مجموعه : دانستنی
بروزرسانی : 17 دی 1402

دانستنی های علمی در مورد کویر لوت

دانستنی های علمی در مورد کویر لوت

خواندنی های علمی از کویر لوت

کویر لوت در ایران قرار دارد ، بله در ایران و این غرور ما هست که همچین مکان زیبایی را در خدمت داریم .

کویر لوت بسیار گرم می باشد و اگر پرنده اي مسیرش را در حین مهاجرت گم نماید و از این مکان بخواهد عبور نماید مطمئنا خواهد مرد بخش اعظیم ایران را کویر لوت تشکیل داده هست گرمترین دما را محققان در این منطقه ثبت نموده اند .

در نوامبر 2016 «آبان 1395»، کاروانی متشکل از 10 محقق با پنج خوردوی مجهز شاسی بلند که راهنمایان، دوربین ها، تجهیزات و صدها لیتر آب و سوخت را حمل می‌کردند، به قلب این بیابان سفر کردند. این کاشفان نوین، از ایران، ایالات متحده و اروپا به قصد پی بردن به رازهای زیست بوم این منطقه مرموز و عجیب راهی این سفر شدند.

«حسین آخانی» زیست شناس در دانشگاه تهران می‌گوید: «تعداد زیادی از محققان معتقدند که کویر لوت برای وجود حیات شدیدا نامساعد هست.» بخش درونی این بیابان که مساحتی حدود اندازه ایالت ویرجینیای غربی را در بر میگیرد،

تقریبا عاری از حیات گیاهی هست اما ماجراجویان و دانشمندانی که به لوت سفر کرده اند، شواهدی را از حیات گوناگون جانوری شامل حشرات، خزندگان و روباه هاي بیابانی گزارش از تالاب کرده اند. معما اینجاست که چگونه زنجیره خوراکی آن ها بدون وجود گیاهان، کامل میشود؟

پاسخ ممکن هست وابسته به پدیده اي منحصر به فرد و هولناک باشد. در بیابان، لاشه پرندگان مرده به وفور یافت می‌شود. چند سال قبل دانشمندان ایرانی، پژوهشی در مورد پرندگان مهاجری که بر اثر سرگردانی یا انحراف از مسیر وارد دشت لوت میشوند انجام دادند.

نتیجه نشان داد که مرگ این پرندگان بر اثر گرمای شدیدی که از آسمان بر سر انها نازل میشود، خود پایه شبکه خوراکی دشت کویر هست.

دانستنی های علمی در مورد کویر لوت

عکس هایی از کویر لوت

هدایت این سفر تحقیقی بر عهده دکتر آخانی و بهمن ایزدی، مدیر یک مرکز غیرانتفاعی محیط زیست در شیراز بود.

از دیگر اعضای برجسته این گروه تحقیقاتی میتوان به امیر آقاکوچک، متخصص آب شناسی دانشگاه کالیفرنیا در ارواین، محمود قاسم پوری، پرنده شناس دانشگاه تربیت مدرس تهران و حسین رجایی، مسئول بخش پولک بالان «بیدها و پروانه ها» در موزه تاریخ طبیعی اشتوتگارت کشور آلمان اشاره کرد.

اعضای تیم متوجه شدند که هنگام پاییز، درست بعد از گرمای شدید تابستان، شواهد حیات کمتر یافت میشوند. مخلوقاتی که درون لانه هاي زیمنی پناه گرفته یا برای فرار از گرمای شدید مهاجرت کرده اند، دوباره برای بازگشت به بیابان خطر نمیکنند.

گروه تحقیقی وجود حیات در زیست بوم بیابان لوت را تایید کردند و شواهدی هم به دست آوردند که نشان می داد پرندگان مهاجر در فراهم سازی غذای این زیست بوم، نقش موثری دارند.

آن ها همینطور دریافتند که زیر این اقلیم خشک، پدیده اي سرشناس به «دریای پنهان» قرار دارد که در واقع لایه از آب هاي زیرزمینی شور هست و در فراهم سازی شرایط حیاط این زیست بوم نقش مهمی ایفا می‌کند.

الگوهای تغییرات آب و هوایی پیش بینی می‌کنند که با افزایش دما، مناطقی از خاورمیانه که به طور طبیعی «بدون بهرهگیری از تهویه مطبوع» غیرقابل سکونت میباشند، گسترش پیدا خواهند کرد.

اولین مناطقی که درگیر این تهدید میشوند، مناطق قابل سکونتی خواهند بود که در لبه بیابان لوت و رد فاصله کمتری از هسته داغ و غیرقابل سکونت آن قرار دارند.

در سفر جدید، این گروه تحقیقاتی توانست نشانه هایي از لایه هاي مرطوب زیر سطحی، لاشه هایي که به نظر می‌رسد پایه هرم خوراکی زیست بوم منطقه را تشکیل میدهند و رفتارهایی عجیب از جانداران این منطقه ببینند.

برای بررسی مجدد و یافتن پاسخ سوالات اکثر، آخانی و گروهش در بهار آینده دوباره به لوت باز میگردند. در کنار چیزهای دیگر، انها ابزارهای دقیق تر و بیشتری برای اندازه گیری رطوبت خاک و هم دوربین هاي تله اي بیشتری برای ثبت تصویر هاي روباه هاي بیابانی و دیگر مخلوقات کویر به همراه خواهند آورد.

انها همینطور امیدوارند بتوانند در مقیاس مولکولی، بررسی کنند که چطور موجودات زنده میتوانند در این گرمای کباب کننده، دوام حیات داشته باشند. شاید انها در سال 2018 «1397» سفر تابستانه اي هم به لوت ترتیب دهند و برای اولین بار، اندازه گیری رسمی دمای داغ ترین نقطه زمین را انجام دهند.

اولین کاوشگر

در طول ده هاي 1920 «1300» و 1930 «1310»، «آلفونس گابریل» دکتر و ماجراجوی اتریشی، مسحور طلسم کویر لوت در ایران شد و به سفر و پژوهش در کویر افسونگر لوت پرداخت.

گابریل، مناطق خشک و لم یزرع خاورمیانه، پاکستان و افغانستان را با شتر طی کرد تا مشاهدات خود را ثبت کند و نقشه آن ها را بکشد.

او به بیابان هاي ترسناکی مثل «دشت نومید» «در مرز شرقی ایران» و «دشت مرگو» «به معنی مرگ در منطقه سیستان» هم سفر کرد اما در نهایت منطقه اي وسیع پوشیده از تپه هاي شن هاي روان و با چهره اي در هم پیچیده و فریبنده، باعث شد تلاش او برای ورود و کنکاش در قلب «کویر لوت» ناکام بماند.

دانستنی های علمی در مورد کویر لوت

در مارس 1937 «اسفند 1315»، گابریل سرانجام توانست مرکز کویر لوت را فتح کند و گرچه به سختی زنده از آن خارج شود. یک سال بعد او تجربه سفرش را در گزارشی سحرانگیز به «انجمن سلطنتی جغرافیا» در انگلستان تقدیم کرد.

گابریل در این گزارش می‌گوید: «چشم انداز کویر زیر ابرهای سرخ تاریک شد… و صدایی شبیه غرش امواج دریا آغاز شد. توفان شن، روز را به شب تبدیل کرد. چند ساعت هولناک را بی حرکت و درمانده روی زمین دراز کشیدیم و منتظر ماندیم.»

جایی دیگر، آن ها به وسیله سراب هایي که اکثر هنگام خنکی هوای صبحگاه ظاهر می‌شود، فریفته شده بودند. تقریبا در پایان این ماجراجویی سه هفته اي، حتی شترهای انها هم در حال احتضار بودند: «پای شترها می لرزید، نفس نفس می زدند و گاهی زانوهای شان تا می‌خورد.»

داغ ترین نقطه زمین

پس از سفر ماجراجویانه گابریل، تحقیقات و نوشتارهای علمی در مورد دشت لوت، کاهش پیدا کرد. گابریل در گزارشش به نکته اي اشاره کرد که «گوستاو استراتیل زاور» جغرافیدان آلمانی هم عصر او هم آن را مطرح کرده بود. داغ ترین منطقه کره زمین، نه در بیابان سند، حبشه یا دره مرگ کالیفرنیا، بلکه در بخش جنوبی لوت قرار دارد.

در سال 2005 «1384» رادیومتر فروسرخ ماهواره «اکوآی» ناسا، دمایی معادل 70.7 درجه سلسیوس را برای زمین و در نقطه اي در بیابان لوت ثبت کرد و این بالاترین رقم دمایی بود که تاکنون در کره زمین گزارش شده هست.

در آوریل 2014 «فروردین 1392»، مرتضی جمالی، دیرینه بوم شناس «موسسه مدیترانه اي تنوع زیستی و بوم شناسی دریایی و زمینی» در مارسی فرانسه و همکارانش، سفری به همان نقطه در مرکز بیابان لوت انجام دادند تا ابزار دمانگاری را جهت ثبت دمای نقطه مورد نظر نصب کنند.

صحنه اي که انها در این سفر شاهد بودند، بی شباهت به فیلمهای وحشتناک آلفرد هیچکاک نیست. گله ملخ هایي که ناگهان از راه رسیدند و از لاشه پرنده هایي تغذیه کردند که همان دور و بر مرده بودند، بعد شروع به خوردن هم دیگر کردند و سرانجام به قصد خوردن پژوهشگران متعجب به دست و پای انها هجوم بردند.

اسرار کویر لوت، داغ ترین نقطه زمین «اسلایدشو»

دانستنی های علمی در مورد کویر لوت

خواندنی های جالب در مورد کویر لوت 

جمالی از سختی ها و خطرات این سفر ماجراجویانه این طور می‌گوید: «ما به خوبی متوجه شدیم که یک مسافر تنها، به راحتی میتواند در این شرایط هلاک شده، طعمه این لاشخورهای کوچک بیابان شود.»

مزد همۀ این سختی ها نتیجه اي بود که سرانجام به دست آمد. در ماه جولای دماسنج مورد نظر که 30 سانتی متر بالاتر از سطح زمین و در سایه یک استوانه چوبی کار گذاشته شده بود، دمای 61 درجه سانتیگراد را ثبت کرد که پنج درجه بالاتر از دمایی هست که در دره مرگ کالیفرنیا در 1913 «1292» گزارش شده بود.

جمالی می‌گوید: «رنگ تیره شن هاي بیابان به خاطر وجود ترکیبات آهن به همراه شکل ناهموار زمین که موجب محدود شدن حرکت هوا میشود، علت ایجاد چنین دمای حیرت انگیزی هست.»

تله مرگبار

آخانی که متخصص «گیاهان شورپسند» هست، پیشتاز محققان در چنین سفرهای تحقیقاتی هست. گیاهان شورپسند از منافذ نادری که آب شور از انها تراوش می‌کند، سیراب می‌شوند.

او در همین سفر دریافت که لاشه پرندگان نقشی شگفت انگیز و اساسی در زیست بوم این اقلیم ایفا میکند. او گروهی از متخصصان ایرانی و غیر ایرانی را جمع کرد تا طی پنج سال بعد، پرده از رازهای این کویر بردارند.

این گروه برای انجام این ماموریت بکر و نو عازم شهداد شدند که شهر کوچکی در حاشیه کویر لوت هست و تقریبا شمال و جنوب کویر را از هم جدا میکند. در بعضی مناطق، کلوت ها مثل قارچ از دل کویر روییده اند. کلوت ها، صخره هایي میباشند که بر اثر فرسایش باد شکل گرفته اند و چند متر ارتفاع دارند.

دانستنی های علمی در مورد کویر لوت

آخانی، کلوت هاي بزرگ‌تر را به ویرانه هاي یک شهر قدیمی تشبیه می‌کند. این آثار طبیعی به قول جمالی «آلبوم اي تاریخی و ژئوکلیماتیک» «زمین شناختی – اقلیمی» میباشند که بعضا عمری بیش از 10 میلیون سال دارند. شکلهای خیال انگیز و راز آلود این ناهمواری ها یکی از دلایل مهمی بود که موجب شد جولای امسال، سازمان فرهنگی، علمی و آموزشی ملل متحد «یونسکو» کویر لوت را در لیست میراث جهانی قرار دهد.

ایران امیدوار هست این موضوع به توسعه گردشگری طبیعت منجر شود. در طول این سفر 700 کیلومتری تا شرق شهر بم، محققان از خاک و جانداران در 37 نقطه گوناگون نمونه برداری کردند.

در یکی از روزهای سفر، اعضای گروه پیاده وارد تنگه «زبون مار» شدند. روی نقشه ماهواره اي، این تنگه حدود 15 متر عرض و دیوارهایی به ارتفاع 30 متر دارد و شبیه به زبان دو شاخه هست.

در بین دیواره هاي تنگه، گروه محققان، چندین لاشه از پرندگان مرده پیدا کردند. احتمالا این پرندگان میخواستند در سایه دیواره هاي بلند پناه بگیرند اما بدون وجود آب خیلی زود توان خود را از دست داده و هلاک شده بودند. اما سوال مهم این هست که چرا این پرندگان مرتکب این اشتباه مرگبار شده اند و وارد این بیابان می‌شوند؟

حتی بیرون تنگه هم محققان لاشه هاي متعدد پرندگانی را دیدن کردند که روباه ها، اکثر گوشت آن ها را خورده بودند. به نظر میرسد این منبع اصلی خوراکی آنهاست و از گیاهان بعنوان مکمل خوراکی بهرهگیری میکنند.

کویر مرطوب

در قلب کویر، شواهد جالبی از حیات دیدن می‌شود. وقتی رجایی دوربین هاي تله اي مخصوص شب را کار گذاشت، از دیدن تعداد زیادی از گونه هاي گوناگون پروانه ها، شگفت زده شد. او می‌گوید: «انها آنجا چه کار میکنند؟ آنجا چه چیزی میخورند؟»

سوال دیگر این هست که لاروهایی که او در حوضچه هاي به شدت شور پیدا کرده بود، چگونه می توانستند در این شرایط زنده بمانند و آب جذب کنند و از همۀ مهم تر، اینکه جانداران کویر لوت، چه طور می‌توانند آب بدن خود را حفظ کنند؟

دانستنی های علمی در مورد کویر لوت

نکات های خواندنی از کویر لوت ، بزرگترین کویر جهان 

پاسخ، احتمالا درست زیر زمین قرار دارد. پیش از اینکه این سفر اکتشافی آغاز شود، آقاکوچک اطلاعات ماهواره اي مربوط به کویر لوت را به دقت مطالعه کرد. شگفت اینکه ریزموج هاي ساطع شده از زمین نشان می داد در نقاطی از داغ ترین بخش هاي کویر هم، خاک مرطوب هست. آقاکوچک حیرت زده از موضوع، اطلاعاتش را با یکی از همکارانش مطرح کرد.

او معتقد بود خاک لوت به قدری خشک هست که ریزموج ها داده هاي رطوبت را از لایه هاي زیرین خاک و حتی سنگ ها منتقل می‌کنند و به اشتباه این رطوبت روی سطح نشان داده میشود.

قافله محققان وارد منطقه مسطحی شد که تا چشم کار می‌کرد، عوارض مرتفعی در آن دیده نمی شد. وقتی کمی وارد منطقه شدند، چرخ یکی از خودروها، پوسته سخت زمین را شکست و در گل هاي زیر آن فرو رفت. وقتی خودروی دیگر، خودروی در گل مانده را بیرون کشید، اولین چیزی که دقت همۀ را جلب کرد، این بود که می توانستند واقعا «آب» را ببینند.

آقاکوچک فکر میکند که این رطوبت از کوه هایي آمده که این منطقه تخت را مثل حلقه در بر گرفته اند. باران هاي بهاری و دیگر باران هاي پراکنده بر بستر کم ارتفاع این منطقه، موجب محصور و ته نشین شدن آب باران بر لایه هاي سطحی خاک میشود.

لوت و گرمایش جهانی

هیچ انسانی در قلب دشت لوت زندگی نمی‌کند و به خاطر چندین سال خشکسالی پیاپی در ایران، ساکنان حاشیه کویر هم مورد تهدید جدی قرار گرفته اند. هر چند بررسی هاي تاریخی از وقوع پدیده هاي نمونه طی چند هزار سال جدید حکایت دارد، اما به نظر می‌رسد این بار وضعیت فرق می‌کند و گرمایش جهانی، آسیب هاي جبران ناپذیری به بار خواهد آورد.

الفاتح الطاهر، مهندس محیطی زیست در ام آی تی «انستیتو تکنولوژی ماساچوست» می‌گوید: «این بحران که به خاطر گرمایش جهانی، تابستان هاي داغ تری را به همراه می آورد، دیگر نقاط خاورمیانه را هم در بر خواهد گرفت. میتوان سرنوشتی نمونه لوت را برای دیگر بخش هاي خاورمیانه پیش بینی کرد.»

سال قبل در ارتباط با تغییرات آب و هوایی، الطاهر و همکارانش شرایط غیرقابل سکونت آب و هوایی را معرفی کردند که شامل مناطقی می شد که دمای هوای خشک «شاخص حرارت» برای شش ساعت متوالی بالای 53 درجه سانتیگراد قرار میگرفت.

الطاهر می‌گوید: «شرایطی که ما در مورد آن صحبت می‌کنیم، در تعداد زیادی از مناطق خاورمیانه در حال گسترش هست و اگر انسان ها چاره اي برای آن نیندیشند، منجر به مرگ افراد خواهد شد.»

هنگام تابستان مناطق زیادی از خلیج فارس از آستانه این تعریف فراتر می‌روند و در واقع بدون وجود دستگاه هاي تهویه مطبوع، زندگی غیرممکن خواهد بود. با مهاجرت افراد، مناطق غیرقابل سکونت بیشتری به بخش هاي بایر و خالی از سکنه در اطراف خلیج فارس اضافه میشوند.

آقاکوچک میگوید: «لوت، برای اینکه شرایط بی نهایت سخت را تجربه کنیم، آزمایشگاه خوبی هست.»

برچسب‌ها: