در دنیای امروز که تنشهای ژئوپلیتیکی و رقابت های نظامی به اوج خود رسیده، قدرت های بزرگ جهان در حال بازنگری و تقویت توانمندیهای نظامی بهویژه در حوزه تسلیحات هستهای هستند. روسیه و چین بهعنوان دو بازیگر کلیدی، در حال بهروزرسانی استراتژیها و تجهیزات خود هستند تا نقششان را در صحنه بینالمللی حفظ و تقویت کنند. این مقاله به بررسی تحولات اخیر در زمینه تسلیحات هستهای و نظامی این دو کشور و تأثیرات احتمالی آن بر امنیت جهانی میپردازد.
روسیه در سالهای اخیر تمرکز ویژهای بر تقویت و توسعه سلاحهای هستهای خود گذاشته است. این کشور در راستای بازسازی زرادخانه اتمیاش، ساخت و رونمایی از سریعترین موشک هستهای جهان را در دستور کار قرار داده است. این اقدامات بخشی از برنامهای گسترده برای آمادگی در برابر تهدیدات احتمالی و نمایش قدرت نظامی به رقبای بینالمللی است.
موشک جدید هوا به هوا روسیه که بر پایه موشک R-37M توسعه یافته، قادر است با سرعتی معادل ۶ ماخ (حدود ۷۴۰۰ کیلومتر بر ساعت) عمل کند. این موشک دارای سیستم هدایت پیشرفتهای است که آن را در دقت و کارایی در میدان نبرد منحصر به فرد میکند. وجود کلاهک هستهای فشرده به این موشک قدرت انفجاری زیادی میبخشد.
جنگنده رهگیر MiG-31BM که میتواند حامل این موشکها باشد، یکی از سریعترین و پیشرفته ترین هواپیما های نظامی روسیه محسوب میشود. برد عملیاتی موشک تا ۴۰۰ کیلومتر این امکان را به روسیه میدهد تا پیش از رسیدن تهدیدات هوایی به مناطق حساس خود، آنها را خنثی کند.
یکی از نگرانیهای مهم، انتقال سلاحهای هستهای تاکتیکی روسیه به بلاروس و آموزش نیروهای این کشور برای نگهداری و استفاده از این تسلیحات است. این اقدام بهمعنای افزایش نفوذ روسیه در منطقه و احتمال گسترش حوزه تسلیحات هستهای در اروپا است.
علاوه بر افزایش تولید، روسیه در حال ساخت و تجهیز مراکز جدیدی برای ذخیرهسازی سلاحهای هستهای خود است. این مراکز نقش مهمی در حفظ امنیت، آمادهباش و توزیع سریع این سلاحها در صورت لزوم دارند.
علاوه بر سلاحهای هستهای، روسیه ظرفیتهای خود در زمینه توسعه و ذخیرهسازی تسلیحات شیمیایی و بیولوژیک را نیز افزایش داده است. این موضوع نگرانیهای زیادی را در جامعه بینالملل به وجود آورده اما شواهد نشان میدهد که استفاده از این سلاحها در اوکراین فعلاً بعید است.
چین نیز در مقابل، سیاست توسعه سریع زرادخانه هستهای خود را در پیش گرفته است. این کشور که هماکنون بیش از ۶۰۰ کلاهک هستهای در اختیار دارد، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ این تعداد را به ۱۰۰۰ کلاهک افزایش دهد. استراتژی چین شامل توسعه سلاحهای هستهای تاکتیکی با دقت بالا و موشکهای قارهپیما است.
چینیها بر انعطافپذیری و پاسخ چندلایه در جنگهای احتمالی تأکید دارند. این کشور با هدف بازدارندگی مؤثر و مدیریت بحران در شرایط مختلف، تنوع در توانمندیهای هستهای خود را افزایش داده است.
همزمان با این تحولات، بزرگترین زیردریایی هستهای آمریکا به موشکهای هستهای جدید مجهز شده است. این مسئله باعث رقابت تسلیحاتی پیچیدهتر و نگرانی بیشتر درباره بروز تعارضات بزرگ نظامی در سطح جهان شده است.
سومین قدرت هستهای جهانها به دنبال ایجاد دکترین بازدارندگی چندبعدی هستند؛ یعنی ترکیب تسلیحات هستهای در حوزههای مختلف از جمله زمینی، هوایی و دریایی. این رویکرد باعث میشود که پاسخ به تهدیدات هستهای سریعتر و دقیقتر باشد.
با افزایش قابلیتهای نظامی و تسلیحات اتمی، احتمال وقوع ماجراجوییهای نظامی و افزایش تنشها نیز بالا میرود. وجود تجهیزات پیشرفته و سرعت عمل بالا در واکنشها میتواند شرایط را پیچیدهتر کند.
روسیه با استفاده از موشکهای جدید خود قصد دارد تهدیداتی مانند هواپیماهای آواکس، سوخترسان و سامانههای جنگ الکترونیک را پیش از رسیدن به خطوط دفاعی خنثی کند. این اقدام نشاندهنده اهمیت امنیت هوایی در استراتژی نظامی روسیه است.
هر هواپیمای مسلح به این موشک میتواند در نبردهای هوایی اسکادرانهای دشمن را از صحنه خارج کند، موشکهای کروز را رهگیری نماید و حتی به مقابله با انبوه پهپادهای دشمن بپردازد.
توسعه تسلیحات هستهای در روسیه و چین، همراه با پیشرفتهای نظامی آمریکا، نمایانگر تغییرات بنیادین در امنیت جهانی است. این روند نیازمند توجه دقیق و تلاش برای مدیریت دیپلماسی و کاهش خطر جنگ هستهای است.
تحولات اخیر در حوزه تسلیحات هستهای و نظامی روسیه و چین، حکایت از رقابت پیچیده و فزاینده میان قدرتهای بزرگ جهان دارد. توسعه موشکهای سریع و دقیق، افزایش ظرفیت ذخیرهسازی سلاحهای هستهای و تغییر رویکردهای راهبردی، همه نشاندهنده این است که امنیت جهانی وارد مرحلهای حساستر و پیچیدهتر شده است. در چنین شرایطی، دیپلماسی قوی و تلاش برای ایجاد مکانیسمهای کنترل تسلیحات از اهمیت ویژهای برخوردار است.
جهان امروز در تقاطع تاریخی قرار دارد؛ تقاطعی که تصمیمات و اقدامات امروز قدرتها میتواند سرنوشت آینده بشریت را رقم بزند. افزایش توان نظامی و تسلیحات هستهای اگر به همراه گفتگو، همکاری و کنترل دقیق نباشد، میتواند زمینهساز بحرانی بیسابقه باشد. امید است که با هوشیاری و تلاشهای دیپلماتیک، مسیر صلح و ثبات در جهان حفظ شود و از خطرات ناشی از رقابتهای تسلیحاتی کاسته گردد.