عید سعید فطر

عید سعید فطر

عید فطر روز اول ماه شوال و پایان رمضان اسـت کـه روایات زیادی درباره فلسفه آن گفته شده و طبق معمول تاریخ دقیق آن هنگام رویت هلال ماه شوال اعلام می شود؛ تعطیلات عید سعید فطر در ایران دو روز اسـت.

بـه گزارش تالاب، در کشور های اسلامی، عید فطر از جمله اعیاد بسیار مهم محسوب میشود و طبق معمولً با تعطیلی رسمی همراه اسـت. دراین روز، روزه حرام اسـت و مسلمانان نماز عید برگزار می کنند؛ پرداخت زکات فطره دراین روز بر مسلمانان واجب اسـت.   

تاریخ عید فطر 

در ایران از سال ۱۳۹۰ با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان عید فطر دو روز «روز عید و روزبعد» تعطیل اسـت.

عید فطر اولین روز ماه شوال اسـت کـه با رؤیت هلال ماه شوال در پایان روز ۲۹ ماه رمضان و یا گذشت ۳۰ روز از اول ماه رمضان، ثابت می شود. دراین روز، روزه گرفتن حرام و پرداخت زکات فطره بر مسلمانان واجب اسـت. در کشور های اسلامی ودر ایران عید فطر تعطیل اسـت.

تاریخ عید سعید فطر در تقویم قمری با روز ۱ شوال سال ۱۴۴۳ برابر اسـت.

روایات و احادیث عید فطر

عید فطر بـه عنوان یکی از چهار عید مهم شیعیان بشمار می آید. امام هادی «ع» در روایتی در مورد تعداد اعیاد نزد شیعیان، فرمودند کـه: «إنَّمَا الأعیادُ أربَعَةٌ لِلشّیعَةِ: الفِطرُ و الأضحی و الغَدیرُ و الجُمُعَةُ»؛ شیعیان چهار عید دارند: فطر، قربان، غدیر و جمعه. «بحار الأنوار، ج ۹۸؛ ص ۳۵۱»

امام محمد باقر «ع» فرمود:

إِذَا کَآنَ أَوَّلُ یوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ نَادَي مُنَادٍ: یا أَیهَا الْمُومِنُونَ اغْدُوا إِلَي جَوَائِزِکُمْ

چون روز اول شوال فرا می رسد منادی ندا میکند: اي مۆمنان دراین صبحگاه بشتابید برای جوایزتان. «کـه بـه پاداش عبادات رمضان میدهند.» «الکافی «ط – الإسلامیة»؛ ج ‏۴؛ ص :۱۶۸»

امام علی «ع»:

ألا و إنَّ هذا الیَومَ يَومٌ جَعَلَهُ اللَّهُ لَکُم عِیداً و جَعَلَکُم لَهُ أهلاً؛ فَاذکُرُوا اللَّهَ يَذکُرکُم وَ ادْعُوهُ يَستَجِب لَکُم

امروز روزی اسـت کـه خداوند آنرا برای شـما عید قرار داد و شـما را نیز شایسته آن ساخت؛ پس بـه یاد خدا باشید تا او نیز بـه یاد شـما باشد و وی را بخوانید تا خواسته‌هایتان را اجابت کند. «کتاب من لایحضره الفقیه، ج ۱؛ ص ۵۱۷.»

امام رضا «ع»:

إنَّما جُعِلَ يَومُ الفِطرِ العِیدَ لِيَکونَ لِلمُسلِمینَ مُجتَمَعاً يَجتَمِعُونَ فیهِ و يَبرُزونَ لِلّهِ فَيُمَجِّدُونَهُ عَلي ما مَنَّ عَلَیهِم

روز فطر از این رو عید قرار داده شد تا روز گردهمایی مسلمانان باشد ودر این روز گرد هم آیند و برای خدا بـه صحرا «فضایی باز» درآیند و خداوند را بر منتی کـه بر آن ها نهاده اسـت ستایش و بـه بزرگی یاد کنند.«کتاب من لایحضره الفقیه، ج ۱؛ ص ۵۲۲.»

شب عید فطر

«عید» در لغت از ماده «عود» بـه معنای بازگشت اسـت، لذا بـه روزهایی کـه مشکلاتی از قوم و جمعیتی بر طرف می شود و بازگشت بـه پیروزی‌ها و اسانی‌هاي‌ اولین می کند، «عید» گفته میشود، بدین ترتیب در اعیاد اسلامی بـه مناسبت این‌که در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری اولین بـه روح و جان باز می گردد، و آلودگی‌ها کـه بر خلاف فطرت اسـت، از میان می رود، «عید» گفته شده اسـت.

همچنین راغب در مفردات میگوید: «فِطر» «بر وزن سِتر» بـه معنی شکافتن از طول اسـت، و سپس بـه معنی ایجاد و ابداع آمده اسـت، «فِطر» «بر وزن متر» بـه معنی افطار کردن و ترک روزه اسـت، گویی روزه شکافته می شود.

فلسفه و تاریخچه عید فطر

عید فطر یکی از ۲ عید بزرگ اسلامی اسـت کـه درباره آن احادیث و روایات بی‌شماری گفته شده اسـت؛ این عید برای بندگانی اسـت کـه در طول یک ماه بندگی از خوردن، آشامیدن، انجام اموری کـه رضایت خدا را در پی ندارد، کف نفس کرده و تقوای الهی پیش گرفتند. در پایان یک ماه روزه داری، روزی می رسد کـه خداوند متعال در آن روزه داری را حرام و برای آن کسانی کـه استفاده معنوی از ایام رمضان بردند، عید برپا میکند.

تعداد زیادی از اهل بیت ما، بزرگان و اهل معرفت، از عید فطر بـه عنوان عید اولیای خدا یاد می کنند؛ یعنی این عید ازآنِ کسانی اسـت کـه در طول یک ماه بر اثر اطاعت و بندگی خدا بـه فرح و شادمانی و حالتی روحانی دسترسی پیدا کردند. روزه داری، پرستش، استغفار و توبه فرصتی را برای معنوی بودن و رسیدن بـه درجه عالی معنوی مؤمنان فراهم آورده اسـت.

روز اول ماه شوال را بدین سبب عید فطر خوانده‌اند کـه دراین روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته شد و رخصت داده شد کـه مؤمنان در روز افطار کنند و روزه خودرا بشکنند. فطر و فطور بـه معنای خوردن و آشامیدن اسـت و گفته شده اسـت کـه بـه معنای آغاز خوردن و آشامیدن نیز هست. بـه همین دلیل اسـت کـه پس از اتمام روز و هنگام مغرب شرعی در روزهای ماه رمضان، انسان افطار میکند.

عید فطر در فقه شیعه

در فقه شیعه ماه نو و تعیین عید فطر از جهت مصداقی جنبه تقلیدی صرف ندارد. از طریق رویت توسط خود شخص یا دو نفر عادل یا بـه دلیل شیاع یا سی روزه شدن ماه رمضان ثابت میشود. بیشتر مراجع حکم حاکم شرع را نیز دراین زمینه ملاک می دانند مگر این‌که فرد مطمئن باشد کـه حاکم شرع اشتباه کرده‌اسـت. بیشتر مراجع اثبات ماه نو برای شهر‌هاي‌ هم افق نیز سرایت می دهند. بعضی مراجع رویت هلال را تنها از طریق چشم غیرمسلح ملاک می دانند نه با دوربین و تلسکوپ و بعضی دیگر خیر.

بعضی از مراجع تقلید و علمای شیعه معتقدند تعیین عید فطر بر عهده حاکم شرع اسـت و پیروی ازآن بر تمام شیعیان حتی مراجعی کـه نسبت بـه آن علم ندارند «رؤیت ماه جدید برای آن‌ها ثابت نشده» لازم اسـت. هر چند اگر فردی مطمئن شود کـه آن روز آخر ماه رمضان یا دوم ماه شوال اسـت شرعاً نمی توان وی را از عمل بـه علم خود بازداشت.

عید فطر در ایران

در ایران بـه‌طور عمده تعیین عید فطر بر عهده حاکم شرع آیت‌الله خامنه‌اي اسـت و پیروی ازآن طبق نظر بعضی مراجع تقلید و علمای شیعه، بر تمام شیعیان حتی مراجعی کـه نسبت بـه آن علم ندارند لازم اسـت. مراجع تقلید هم کـه نظرشان متفاوت اسـت کـه اخبار لازم و فوری را بـه اطلاع مقلدان خود می رسانند.

هر چند اگر فردی مطمئن شود کـه آن روز آخر ماه رمضان یا دوم ماه شوال اسـت از دیدگاه شرعی نمیتوان وی را از عمل بـه علم خود بازداشت.

عید فطر در فقه سنی

در کشور عربستان سعودی بـه عنوان مهم ترین کشور سنی مذهب، این وظیفه را شورای عالی قضایی عربستان سعودی کـه مهمترین مرجع اسلامی و تصمیم‌گیری اسـت بر عهده دارد. طبق معمولً سایر کشور‌هاي‌ عربی و اسلامی منطقه نیز با پیروی از روز خاصی کـه توسط شورای عالی قضایی عربستان سعودی تعیین شده، آن روز را بـه عنوان روز عید فطر اعلام می کنند. در تمامی کشور‌هاي‌ اسلامی گذشته از نوع حکومت مشخص کردن عید فطر بر مبنای شروع ماه شوال و از همه ی مهمتر رویت هلال شوال معین میشود.

آداب و سنن عید فطر برای مسلمانان

از سنت‌هاي‌ مسلمانان در روز عید فطر،  تکبیر اسـت. تکبیر در روز عید فطر، برگرفته از آیه‌اي از قرآن اسـت و پیش از نماز عید فطر و شروع خطبه، در خانه‌ها و کوچه و بازار خوانده میشود.

الله أکبر الله أکبر الله أکبر
لا إله إلا الله
الله أکبر الله أکبر
ولله الحمد
الله أکبر کبیراً
والحمد لله کثیراً

 
عید پایان عبادت

عید رمضان آمد و ماه رمضان رفت صد شکر کـه این آمد و صد حیف کـه آن رفت.

پایان هر عبادتی، عیدی اسـت کـه برازنده آن پرستش اسـت و رمضان در ایستگاه فطر بـه بار می‌نشیند و بال می گشاید. رمضان، فصل وصل اسـت و فطر ضیافتگاه وصال. اگر پایان نماز، درود اسـت و پایان حج؛ قربان و پایان هفته جمعه، پایان رمضان عید فطر اسـت عیدی کـه در آن گوهر آبدیده انسان را سرشته می دارند ودر خاک او بذر توحید می کارند.

فطر شادمانه ترین عید اسلام اسـت و چون قافیه، در پایان بیت پرستش مینشیند. رجب و شعبان، شصت روزِ استقبالند برای رمضان و فطر بـه تنهایی از عهده بدرقه آن ماه خوب خدا برمی آید. اینک کـه رمضان رفت و عید فطر آمد بـه حسرت خواری آن رفتن و شاد باشی این آمدن، خدای را ثناخوان و سپا گزارنده ایم.

چون کـه گل رفت و گلستان شد خراب بوی گل را از کـه جوییم؟ از گلاب.

جهاد اکبر

واژه «عید» بـه معنی رجوع و برگشتن اسـت و فطر بـه معنای آفرینش، ابداع و سرشت و صفتی اسـت کـه هر موجود در آغاز خلقتش داراست. از این رو میتوان عید فطر را بـه معنای بازگشت انسان بـه فطرت الهی خویش دانست. این تکامل در پرتو جهاد با نفس امّاره ودر سایه تهذیب و تزکیه و بهره وری از فرصت هاي‌ ناب بـه دست می آید. در عید فطر، مؤمنان پس از یک ماه تلاش و مجاهده در عرصه مبارزه با نفس اماره و دور نگه داشتن خویش از آلایش هاي‌ دنیوی، پیروزی خویش را جشن می‌گیرند. دراین چالش، انسان بر خودخواهی ها، افزون طلبی ها و منیّت هاي‌ خویش غلبه می کند. در فرهنگ شکوهمند اسلام، از این خودسازی مقدس بـه «جهاد اکبر» تعبیر شده و رمضان ماه جهاد اکبر و عید فطر جشن پیروی دراین چالش اسـت.

عید در فرهنگ دینی

واژه «عید» در فرهنگ دینی، روزی اسـت کـه انسان در آن، گناه و معصیتی مرتکب نشود. در روز عید، عطایا و بخشش هاي‌ خداوند، همراه با شادی و رحمت بر بندگان مؤمن نازل می شود. دراین روز انسان با نماز و نیایش، غبار غفلت و گناه را از دل می زداید و بـه فطرت توحیدی خویش بازمی گردد. مولای متقیان حضرت علی علیه السلام دراین باره می فرمایند: «عید روزی اسـت کـه خداوند روزه و نماز انسان را قبول می کند و هر روزی کـه انسان در آن گناه نکند آن روز عید اسـت». در قرآن مجید نیز روزی کـه نعمت هاي‌ آسمانی بر مؤمنان فرود می آید عید نامیده شده اسـت.

بازگشت پیروزی 

واژه عید تنها یک‌بار در قرآن، در سوره مائده آیه 114 آمده اسـت. در تفسیر نمونه، ذیل این آیه چنین آمده اسـت: «عید در لغت از ماده عود بـه معنای بازگشت اسـت؛ لذا بـه روزهایی کـه مشکلات قوم و جمعیتی برطرف می شود و بازگشت بـه پیروزی ها و اسانی هاي‌ اولین می کند عید گفته می شود ودر اعیاد اسلامی بـه مناسبت این‌که در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام [دادن] فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطریِ اولینِ روح و جان بازمی گردد و آلودگی هایي کـه برخلاف فطرت اسـت از میان می رود، عید گفته شده اسـت».

روز برگزیده خدا

عالم ربّانی و عارف وارسته میرزا جواد آقای ملکی تبریزی درباره عید فطر گفته اسـت: «عید فطر، روزی اسـت کـه خداوند آنرا از میان دیگر روزها برگزیده اسـت و مخصوص هدیه بخشیدن و جایزه دادن بـه بندگان خویش ساخته اسـت. خداوند بـه آنان اجازه داده اسـت تا دراین روز نزد حضرتش گرد آیند و برخوان کرم او بنشینند و ادب بندگی بـه جای آرند، و چشم امید بـه درگاه او دوزند و از خطاهای خویش عذر خواهند. نیازهای خویش بـه نزد او آرند و آرزوهای خویش از او خواهد و نیز آنان را وعده و مژده داده اسـت کـه هر نیازی بـه او آرند برآورد و بیش از انچه چشم دارند بـه آنان ببخشد. از مهربانی و بنده نوازی، چنان بخشایش و کار سازی در حق آنان روا دارد کـه گمان نیز نمیبرند.»

عید فطر در کلام امام خمینی رحمه الله

امام راحل، این روزه دار حقیقی الهی ـ کـه رضوان هماره حق بر روح جاودانه اش باد ـ درباره عید فطر فرموده اند: «عید ماه مبارک رمضان، عید وصال اسـت. ما دراین ماه مبارک هر چه قصور کرده باشیم، دراین روز مبارک از او عیدی میخواهیم. روز عید فطر برای روزه داران روز لقاء اللّه اسـت.»

رستاخیز پرهیزکاران

حضرت علی علیه السلام در یکی از اعیاد فطر، این روز را بـه روز قیامت تشبیه کرده اند. در آن خطبه می فرمایند: «اي مردم، این روز شـما، روزی اسـت کـه نیکوکاران در آن پاداش می‌گیرند و زیان کاران و تبه کاران در آن ناامید می‌گردند و این شباهتی بـه روز قیامت دارد؛ پس با خروج از خانه ها و ره سپاری بـه سوی جایگاه نماز عید، خروجتان از قبر و رفتنتان را بـه سوی پروردگار بـه یاد آورید و با ایستادن در جایگاه نماز، ایستادن در برابر پروردگارتان را یاد کنید و با بازگشت بـه سوی خانه ها خود بازگشتان بـه سوی منازلتان در بهشت برین را متذکر شوید. اي بندگان خدا، کم ترین چیزی کـه بـه زنان و مردان روزه دار داده می شود این اسـت کـه فرشته اي در آخرین روز ماه رمضان بـه آنان ندا می‌دهد و می گوید: هان! بشارتتان باد اي بندگان خدا کـه گناهان گذشته تان آمرزیده شد. پس بـه فکر آینده خویش باشید کـه چگونه بقیه ایام را بگذرانید».

زکات فطره

زکات یکی از ضروریات دین مبین اسلام اسـت. در قرآن کریم واژه «زکات» و «صلات» بیشتر بـه همراه هم آمده اسـت و این همراهی اهمیت والای زکات را گوش زد می کند. زکات فطره نیز نوعی زکات اسـت کـه پرداخت آن بر همگان واجب اسـت. امام صادق علیه السلام دراین باره می فرمایند: «کسی کـه روزه می‌گیرد ولی زکات فطره نمی‌پردازد، روزه او پذیرفته نمیشود». زکات فطره، هدیه اي اسـت کـه انسان مومن بـه شکرانه اطاعت از حق تعالی و بهرهگیری از نعمت هاي‌ الهی بـه محرومان و مستضعفان عطا می کند و با اینکارِ خود از خداوند میـــخواهد کـه جان و مال وی را از گزند هرگونه آفت و بیماری بـه دور داشته و بـه دیگر انسانها نیز توفیق بهرهگیری از نعمت ها را بدهد.

یادی از قیامت

«همه ی مردم در شب عید منتظر نواختن طبل و شیپور عید هستند تا این‌که خودشان را برای فردای آن روز آماده کنند. روز قیامت نیز همه ی انسانها منتظر دمیدن نفخه صورند کـه با دمیدن آن همگی در صحرای سوزان محشر گرد آیند. در صبح روز عید نیز مردم از خانه ها خود خارج شده، بـه سوی مصلای نماز حرکت می کنند، این حرکت نیز شبیه روزی اسـت کـه انسان از قبر خارج می شود و منادیان الهی بانگ میزنند کـه بـه سوی محشر حرکت نمایید. مرکب هاي‌ نمازگزاران نیز فرق می کند. در روز قیامت نیز مرکب هاي‌ اهل محشر متفاوت اسـت. عده اي سواره می‌روند و عده اي پیاده…». بـه راستی کـه حرکت مردم در عید فطر نمادی از روز محشر اسـت و یاد قیامت دراین روز بسیار عبرت آموز اسـت.

نماد وحدت

در عید فطر، اجتماع عظیم مردم برای برپایی نماز عید، نمادی از وحدت شکوهمند مسلمانان اسـت. مردمی کـه هم دل و همگام باهم بـه پرستش حق تعالی مشغول میشوند و کام خودرا با حلاوت یاد او شیرین می کنند. صفوف بـه هم پیوسته مردمان در نماز عید، آیین هاي‌ شکرگزاری و تعظیم سنت هاي‌ اسلامی دراین روز زیباترین شکل وحدت را بـه نمایش می‌گذارد و آثاری گران بها برای جامعه اسلامی بـه همراه دارد.

روز تکبیر

در روایات اسلامی برای اعیاد، بـه ویژه اعیاد مذهبی چون عید فطر، آداب و رسوم خاص معیّن شده اسـت. در حدیثی از معصوم آمده اسـت: «عیدهای خودتان رابا تکبیر زینب ببخشید». هم چنین: «عید فطر و قربان رابا گفتن ذکر.. لا اله الاّ اللّه ؛ اللّه اکبر، الحمد اللّه و سبحان اللّه بیارایید».

اي طالب اگر تو را سر این راه اسـت و اندر سر تو هوای این درگاه اسـت
مفتاح فتوح اهل حق دانی چیست؟ یک گفتن لا اله الا اللّه اسـت

در نماز عید نیز بیش از هر نماز دیگری بـه تکبیر توجه شده اسـت. بکوشیم تکبیر مان از سر راستی و از روی آگاهی باشد.

سایت تالاب این عید را بـه تمامی مسلمانان جهان تبریک میگوید !