شماره 3.14 کـه بـه شماره پی شناخته میشود یک شماره گنگ اسـت « اعداد حقیقی را کـه گویا نباشند گنگ می نامیم » در اینبخش از سایت تالاب میخواهیم بـه مناسبت روز جهانی شماره پی « 14 مارس » پستی درباره شگفتی هاي این شماره اماده کرده ایم همراه ما باشید.
این شماره رابا علامت یونانی π نشان می دهند. شماره پی گنگ اسـت و نمیتوان ان را بـهصورت نسبت ۲شماره صحیح نوشت.۱۴مارس روز شماره پی«pi» اسـت. در تقویم ایالت متحد ۱۴/۳ بـه عنوان روز شماره پی نامیده می شود. گفتنی اسـت، شماره پی بـه صورت ۳/۱۴۱۵۹ اسـت و این روز در تعداد زیادی از موسسات و دانشگاهها جشن گرفته می شود.
شیندهها حاکی از ان اسـت کـه اولین بار درسال ۱۹۸۸ ودر “سانفرانسیسکو” این روز جشن گرفته شد. اما درسال ۲۰۰۹؛ ۱۴ مارس روز ملی پی نام گذاری گردید.درسال ۱۸۸۲ لیندمن «Lindeman» ثابت کرد کـه شماره پی یک شماره جبری نیست و نمیتواند ریشه یک معادله جبری باشد کـه ضرایب ان گویا هستند. شماره پی نسبت محیط دایره بـه قطر ان را در هندسه اقلیدسی مشخص می کند و کاربردهای فراوانی در علوم مختلف از جمله ریاضیات، آمار، فیزیک و مهندسی دارد.
شماره پی ثابت ارشمیدوس نیز نامیده میشود. البته یونانیها قبل از ارشمیدوس سعی در ارزیابی دقیق این شماره کرده بودند اما ارشمیدوس رسماً اولین شخصی بود کـه دریافت پی عددی اسـت بین ۲۲۳٫۷۱ و ۲۲٫۷٫ او این اعداد رابا استفاده از چندضلعیهاي محیطی و محاطی بـه دست آورد.
شماره پی «π» شماره رمزآمیزی اسـت. مطمئناً میدانید کـه مقدار ان برابر با ۳٫۱۴۱۵۹ اسـت، چون احتمالاً دریک کتاب چنین خواندهاید. اما اگر بـه چنین کتابی دسترسی نداشتید، و هیچ رایانه یا فرمولهاي حسابان وجود نداشت چطور؟ تصور کنید تنها بـه کمک ذهن خود و یک تکه کاغذ میخواهید شماره پی را ارزیابی کنید.
روز جهانی شماره پی | شگفتی هاي شماره پی
ارشمیدس ۲۰۰۰ سال پیش شماره پی را بدون وجود ارقام اعشاری و یا حتی شماره صفر بادقت ۹۹٫۹% ارزیابی کرد. از این بالاتر او تکنیکی ابداع کرد کـه بنیاد حسابان را تشکیل میدهد. چه خوب اسـت کـه روش کشف شماره پی در همه ی مدارس آموزش داده شود تا همه ی دانش آموزان با بنیانهاي حسابان بهتر آشنا شوند.
برای ریاضیدانان بررسی ویژگیها و ارائه فرمولها و مدلهاي ارزیابی شماره پی همواره جذابیت زیادی داشته اسـت. تعداد زیادی از انها تمام عمر خودرا صرف ارزیابی و یا بـه خاطرسپاری ارقام این شماره زیبا کردهاند.
نام دیگر شماره پی در زبان آلمانی شماره لودولف اسـت. این نامگذاری بـه افتخار Ludolph van Ceulen ریاضیدان آلمانی انجام شده اسـت کـه عمرش را صرف ارزیابی ۳۵ رقم اعشار در شماره پی کرد.
روز جهانی شماره پی | شگفتی هاي شماره پی
از ریاضیدانهاي ایرانی، دقیقترین ارزیابی p را غیاثالدین جمشید کاشانی انجام داده کـه در اواخر قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم میلادی میزیسته اسـت. کاشانی با استفاده از روش کلاسیک ارشمیدوس و با استفاده از ۸۰۵۳۰۶۳۶۸= «۲۸ ۲» ´۳ ضلعیهاي منتظم محاطی و محیطی مقدار…۳٫۱۴۱۵۹۲۶۵۳۵۸۹۷۹۳۲۵ را برای p بـه دست آورده اسـت کـه فقط رقم هفدهم ان درست نیست.
پژوهشهاي باستانشناسی بیانگر ان اسـت کـه مهندسان هخامنشی راز استفاده از شماره پی را ۲۵۰۰سال پیش کشف کرده بودند ودر ساخت سازههاي سنگی و ستونهاي مجموعه تخت جمشید از این شماره استفاده میکردند.
روز جهانی شماره پی | شگفتی هاي شماره پی
دقت و ظرافت در ساخت ستونهاي دایرهاي تخت جمشید نشان میدهد کـه مهندسان این سازه شماره پی را تا چندین رقم اعشار ارزیابی کرده بودند.در محافل بین المللی و مجامع دوستدار ریاضی، روز ۲۴ اسفند «۱۴ مارس» روز شماره پی نامیده شده اسـت.
این نامگذاری بـهدلیل تطبیق این روز با ۳رقم اول شماره پی یعنی «۳٫۱۴»انجام شده اسـت؛ یعنی روز چهاردهم از سومین ماه میلادی و جشنهاي ویژه این روز بـهصورت نمادین در ساعت ۱:۵۹ بعد از ظهر شروع می شوند کـه ارقام بعدی شماره پی «۳٫۱۴۱۵۹ هستند.دراین روز مسابقات و جشنهاي مختلفی برگزار می شود و علاقهمندان ریاضی با خواندن سرودها و دادن کارت تبریکهاي ویژه این روز و همچنین هدیه دادن لباس، لیوان، تیشرت، عطر و ادکلن و سایر وسایل کوچک با نشان p و تهیه پیتزا، کیک، کلوچه و دسرهایی با سمبل شماره پی این روز را جشن می گیرند.
بد نیست بدانیم آلبرت انیشتین هم دراین روز چشم بـه جهان گشود. روزهای ۲۲ جولای و ۲۶ آوریل نیز بـهدلیل شباهت زیاد بـه کسرهای معادل شماره پی بـه نام روز شماره پی یا روز تقریب شماره پی نامیده میشوند.در کشور های اروپایی بیشتر روز ۲۲ جولای «بیست و دومین روز از ماه هفتم میلادی» بـه مناسبت شباهت ان با کسر ۲۲٫۷ کـه تقریب بسیار نزدیکی از شماره پی اسـت، جشن گرفته می شود.
حتی ریاضیات نیز میتواند درسهاي پنهانی برای زندگی روزمره ما داشته باشد. برخی اوقات «بهترین» دشمنِ «خوب» اسـت. کمالگرایی بـه معنی اینکه باید مقدار دقیق شماره پی را داشته باشیم؛ می تواند باعث شود کـه یافتن نتایج خوب و قابل استفاده شماره پی را از دست بدهیم.
چه در حال تخمین شماره پی باشید و یا بـه نوشتن نرمافزاری مشغول باشید، در هرحال میتوانید نسخه اولیه خامی را ایجاد کنید و سپس در طی زمان ان را التیام دهید و لازم نیست نگران مدل کامل باشید. دقت زیادی در همان گامهاي نخست بـه دست می آید و احتمالاً برای کسب دقت بیشتر باید کار زیادتری صورت بگیرد، یعنی تلاش زیاد برای بازدهی کم. این همان اصل پارتو اسـت.
کشف شماره پی از سوی ارشمیدس، مثالی زنده و قوی اسـت کـه باید همواره بـه خاطر داشته باشیم. همانطور کـه هندسه، شهود ما در مورد خطوط و زاویهها را التیام میبخشد، حسابان نیز قواعدی در مورد معادلات تعریف می کند کـه بـه مرور بهتر میشوند. نمونههایي مانند ارزیابی شماره پی بـه عنوان یک نقطه شروع بـه شهود ما کمک میکنند و بدین ترتیب از یادگیری ایدههاي جدید در خلأ جلوگیري میشود.