مشکل مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله چیست؟ (عکس)
نگرانی ها درباره مرمت مسجد شیخ لطف الله اصفهان ادامه دارد.
گبند زیبای نصف جهان – مسجد شیخ لطف الله اینروزها مرمت جدید باعث نگرانی هاي فراوانی شده اسـت.
بـه گزارش روزنامه ایران اعتراض بـه مرمت مسجد شیخ لطف الله، «علی اصغر مونسان» اولین وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور درعمارت آزادی را بـه میدان نقش جهان برد تا او در اظهارنظر رسانهاي بگوید:«هرکس می تواند درباره مرمت این مسجد نظر بدهد اما کسی کـه کار را خوب بلد اسـت، استادانی هستند کـه رشته انها مرمت آثار تاریخی اسـت.»
مسجد شیخ لطف الله از اثار تاریخی ایران و جهان میباشد . مسجد شیخ لطفالله «ساخته شده در ۱۶۰۲ – ۱۶۱۹ میلادی» یکی از مسجدهای تاریخی و شناخته شده شهر اصفهان، در ضلع شرقی میدان نقش جهان، اصفهان اسـت. میدان نقش جهان اسـت کـه در دوران صفوی ساخته شده اسـت.
طاووسی در مرکز داخلی گنبد طراحی شده اسـت کـه پرهای ان بـه وسیلهٔ نور وارد شده از طاق بالای در ورودی مسجد تکمیل میشود.
معمار این مسجد استاد محمدرضا اصفهانی؛ پسر استاد حسین بنا اصفهانی بودهاسـت. این مسجد بر خرابههاي مسجدی کـه قبلاً در ان محل بوده ساخته شد. مسجد شیخ لطفالله بـه نام یکی از علمای بزرگ عصر صفوی بـه نام شیخ لطفالله جبلعاملی، نامیده شده اسـت.
شیخ لطفالله یکی از علمای بزرگ دوره صفوی بود. وی از اهالی جبل عامل لبنان بود کـه مانند شیخ بهایی و برخی علمای دیگر توسط شاه عباس از لبنان بـه ایران مهاجرت نموده و ابتدا در مشهد و قزوین و پس از ان در اصفهان ساکن شد.
از آنجا کـه حکومت صفوی، حکومتی مذهبی بودو بـه اسلام و بـه خصوص مذهب تشیع بسیار بها میداد، علمای ان را نیز تکریم می کرد. از سوی دیگر شیخ لطفالله پدر زن شاه عباس بود.
این مسجد شاهکاری از معماری و کاشیکاری قرن یازدهم هجری اسـت کـه توسط استاد محمدرضا اصفهانی از معماران نامدار ان دوره ساخته شدهاسـت. مسجد شیخ لطفالله بـه فرمان شاه عباس اول در مدت هجده سال بنا شده ودر ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالیقاپو ودر همسایگی مسجد شاه واقع شده اسـت. این مکان مذهبی برای تجلیل شیخ لطفالله میسی بنا گردیده و سالانه گردشگران زیادی را جذب خود می کند.
بـه گزارش روزنامه ایران اعتراض بـه مرمت مسجد شیخ لطف الله، «علی اصغر مونسان» اولین وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور درعمارت آزادی را بـه میدان نقش جهان برد تا او در اظهارنظر رسانهاي بگوید:«هرکس میتواند درباره مرمت این مسجد نظر بدهد اما کسی کـه کار را خوب بلد اسـت، استادانی هستند کـه رشته انها مرمت آثار تاریخی اسـت.»
بـه گزارش تالاب ؛ زهرا کشوری در روزنامه ایران نوشت: حرفهاي مونسان باعث شد تا «ایران» با دو نفر از مرمتگران بنام اصفهان «هوشنگ رسام» و «علی اصغر نجف پور» بـه گفتوگو بنشیند. این دو مرمتگر پیشکسوت اصفهانی بحث رابا این سؤال از مسئولان وزارت میراث فرهنگی آغاز می کنند کـه چرا مرمت مسجد شیخ لطفالله را بـه یک «طاق زن» سپردند نه یک معرق تراش؟
چرا بین کاشی ها را کف مال کردند؟
هوشنگ رسام 36 سال پیش بـههمراه استاد محمد مصدقزاده، رجبعلی حدادی و رمضان ابوذری گنبد شیخ لطفالله را بـهصورت موضعی مرمت کرد.
وی می گوید:«تعداد زیادی از استادان معرق تراش اصفهان کـه در کار معرق تراشی تبحر دارند معتقدند کـه مرمت گنبد و بازسازی مسجد شیخ لطفالله بـه خوبی انجام نگرفته اسـت.»
او میافزاید دلیل عدم مرمت اصولی شیخ لطفالله را می توان در بین گفت و گو رئیس و کارشناسان میراث فرهنگی اصفهان هم یافت. رسام، معرق تراشی رابا کاشی تراشی و کاشی پزی متفاوت میداند و می گوید: «گنبد مسجد شیخ لطفالله با دیگر گنبدها فرق دارد، گنبدهاي این مسجد برخلاف گنبدهای دوپوسته مساجد دیگر، یک پوسته اسـت.»
بـه گفته او، تزئینات روی گنبد مسجد شیخ لطفالله از آجر و کاشی پر شده اسـت کـه بـه ان گنبد «معرق معقلی» می گویند.
رسام می گوید: «زمینه اصلی گنبد شیخ لطفالله «آجر» و اسلیمیها، گل و بوتهها و… کاشی لعاب دار اسـت. وقتی می خواهند کاشی بزنند گنبد را تقسیم می کنند و اسمش را «تَرک بندی» میگذارند.» گنبد مسجد شیخ لطفالله 8 تَرک و نیم تَرک را دارد.
بـه گفته او، معرق معقلی مثل یک تابلو پازلی اسـت. تکههاي کاشی آن چنان درکنار هم قرار میگیرند کـه هیچ روزنه و فاصلهاي بین این کاشی و کاشی کناری نیست. او تأکید میکند:«یک مو فاصله نباید بین کاشیها و زمینه کار کـه آجری اسـت باشد.» رسام میگوید: «اما بعد از مرمت یکی از تَرک«قاچ»هاي مسجد شیخ لطف الله، متوجه شدند بین کاشی نره ها«یک نوع کاشی کـه در گنبد مسجد شیخ لطفالله بـه کار رفته اسـت» فاصله اسـت. اسناد این فاصله هم وجوددارد. بنابر این آمدند گچ درست کردند و بـه اصطلاح بین کاشی را کف مال کردند. با این کف مالی درزها پر شد اما کار سفید از آب درآمد.»
بـه گفته این استاد کهنه کار مرمت، بـههیچ وجه نباید معرق را کف مال کرد. وقتی کار سفید شد، آمدند گچهاي روی کاشی رابا گونی پاک کنند اما با گونی پاک نشد. بعد تمام کار رابا «برس سیمی» تمیز کردند.
او میگوید اشکال بعدی همین جا اتفاق میافتد. رسام می گوید: «وقتی آجرها توی کوره می روند یک لعاب طبیعی روی انها ایجاد می شود کـه این لعاب نباید از بین برود. وقتی برس سیمی روی کار کشیدند این لعاب از بین رفت و کار بازهم سفید شد. ان زمان متوجه شدند چه وضعیت بدی بـه وجود آمده اسـت.»
پای مواد نانویی دراین مرحله بـه روی گنبد مسجد شیخ لطفالله باز میشود. رسام می گوید: «آمدند و روی ان روغن نانویی«بَرزَک» کشیدند. این روغن باعث شد تا رنگ سفید تغییر کرد و نخودی و مات شد.
بـه گفته وی، مسأله بـه همین جا ختم نشد: «با این روغن مالی، راه نفوذ آب بـه آجرها و تنفس را هم از بنا گرفتند؛ بـههمین دلیل اسـت کـه برف دی ماه روی اینبخش از گنبد مسجد نماند! چون روی بنا را روغن زدند!
یکیدیگر از مرمتگران کـه نمیخواهد نامی از او بـه میان بیاید بـه «ایران» می گوید: «بستن راه تنفس، باز کردن راه تخریب ان اسـت. بنا اگر تنفس نکند ویران میشود همان اتفاقی کـه در یکی از آثار قزوین اتفاق افتاد.
بـه گفته وی، در مرمت نقاشیهاي چهلستون قزوین نیز از رنگ روغن استفاده کردند درحالی کـه طبق قوانین مرمت باید از آبرنگ استفاده می کردند. او میگوید:«مرمت باید قابل برگشت باشد چون زمانی کـه یک اثر با آبرنگ، رنگ آمیزی می شود با آب از بین میرود اما برای از بین بردن رنگ روغن از آستون استفاده می کنند کـه هم رنگ مرمتی را از بین میبرد هم نقش اصلی را!»
اصل برگشتپذیری در مرمت!
ازنگاه رسام، اشتباهات در مرمت گنبد مسجد صفویها بـههمین جا ختم نمیشود. طرحهاي روی ترکها باهم جفت نشده و سربند طرحها بالاو پایین شده اسـت!
رسام می گوید: «قبل از مرمت هر اثر تاریخی باید یک کارگروه تشکیل داد و یک طرح مطالعاتی نوشت. بنابر این مسئولان باید نقشه راه ترسیم می کردند. ابتدا باید 10 نفر معرق تراش را دعوت و با آن ها مشورت می کردند.» بـه گفته وی، همیشه وقتی یک گنبد نیاز بـهمرمت داشته بـه «معرق تراش» مراجعه کردند نه طاق زن. اومی گوید: «کسی کـه گنبد مسجد را مرمت کرد یک طاق زن ماهر اسـت نه معرق تراش.»
علی اصغر نجف پور کارشناس مرمت نیز در گفتوگو با «ایران» مرمتگر گنبد شیخ لطفالله را یک طاق زن بسیار ماهر می داند و تعجب می کند کـه چرا او مرمت گنبد را پذیرفته اسـت.
نجف پورمعتقد اسـت؛ انچه کـه از سوی میراث فرهنگی بـه رسانه ها گفته میشود دارای تناقضهاي فراوان اسـت.
کارشناسان مرمت می خواهند بدانند دقیقاً چه اتفاقی در مرمت گنبد افتاده و از چه موادی استفاده کرده اند؟ هنوز کارشناسان بـه پاسخ سؤالات خود نرسیدهاند. او می گوید:«مسئولان بدون شفافسازی تنها می گویند مرمت مسجد شیخ لطف الله، بهترین مرمت دنیا اسـت، این استاد کار بهترین استاد کار دنیاست.»
او میافزاید: «مسئولان بـه او گفتند ما از گچی استفاده کردهایم کـه از سیمان محکمتر اسـت. علم مرمت مبتنی بر یکسری مبانی نظری اسـت. یکی از اصلیترین اصول مرمت، اصل «برگشت پذیری» ان میباشد. یعنی هر زمان کـه تشخیص داده شد این مرمت اشتباه اسـت یا راههاي بهتری برای مرمت وجوددارد، مرمت انجام شده باید قابل حذف و شرایط قابل برگشت بـه قبل از مرمت باشد. بنابر این وقتی از گچی استفاده می شود کـه از سیمان محکمتر اسـت بـهطور طبیعی اصل برگشتپذیری زیر سؤال میرود.»
او بـه لزوم ایجاد تیمی بـهعنوان تیم ناظر در مرمتها اشاره میکند و میگوید: «این تیم در مرمت مسجد شیخ لطفالله بـه یک نفر محدود شد وآن یک نفر هم از کار کنار گذاشته شد.» او میپرسد: «چرا ناظر کار برکنار شده آیا بـه مرمت در حال انجام اعتراض داشته اسـت؟» او عدم پذیرش کسی کـه در مناقصه دو بار برنده مرمت مسجد شیخ لطفالله میشود را هم از نکات پر ابهام مسجد شیخ لطفالله میداند.
برش
«فاطمه خطابخش» مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان درباره علت ایجاد فاصله بین کاشیهاي گنبد هم می گوید: وقتی مراحل مرمت کل گنبد تکمیل شود همه ی کاشیها سر جای خودشان برمیگردند و انوقت دیگران میتوانند درباره ان اظهارنظر کنند. در حال حاضر سایر کاشیها از بستر جدا هستند و بـه خاطر همین بین آن ها با ترک مرمت و بندکشی شده فاصله وجوددارد.
او درباره استفاده از روغن برزک هم، استفاده از این روغن و تأثیر ان بر تغییر رنگ کاشیها را رد میکند و می گوید: این تغییر رنگ بـه خاطر بندکشی اسـت.
اگر از روغن برزک استفاده شده بود باید رنگ کاشیهاي ترک مرمت شده تیره میشد درحالیکـه اکنون رنگ ان روشنتر از سایر ترکهاست. ما تنها از یک تثبیتکننده بدون رنگ استفاده کردهایم تا کاشیها را از تخریب بارندگیها حفظ کنیم.
خطا بخش در پاسخ بـه انتقاد از تغییر رنگ دو ترک مرمت شده هم می گوید:«تفاوت رنگ عنوان غلطی برای جداسازی کاشیهاي مرمت شده از مرمت نشده اسـت؛ امیدواریم با تأمین اعتبار و اتمام 14 ترک باقی مانده تمام کاشیها مرمت شود و این شائبه تغییر رنگ هم در جامعه از بین رود.»
او درباره چرایی تغییر پیمانکار هم می گوید: «متأسفانه پیمانکاران شرایط مناقصه را در سایت مناقصات کشوری بخوبی نمیخوانند و وقتی ما شرایط را از آن ها میخواهیم ان شرایط را ندارند و ما می توانیم انها را رد کنیم.
بـه همین دلیل شکایتهایي پیش می آید و من با توجه بـه این شکایتها موضوع را نزد استانداری و کنترل مطرح کردم و آن ها قبول کردند کـه پروژههاي شاخص میراثی حتما ترک تشریفات شود.»
رحمت الله رضایت استادی کـه مرمت گنبد مسجد شیخ لطفالله را بـه عهده گرفته نیز درباره کف مالی بین کاشیها می گوید:« ما لای بندها را خالی کرده و گچ میمالیم، کفمال می کنیم تا بعد از شستن طبله نکند، پوسته نکند و اکنون گنبد ذرهاي بار سنگین ندارد.»
تلاشهاي روزنامه ایران برای گفت وگو با معاون میراث فرهنگی و مسئولان استانی اصفهان بـه جایی نرسید. «فریدون اللهیاری» مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان سؤالات روزنامه ایران را پرسشهاي فنی دانست کـه باید کارشناسان فنی سازمان بـه ان پاسخ بدهند. تماس با مدیر پایگاه میراث فرهنگی نقش جهان و معاون فنی میراث فرهنگی استان بیپاسخ ماند.
منبع : روزنامه ایران
توضیحات مرمت گر گنبد مسجد شیخ لطف الله در گفتگو با ایمنا
این روزها حاشیه های گنبد دو رنگ مسجد شیخ لطف الله همچنان ادامه دارد. گنبدی که کاشیها و آجرهایش در عصر صفوی روی هم چیده شد تا شاهکاری از تزئینات و زیبایی در معماری خلق شود و آوازه آن تا قرنها بعد در جهان بپیچد، مسجدی که «پروفسور پوپ آمریکایی» در توصیف آن می گوید “به سختی میتوان این اثر را ساخته دست بشر دانست.”
این اثر که به گواه بسیاری از تاریخنگاران و جهانگردان “کوچکترین نقطه ضعفی” در خود ندارد و با دیدن آن از بیرون و درون هر کس بر سر ذوق میآید، اکنون تَرکی پر حاشیه دارد که چشمان اصفهانیها و میراث دوستان این دیار را اذیت میکند؛ ترکی که اولین بخش مرمت شده از گنبد مسجد شیخ لطف الله است؛ یادگار استاد محمدرضا اصفهانی که شاه عباس دستور ساخت آن را داد اکنون در منگنه افکار عمومی که نگران “خرابی” گنبد به جای “مرمت” آن شدند، قرار گرفته است.
صحبتها درباره این گنبد از جایی شروع شد که مهدی حجت، بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی در سخنرانی خود در دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان به آن اشاره کرد و از عبارت “خراب کردن” به جای “مرمت” نام برد. پس از آن برخی کارشناسان نیز نقطه نظرات متفاوتی را درباره آن ارائه دادند؛ عیسی اسفنجاری، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر و معاون پژوهشی دانشکده حفاظت و مرمت این دانشگاه در خصوص نحوه مرمت گنبد مسجد گفته است “مرمت گنبد مانند فرشی است که به جای رفو، تار و پود آن از هم باز شده است” البته این کارشناس در همان گفت و گو تاکید کرده که برای اظهار نظر کارشناسی باید قسمت مرمت شده گنبد از نزدیک بررسی شود.
واقعیت گنبد مسجد شیخ لطف الله از نزدیک با آن چیزی که از درون میدان یا کوچههای اطراف دیده میشود، تفاوت فراوانی دارد. تزئینات کاشی گنبد بر روی بستری از آجر سوار شدهاند که در معرض انواع و اقسام پدیدههای مختلف قرار گرفتهاند. آجرها و کاشیها نیز به مرور زمان شکل اولیه خود را از دست دادند و از جای اصلی خود خارج شدند و به نظر میرسد بند کشی نیز وجود نداشته باشد زیرا برخی کاشیها بسیار شُل هستند. بنابراین نیاز به مرمت در بخشهایی از گنبد که مرمت در آن صورت نپذیرفته به شدت احساس میشود.
با پاکسازی و مرمت دیگر ترکها، رنگ گنبد یک دست خواهد شد
محمدعلی رضایت، فرزند استاد رحمت الله رضایت است که مرمت گنبد را بر عهده داشته است؛ او درباره مراحل مرمت گنبد به خبرنگار ایمنا میگوید: ابتدا تمام کاشیها که در حدود ۳۰ هزار قطعه بوده شماره بندی و به پایین منتقل شده است. سپس این کاشیها و گچها و پوسیدگیهای پشت آن تمیز شده در ادامه این کاشیها روی قالب در کنار هم قرار گرفته و پارچه بندی صورت گرفته و دوغاب ریخته شده است. در نهایت این پارچهها پس از شستشوی کامل و زیرسازی بستر بر روی جای خود قرار گرفتهاند.
مرمتگر گنبد مسجد شیخ لطف الله با بیان اینکه “بستر گنبد آجری است و آجر رطوبت و گرد و خاک را به راحتی جذب میکند” تاکید میکند: هر آجری در هر محلی که قرار داشته باشد، با یک بُرِس کشیدن ساده رنگی متفاوت با آجر کناری خواهد گرفت. اتفاقی که بر روی گنبد رخ داده نیز همین است، کاشیها بر بستری آجری سوار هستند و این تغییر رنگ پس از شستشو و مرمت طبیعی است. در صورت پاک سازی یا مرمت دیگر قسمتها رنگ تمام گنبد یک دست خواهد شد.
وی خاطرنشان میکند: باید به فکر دیگر بخشهای گنبد بود، وضعیت گنبد اصلا مطلوب نیست و با یک برف یا بارندگی سنگین ممکن است تخریب شود. اگر برف نسبتا سنگینی در اصفهان ببارد باید قید گنبد مسجد شیخ لطف الله را زد و اگر خدایی نکرده این گنبد تخریب شد دیگر هیچ کاری نمیتوان کرد.
رضایت در پایان از رسانهها میخواهد همان طور که روی گنبد شیخ لطف الله حساسیت نشان دادند روی دیگر بناها نیز این حساسیت را داشته باشند و تصریح میکند: این انتظار را دارم که اگر انتقادی از مرمت گنبد انجام میگیرد، پس از بازدید از فاصله نزدیک باشد نه اینکه از راه دور یا بر اساس عکسها انتقادی صورت پذیرد.
گنبد با یک برف سنگین فرو می ریزد
به گفته مسئولان ادارهکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در طی مراحل مرمت گنبد شیخ لطف الله با وجود کمبود بودجه سعی شده تا از مدرن ترین تجهیزات برای عکسبرداری و تصاویر لیزری استفاده شود. به گفته مسئولان بسیاری از مشکلات گنبد پس از لایه برداریها نمایان شده و نمیتوان درباره آنها پیش بینی کرد، همین مشکلات ممکن است راه مرمت را تغییر دهد.
مدیر پایگاه جهانی میدان نقش جهان در گفت و گو با خبرنگار ایمنا در پاسخ به انتقادات از چگونگی مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله میگوید: تمام تصاویر در طی مرمت به طور مستمر و روزانه مستندنگاری شده و موجود است، اگر افرادی نسبت به نحوه مرمت مسجد انتقاد دارند، می توانند مستندات را بررسی و روش بهتری ارائه دهند؛ اگر روش بهتری وجود داشته باشد از آن استقبال می کنیم زیرا گنبد مسجد شیخ لطف الله برای همه ارزشمند است.
فریبا خطابخش ادامه میدهد: استادکاری، مرمت این گنبد را بر عهده داشته که حرف اول را در دنیا میزند. زمانی که استاد رضایت مشغول کار روی گنبد بودند، یک گروه مرمتی معروف دیگر نیز آمدند و پس از بازدید از گنبد و شرایط آن گفتند که بهترین کار به بهترین شکل در حال انجام است.
وی ضمن مخالفت با عبارت “تفاوت رنگ” این جمله را اینگونه تصحیح میکند: “تفاوت قسمت مرمت شده و قسمت مرمت نشده.” و در ادامه توضیح می دهد: کاشیهایی که مرمت شده اکنون بندکشی دارد این در صورتی است که کاشیهای همین قسمت پیش از مرمت و کاشیهای دیگر ترکهایی که مرمت نشده به راحتی با دست برداشته میشوند. عکسهایی که از فاصله نزدیک از گنبد شیخ لطف الله قبل و پس از مرمت گرفته شده وجود دارد و می توان آن ها را مقایسه کرد. در آن زمان کاشیها با دست قابل برداشتن و بسیاری از آنها فروریخته بود. رسانه ها باید شرایط گنبد و نیاز آن به مرمت را اطلاع رسانی کنند تا بودجه آن فراهم شود. شرایط گنبد بحرانی است و با یک برف سنگین عاقبت آن نامشخص خواهد بود.
مدیرپایگاه جهانی میدان نقش جهان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا کل ترک گنبد برای مرمت برداشته شد، تاکید میکند: گنبد مشکلاتی در کاشیها و آجرها داشت، اما مشکل اصلی گنبد زیرسازی آن بود. تمام گچ زیر سازی پوسیده شده و کاشیها و آجرهای روی گنبد با دست قابل برداشتن بود. دیگر بخشهای گنبد نیز همین مشکل را دارد و کاشیها و آجرها از هم جدا شده. فشار روی کاشیهای گنبد بسیار زیاد است و دلیل اینکه این کاشیها هنوز نریخته این است که بارندگی شدید برف یا باران نداشتهایم؛ همچنین کاشیهایی که روی زمینه آجری گنبد کار شدهاند ریشههای بلندی دارد و همین مسئله تا الان کاشیها را از ریخته شدن حفظ کرده است.
با دیدن عکس گنبد یا تماشا آن از دور نمیتوان قضاوت کرد
خطابخش در ادامه با بیان این نکته که “برخی نکات گنبد از دور مشخص نیست” خاطرنشان میکند: در حال حاضر گنبد چین خورده است و فشار بالایی بر آن وجود دارد. گنبد مسجد شیخ لطف الله مریض است و نیاز به درمان دارد. با دیدن گنبد در یک روز بارانی میتوان متوجه این خرابیها در زمان بارندگی شد. در اولین بارندگی پس از مرمت (هفته گذشته) تنها قسمتی که خیس نشده بود و نم نداشت همین قسمت مرمت شده بود.
وی درباره برنامه برای ادامه مرمت بر گنبد میافزاید: برنامه ریزیهایی کردیم و مرمت را به همین شکل ادامه خواهیم داد. اگر در هفتههای آتی اعتبار به ما ابلاغ شود کار مرمت دیگر ترکهای گنبد را نیز آغاز خواهیم کرد. در هر مرمت شرایط خاصی را برای مرمتگر در نظر میگیریم و اگر کسی حائز این شرایط نباشد قاعدتا کار مرمت را به او نخواهیم سپرد. انجام کار مرمت بناهای مهمی مانند گنبد مسجد شیخ لطف الله با مزایده ممکن نیست و امکان اجرای این تشریفات وجود ندارد.
مدیر پایگاه جهانی میدان نقش جهان در پایان از نبود بودجه گلایه میکند و از اسنادی میگوید که به جای پول نقد با آنها کار میکنند: مشکلی برای کار با اسناد نداریم، حتی همین کار گنبد را نیز با اسناد و بدون بودجه نقد انجام شد. هنوز اعتبار برای آغاز دوباره مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله اختصاص نیافته و به محض اینکه بودجه تامین شد مرمت دیگر ترکهای گنبد آغاز خواهد شد.
قضاوت درست؛ سختترین کار
قضاوت و اظهار نظر درباره مسائل خاص و تخصصی جزء سختترین کارها و وظیفه آن بر عهده متخصصین است، اما این کار دشوار، برای برخی سهل به نظر میآید! مهمترین نکته پیش از هر صحبتی درباره گنبد مسجد شیخ لطف الله دیدن تک تک آجرها و کاشیهای مرمت شده آن از نزدیک است. هیچگاه نمیتوان با نگاه گذری درباره مسئلهای تخصصی نظر داد شاید به همین دلیل است که بسیاری از اساتید دانشگاه و متخصصان ترجیح دادند درباره چگونگی مرمت آن نظر ندهند.
از سویی دیگر، تغییر رنگ و خلائی که بین قسمت مرمت شده و ترکهای دیگر گنبد به چشم میخورد، به هیچ عنوان مسئلهای جزئی نبوده که به سادگی آن را به تمیزکاری و یا بندکشی نسبت داد و قطعا باید توضیحات بیشتری ارائه شود تا شبهات به طور کامل از بین برود. آن چیزی که در این میان بارز و مشخص بوده نیاز مبرم گنبد مسجد شیخ لطف الله به بازسازی و مرمت است.
این گنبد مانند بسیاری دیگر از گنبدها با معماری عصر صفوی از چهارلایه تشکیل شده، بین لایه اول (لایه درونی) با آن تقارن شاهکار و زبانزد خود و لایه آخر که هویت شهر گنبدهای فیروزهای است؛ دو لایه دیگر دچار پوسیدگی و تخریب فراوان شده بودند که در صورت نفوذ رطوبت میتوانست باعث تخریب شود. همچنین احتمال فروریختن کاشیهایی که بدون بندکشی بر روی گنبد رها شدند محتمل است.
در میان هیاهوی “مرمت” یا “تخریب” و جنگ بر سر دو ترک مرمت شده گنبد نباید وضعیت پوسیدگی لایه زیرین آن فراموش شود. همچنین این انتظار میرود که پس از این تجربه حساسیتها نسبت به داربستهایی که بر روی گنبدهای فیروزهای شهر سالیان دراز است که جا خوش کردهاند و پس از پنج سال دوباره با همان مشکلات قبلی، داربستهای قبلی و پیمانکاران قبلی باز میگردند، نیز بالا رود.
گزارش از: یزدان روحانی- خبرنگار ایمنا
