشتاری، کنده کاری می شد. دسته دیگر شامل خطوطی است که به وسیله قلم پر، قلم نی، قلم مو و… و با استفاده از جوهر بر سطح ماده نوشتاری ترسیم می‌گردید. گفتنی است نسخه برداری از نوشته اي بر سنگ یا فلز بطور منطقی، در نهایت به اختراع چاپ انجامید.

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

 

قلم چیست؟

قلم، زبان عقل و معرفت و احساس انسانها و بیان کننده اندیشه و شخصیت صاحب ان است. قلم، زبان دوم انسان هاست. هویت، چیستی و قلمرو قلم بسیار گسترده تر از ان است که در بیان بگنجد. هر گونه رشد و پیشرفت، پیروزی و آرامش و معرفت و شناخت، ریشه در قلم دارد. تمدن ها، تجربه هاي‌ تلخ و شیرین و علوم با نوشتن ماندگار می‌شوند.

هر کس می‌تواند قلمی را بین انگشتانش بفشرد و فرمانش دهد که بنگارد و هر انچه را از مخیله صاحب انگشت تراوش میکند، بنویسد. قلم، تخریب میکند. می سازد. واقعیت ها را آشکار می‌کند. آشکارها را نهان می‌کند. به واقع قلم، معجزه اي جاودان است.

 

قلم مدرن

در آغاز قرن بیستم، کسی این تردید رابه خود راه نمی داد که قلم و کاغذ را مهم ترین و مؤثرترین ابزار ذخیره سازی اطلاعات بداند؛ زیرا در ان زمان جوامع از نظر اقتصادی و فکری به جامعه هاي‌ کاغذ مدار تبدیل شده بود.

 

اما پایه هاي‌ این باور پس از چندی به لرزه درآمد و با ظهور رایانه، رشد سریع فناوری اطلاعات، تلویزیون، استفاده هاي‌ گوناگون از میکرو فیلم، میکرو فیش و ابزارهای الکتریکی، برتری بی حریف کاغذ و قلم سنتی، بطور جدی به مبارزه طلبیده شد.

 

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

قسم خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست ان است

 

 همانطور که در طول تاریخ، شکل ظاهری قلم عوض می شده است، روز به روز همراه با صنعت رو به رشد نیز تغییر میکند. گرچه هنوز کتاب خانه هاي‌ الکترونیکی و اداره هاي‌ بدون کاغذ و قلم و جامعه هاي‌ بدون کتاب نیامده است و شاید هرگز نیاید، ولی موقعیت ابزار و مواد نوشتنی از بنیاد دگرگون شده است. این دگرگونی در ظاهر قلم ها و نوشته ها، نه تنها از ارزش قلم و صاحبان ان نمی کاهد، بلکه بدلیل انتقال لحظه اي نوشته ها، هرآینه مسئولیت و وظیفه قلم را صدچندان میکند.

 

جایگاه قلم در اسلام

قسم خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست ان است: «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ، قسم به قلم و آنچه نویسند.» در جاییکه خداوند، صاحب هستی به آفریده اي از آفریده هاي‌ خود قسم یاد میکند، بشر در چه جایگاهی میتواند از ارج و منزلت ان سخن براند. در اولین ارتباط وحیانی رسول خدا صلی الله علیه و آله با مبدأ هستی در غار حرا، سخن از قلم به میان می‌آید، تا جاییکه خداوند خودرا اینگونه معرفی می‌کند: «الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، ان که با قلم آموخت.»

 

با سیری در زندگی پیامبر و امامان علیهم السلام می توان توجه و اهتمام عملی به نوشتن را از متن سیره آنان دریافت. این قدرشناسی به حدی بود که گاه موجب آزادی اسیران کفار می گشت. در صدر اسلام، پس از پایان برخی جنگ ها، پیامبر دستور می فرمود اسیرانی که به ده نفر از مسلمانان خواندن و نوشتن بیاموزند، آزاد شوند. این عمل در جامعه محروم از تمدن ان دوره، زیباترین و مؤثرترین پیام برای ارج نهادن به جایگاه قلم و علم بوده و هست.

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

14 تیر ماه به مناسبت روز قلم

 

 امتيازهاي قلم

«قلم» سه امتياز دارد که در «بيان» ان‏ها را نمي‏ بينيم:

1. باقي بودن:

سخن فرار مي‏ کند و نوشته باقي است. امير مؤمنان علي عليه‏السلام در سخن جالبي مي ‏فرمايد: «دانش رابا نوشتن در بند کنيد» تا باقي بماند و از کفتان نرود.

 

2. دقيق بودن:

بيان و سخن طبق معمولً دقيق نيست. اگر قرار بود کتابي که هزار سال پيش نوشته شده، زباني به ما مي ‏رسيد ودر جايي نوشته نمي ‏شد، هيچ گاه بطور دقيق به ما نمي‏ رسيد ودر واقع ما کتاب ديگري را پيش روي خود مي ‏ديديم.

 

3. عميق بودن:

مطالب نوشته عميق و فکر شده است؛ در حالي که بطور معمول سخنان، بدون تأمل گفته مي ‏شود و کم محتواست. نويسندگان گاه يک ساعت فکر مي ‏کنند و يک خط مي‏ نويسند، ولي در سخن نمي ‏توان ان دقت را رعايت کرد.

علامه طبرسي رحمة الله علیه دراين مورد مي ‏نويسد:«بيان دو گونه است: بيان زبان و بيان قلم. بيان زبان، با گذشت زمان کهنه مي ‏شود و از بين مي‏ رود، ولي بيان قلم تا ابد باقي است».

 

ایام و مناسبت های مهم را در سایت تالاب دنبال کنید. (14 تیر ماه به مناسبت روز قلم)

جدیدترین مطالب سایت