شاید بتوان روستای تاریخی کندوان را یکی از شگفت انگیزترین روستاهای ایران و حتی جهان نام برد. روستای صخرهایی کـه نظیرش در سراسر دنیا بـه ندرت یافت می شود و بـه همین دلیل یکی از جذابترین مکانهاي توریستی در شمال غربی ایران محسوب می گردد. ما دراین قسمت از مجله تفریحی تالاب بـه جزئیات بیشتری از این روستای زیبا پرداخته ایم.
روستای کندوان یکی از مشهور ترین و شگفتانگیزترین گردشگاههاي طبیعی و فرهنگی استان آذربایجان شرقی ایران اسـت. کندوان تنها “روستای مسکونی سنگی” در جهان اسـت. تنها دو روستای مشابه دیگر در دنیاوجود دارد، یکی در کاپادوکیای ترکیه و دیگری در داکوتای آمریکا. البته تفاوت بزرگ این مکانهاي گردشگری با کندوان، در غیرمسکونی بودنشان اسـت.
روستای تاریخی کندوان با تاریخی بیش از هزار سال در شهرستان اسکو ودر فاصله 70 کیلومتری تبریز واقع شده اسـت. خانه هاي لانه زنبوری کـه مانند کله قند شکل گرفته اند، دراین روستا در قلب کوه واقع شده اند.
مطالب مشابه: روستاهای افسانهای زیبا در سراسر جهان + تصاویر
تاریخ روستای کندوان هم بـهاندازه معماری ان جذاب اسـت. بر اساس باورها، این روستا از 700 سال قبل مسکونی بوده و برخی منابع حتی تاریخ ان را قدیمی تر ذکر می کنند. ریشه هاي روستای کندوان با مهاجرت قبایل ترک بـه این منطقه درهم تنیده اسـت و این منطقه شاهد قرون متمادی تبادل فرهنگی بوده اسـت.
بر اساس باورها، این روستا حدود قرن 13 تا 14 میلادی تاسیس شده، اگرچه برخی پژوهش هاي باستان شناسی سکونت در ان را تا 7000 سال پیش تخمین می زنند. تصور می شود قبیله اي بـه نام “حیله ور” کـه از حملات مغول فرار می کردند، از صخره هاي کندوان بـه عنوان پناهگاه استفاده کردند. پس از مدتی، کندوان تبدیل بـه یک روستای ثابت شد کـه هنوز هم مسکونی اسـت.
صخرهها دراین روستا تودههایي بـه شکل خانههاي زنبورعسل را شکل دادهاند کـه بـه انها “کاران” می گویند. اتاقهاي خانههاي کندوان، داخل این صخرهها حفر شده و ساکنان اولیه پنجرههایي هم برای این اتاقها ایجاد کرده و بعد ها انها رابا شیشههاي رنگی تزیین کردهاند.
یکی از روستاهای آذربایجان شرقی کـه در نزدیکی هاي شهر تبریز ودر دامنه کوه سهند قرار گرفته، خونه هایي داره کـه در دل کوه کنده شده و شکلش مثل کندوی زنبور عسله! خیلی جذاب و دیدنیه. بـه این منطقه میگن روستای صخره اي کندوان. فاصله کندوان تا تبریز حدود 60 کیلومتر اسـت کـه با ماشین بین 45 دقیقه تا یک ساعت زمان میبرد تا بـه ان جا برسی. این روستا با شهر اسکو نیز 18 کیلومتر فاصله دارد.
هر کدوم از مسافران و گردشگران کـه در تور تبریز و کندوان با فارا گشت بـه استان آذربایجان شرقی سفر می کنن، خیلی علاقه دارن کـه این روستای صخره اي رو از نزدیک ببینن. خونه هاي روستا درست در داخل صخره ها ساخته شده؛ یعنی می تونیم بگیم کـه این روستا از خونه هاي سنگی تشکیل شده.
جمعیت روستای کندوان، چیزی حدود 800 نفر اسـت.
مردم روستای کندوان مانند بقیه اهالی استان آذربایجان شرقی، ترک و آذری هستند و بـه زبان ترکی آذربایجانی صحبت میکنند.
اینکه این روستا نزدیکی شهر مدرنی مثل تبریز و با گذشت چند هزار سال از عمرش، هنوز هم اصالت خودش را حفظ کرده و کمترین تغییر را در سبک زندگی ساده و اولیه خود تجربه کرده اسـت.
مثل اغلب روستاهای آذربایجان، درروستای کندوان هم زندگی مردم از راه باغداری، دامداری و تولید و فروش صنایعدستی می چرخد. کشاورزی در کندوان خیلی پررونق نیست و اگرهم وجود داشته باشد، کشاورزی دیمی اسـت؛ چون بیشتر زمینهاي روستا صخرهاياند و برای کشاورزی مناسب نیستند. درعوض بازار فروش سوغاتی و محصولات دامی و محلی در کندوان حسابی داغ اسـت.
سوغاتی هایي کـه میتوانی در سفر بـه این روستا خریداری کنی: عسل طبیعی، انواع لبنیات، آجیل، خشکبار و صنایع دستی مثل جاجیم، گلیم، شال و روسری، هنرهای چوبی و حتی شیشه گری هاي سنتی اسـت. در کنارش اگر در فصل تابستان بـه این منطقه سفر کنی میتوانی انواع میوه هاي طبیعی فصل را امتحان کنی.
از طرفی، مردم روستا خوراکی هاي خوشمزه اي می پزند. کوفته محلی و آبگوشت محلی بـه همراه باقلاپلو با ماهیچه کـه از سبزی هاي محلی تهیه شده حتما تو رو جذب می کنه. بنابر این با سفر بـه کندوان می تونی خوراکی هاي خوشمزه و تکرار نشدنی را برای خودت بـه عنوان سوغاتی شخصی بخری و میل کنی.
این روستا در دامنه کوه سهند قرار دارد. بـه همین خاطر محیطی کوهستانی و البته سرد دارد. همانطور کـه انتظار میرود، آبوهوای کندوان بسیار سرد و طاقتفرسا اسـت. این روستا زمستانهاي بسیار سردی را تجربه می کند. در فصل زمستان، هر جا را کـه می بینید، با برف سفیدپوش شده اسـت. این سرما تا حدی ادامه دارد کـه اهالی کندوان تقریبا 180 روز سال را در یخبندان سپری میکنند.
در عین حال بهار و تابستان دهکده توریستی کندوان بسیار دلپذیر اسـت. از ابتدای بهار بـهتدریج هوا گرم می شود. برف و یخبندان از بین میرود و درختان شکوفه میزنند. در ابتدای بهار هنوز هوا کمی سرد اسـت؛ اما سرما شـما را آزار نمی دهد. در فصل تابستان، برخلاف هر جای دیگر، دراین روستا خبری از گرما نیست. باوجود این آسمان آبی و خورشید در بهترین زاویه خود قرار دارد. پس می توان گفت بهترین زمان سفر بـه روستای کندوان اسکو، 6 ماه اول سال و مخصوصاً تابستان اسـت.
روستای کندوان در اسکو و دامنههاي کوه سهند واقع شده کـه بـهخاطر معماری شگفتانگیز صخرهاي مشهور اسـت. صخرههاي این روستا در اثر فعلوانفعالات آتشفشانی کوه سهند، طی هزاران سال شکل گرفته و ماهیت روستایی بـه خود گرفته اسـت. این روستا جزو یکی از سه روستای صخرهاي جهان اسـت کـه هنوز هم زندگی همانند گذشته در ان جریان دارد.
یکی از گواراترین آبهاي معدنی ایران از روستای کندوان سرچشمه میگیرد. این آب آن قدر طبیعی و خالص اسـت کـه بیشتر مردم موقع سفر بـه کندوان حتما چند بطری از ان پر میکنند.
مردم کندوان در فضاها و خانههایي زندگی می کنند کـه در اصطلاح محلی بـه انها قیه «صخره» یا کران گفته میشود. اصطلاح کران از کلمه کراندن بـه معنی زخم زدن و بیرون ریختن و کندن هر شیء آمده اسـت البته شاید بـه معنی بیکران هم باشد.
انها بر اساس نیاز و تا ان جا كه نوع سنگها امكان كندن را میداده اسـت، درون صخرههاي مخروطی شكل را میکندند و بـهصورت فضاهای زندگی در میآوردند. کرانها بـهصورت چندتایی، جفتی، تكی، مخروطی شكل و دوک مانند و از جنس لاهار و ایگنمبریت هستند، بلندی این كرانها بـه بیش از 60 متر نیز میرسد. مردمان کندوان در فضاها و خانههایي زندگی می کنند کـه بـه ان کران می گویند و بـهمعنای بیرون ریختن و کندن اسـت.
نخستین کرانهاي حفر شده کـه در انها سکونت یافتهاند، در قسمت مرکزی روستا ودر اطراف مسجد جامع قدیمی واقع شده و با افزایش جمعیت و نیاز بـه فضاهای سکونت بعدی، ابتدا صخرههاي غربی ودر ادامه صخرههاي شرقی حفر شدهاند. درضمن نخستین شرط ازدواج برای جوانان، داشتن خانهاي حفر شده بوده اسـت كه هنگام ازدواج توسط فامیلهاي پسر كنده می شد.
از سوی دیگر برای جلوگیری از شکستن صخرهها، ضخامت دیوارها باید زیاد باشد کـه این موضوع مانع گسترش بیش از اندازه خانهها میشود؛ طوری کـه اگر تعداد طبقات زیاد باشند، از مقاومت بنای صخرهاي کاسته میشود. بـه این ترتیب، شکل گیری بناها بـهطور کامل تحت تأثیر عوامل جغرافیایی اسـت.
کران بیشتر دو طبقه هستند ولی كرانها سه و چهار طبقه نیز وجوددارد کـه طبقه همکف طویله، طبقه اول مسکونی، طبقه دوم اتاق مهمان، طبقه سه درصورت وجود انبار اسـت.
فضاهای داخلی كرانها و تعداد طبقات و فرم انها بستگی بـه حجم و شكل انها دارد و عموما دو طبقه اسـت، ولی كرانهاي سه و چهار طبقه نیز وجوددارد کـه طبقه همکف طویله، طبقه اول مسکونی، طبقه دوم اتاق مهمان و طبقه سه انبار اسـت. ارتباط كرانهاي طبقات بالایی از طریق پلههاي زیبایی از بدنه خود كران امكانپذیر اسـت و از داخل هیچ نوع ارتباطی وجود ندارد.
تنها ارتباط داخلی در یکی از كرانها مشاهده میشود كه پلكان داخلی، آستانه طبقه همكف را بـه زیرزمین «انبار» متصل میكند. ابعاد كرانها نیز بـهعلت رعایت مسئله ایمنی و ایستایی انها نسبتا كوچک اسـت ودر مواردی كه نیاز بـه فضاهای بزرگتری همانند مسجد و آغل بوده، در وسط كرانها، ستونهاي قطوری از خود سنگ تراشیدهاند تا موجب ایستایی سقفها شود.
بـهطور کلی کرانها شامل فضای اصلی، یوک یری «جای رخت خواب»؛ مطبخ، گزنه «صندوق خانه»؛ آستانا «ورودی»؛ آستانه، پنجره و آبریزگاه اسـت.
مطالب مشابه: آرامش در زندگی ساده روستایی « تصویری»
فضای اصلی کرانها بـهعنوان نشیمن، اتاق پذیرایی و خواب مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی از كرانها محل خواب بـهصورت سكویی سنگی و با ارتفاع نسبتا كم و مفروش بـه گلیم و جاجیم در قسمتی از اطاق اصلی تعبیه شده و افراد خانواده روی ان می خوابند.
هنگام ورود بـه اكثر اتاقهاي اصلی در قسمت راست انها محلی مخصوص قرارگیری ظروف آب، شیر و لبنیات وجوددارد كه جهت هدایت آبهاي زاید ان سوراخی بـه بیرون از كران كنده شده اسـت. در دیوارهای جانبی طاقچهها و رفهایي كنده شده كه وسایلی نظیر چراغ و كتاب و آیینه در انها گذاشته میشود جهت نصب چراغ در برخی از كرانها گیرههایي از وسط سقف تعبیه شده اسـت.
كف اطاقهاي اصلی توسط پالاس و گلیم و فرشهاي دستباف محلی مفروش شده اسـت در اكثر اتاقهاي اصلی، تنور نان پزی وجوددارد كه پیش از این علاوه بر طبخ، در زمستانها نیز خاصیت گرمادهی داشته اسـت؛ ولی اكنون بـهعلت استفاده ساكنان از نفت در گرمایش اتاقهاي اصلی، تنورهای درونی از كار افتاده و جهت طبخ از تنورهای داخل مطبخ یا از تنورهای خارج از كرانها استفاده میشود ودر نتیجه عدم ایجاد دود ناشی از تنور در داخل دیواره كرانها را سفیدكاری كردهاند.
تنورها بـهصورت حفرههایي گرد هستند كه در كف سنگی كرانها حفر شده و اكثرا جهت تهویه دود ناشی از طبخ بـه حفرههاي قیفی شكل طبیعی منتهی می شوند. تقریبا همه ی خانهها رابا تیشه دستی كندهاند؛ ولی چنان ظرافت و دقتی در ساختن دیوارها، طاقچهها، جای درها و پنجرهها بـه كار بردهاند كه تصور اینکه روزی همه ی این فضاها پر بوده و انها رابا تكه تكه كندن سنگ بـه وجود آوردهاند، کمی دشوار اسـت.
محل نسبتا بزرگ و مسطحی در دیواره اطاق اصلی اسـت كه جهت گذاشتن لحاف، تشک، جاجیم و لباس مورد استفاده قرار می گیرد و بـهوسیله پرده از فضای اصلی جدا می شود.
قسمت ورودی هر كران در اصطلاح محلی آستانا نامیده میشود و دو نوع اسـت. در برخی كرانهاي بزرگ كه محدودیت فضایی وجود ندارد، ورودی جداگانه وجوددارد و شستوشوی ظروف و لباس و حتی خود اهالی خانه نیز دراین قسمت انجام می گیرد؛ ولی در كرانهاي كوچکتر جهت جلوگیری از ورود آب بـه محل نشیمن محل آستانا توسط دیواره كوتاه سنگی از بخش اصلی نشیمن جدا شده و كار شستوشو در قسمتی از خود محل نشیمن انجام می گیرد.
محل شستوشو بـهصورت حوضچه سیمانی اسـت كه بـه آب لولهكشی روستا متصل اسـت و سوراخی بـه بیرون جهت دفع آبهاي زائد دارد.
آشپزخانه طبق معمول خارج از اتاق اصلی ودر مجاورت ان قرار دارد. گاهی نیز در داخل كران اصلی، با استفاده از تنور آشپزی انجام میگیرد.
گزنه بـه انبارهای كوچک درون كران گفته می شود كه مایحتاج هفتگی خانوار از قبیل حبوبات گندم، جو و آرد در انها نگه داری می شود.
ساکنان روستای کندوان در خانهها را بـهدلیل حفظ امنیت گونهاي قرار دادهاند کـه امکان ورود حیوانات وحشی و نیز دشمنان احتمالی بـه داخل خانهها وجود ندارد و دربها و پنجرهها را کمی داخلیتر نصب می کنند. با توجه بـهسختی و محدودیت حفر انها را بـه ارتفاع 1.6 تا 1.5 متر و عرض 1.3 تا 1 متر حفر کردند و اكثرا از نوع چوب هستند کـه درسالهاي اخیر تعداد بسیار كمی از انها تبدیل بـه درهای آهنی شدهاند.
با توجه بـه افزایش قطر و ضخامت قسمتهاي پایین كرانها، نورگیرها در طبقات بالای كرانها قرار گرفتهاند و هر فضایی دارای حداقل سطح نورگیری اسـت. جنس پنجرهها اكثرا چوبی وبه شكل چهارخانه با قطعات كوچک اسـت. جهت جلوگیری از ورود برف و باران بـه درون فضاها، پنجرهها در داخل فضای دیوارها تعبیه شدهاند.
در كندوان بـهعلت آهكی بودن نوع خاک و مشكلات دفع فاضلاب و همچنین بـهعلت نیاز و مصرف فضولات انسانی، كندن چاه فاضلاب مرسوم نیست؛ از اینرو، آبریزگاهها اكثرا در كنار معابر ودر خارج از كرانهاي مسكونی قرار گرفته و بـهصورت اطاقكی دستساز و دو طبقه اسـت كه طبقه پایین بـهصورت انبار فضولات اسـت و با توجه بـه شیب زمین چند محل نشیمن و انباره داشتند.
برخی آبریزگاهها دارای دو چاه اسـت كه درصورت پر شدن یكی، تا خشک شدن و استفاده از فضولات ان؛ از چاه دیگری استفاده می کنند.
این فضولات رابا خاكستری كه از تنورها بـه دست می آید، مخلوط و خشک کرده و جهت تقویت خاک مزارع و باغات و رشد محصولات، بـهصورت کود استفاده می کنند. پیش از این، هر چند خانوار از یك آبریزگاه مشترک استفاده می کرد؛ ولی در حال حاضر بـهدلیل مسائل بهداشتی هركس وادار بـه تعبیه آبریزگاه خصوصی در حریم كران خود شده اسـت؛ ولی بـهندرت در محلهایي كه محدودیت فضایی وجوددارد، آبریزگاهی مورد استفاده مشترک دو خانوار قرار می گیرد.
مسیرهای پیاده درروستای كندوان در حقیقت همان شیارهای ناشی از جریان تخریبی آبهاي جاری اسـت. روی بعضی از این شیارها پلههایي از چوب ساختهاند تا رفتوآمد در ان ساده شود. پلههاي سنگی در فضاهای بیرون اغلب با ارتفاع بسیار بلند ساخته شده و روستاییان بدون احساس ناراحتی از ان بالا و پایین میروند. راههاي ارتباطی بین مخروطها بسیار باریک اسـت؛ ولی با این همه ی آنان در عبور و مرور از انها احساس ناراحتی نمیكنند.
گسلها مجموع بافت كندوان را بـه چند رشته تقسیم میكنند ودر عین حال كه از نظر سیمای ده، لبه و حد تلقی می شوند، نقش هدایت فاضلاب و آب باران و برف را نیز بـه طرف رودخانه بـه عهده دارند و اغلب برفهایي كه بـه پهنه كوه و بالای مجموعه مخروطها مینشیند، از این گسلها جاری می شود و بـه رودخانه میریزد.
روستای کندوان، یکی از سه روستای صخره اي جهان اسـت و از میان این سه روستا تنها روستایی اسـت کـه مردم از دیرباز در ان سکونت گزیده و زندگی می کنند. این روستا از آب و هوای بسیار تمیز و خنک برخوردار اسـت و از میان خریداران بلیط هواپیما تبریز در فصل هاي بهار و تابستان بیشترین بازدیدکنندگان را دارد.
مردم آذربایجان شرقی، سایر شهر های ایران و گردشگران خارجی کـه نام و آوازه روستای کندوان را شنیدهاند، بـه بازدید از کندوان آمده و خودرا با تماشای منظره جذاب و شگفت انگیز خانههاي کندویی و کله قندی شگفتزده می کنند. آب روستای کندوان خواص معدنی فراوانی دارد و برای بسیاری از بیماری هاي گوارشی مفید و موثر بوده و خاصیت درمانی دارد.
تماشای جریان زندگی مردم روستایی در ان خانه هاي عجیب و زیبا در دل کوه بسیار جذاب و جالب اسـت. زندگی دراین روستا بـه زیبایی جریان دارد و حتی گذراندن تنها یک روز در ان امید بـه زندگی را افزایش می دهد.
سوغاتی هاي این روستا تمامی ندارند و یکی از دیگری خوشمزه تر و متنوع تر هستند. از خوراکی هاي رنگارنگ گرفته تا صنایع زیبای دستی میتوانید بـه عنوان سوغاتی از روستای کندوان تهیه کنید. عسل طبیعی، جزو اصلی ترین سوغاتی هاي این روستا اسـت و کره محلی، خشکبار،گردو، بادام،دوشاب «شیره انگور»؛ ادویه جات، عرقیجات، کیف هاي دستباف سنتی، روسریهاي کلاقهاي، گلیم، جاجیم و … از دیگر سوغاتی هاي با ارزش روستای کندوان هستند.
پیشنهاد می شود بعد از خرید بلیط هواپیما و سفر بـه استان آذربایجان شرقی، حتما یک روز از سفرتان را بـه بازدید از روستای کندوان بـه همراه خانواده و دوستان اختصاص دهید و فرصت بازدید از این پدیده شگفت انگیز را بـه هیچ عنوان از دست ندهید. چرا کـه پس از بازدید قطعا عاشق کندوان خواهید شد.
سفر بـه کندوان این امکان را بـه شـما میدهد کـه از مواهب سرشار طبیعی و انسانی این ناحیه برخوردار شوید و چیزهایی را ببینید کـه تا بـه امروز در هیچ کجا ندیدهاید. برخی از مزایای سفر بـه کندوان تبریز از این قراراند:
روستای صخرهاي کندوان در منطقهاي سردسیر واقع شده بنابر این سفر بـه این منطقه در زمستان توصیه نمی شود چون طبق معمول روستای کندوان پوشیده از برف اسـت و دمای هوا بسیار پایین. بنابر این بهتر اسـت شش ماه دوم سال را برای بازدید از روستای کندوان انتخاب کنید. فصل مناسب سفر بـه آذربایجان شرقی و البته تماشای کندوان میتواند از اواخر خرداد تا پایان شهریور باشد.
البته تماشای روستا کندوان زمانی کـه پوشیده از برف اسـت منظرهاي اعجاب آور اسـت. اگر سرما و البته دشواری مسیر در زمستان تا رسیدن بـه روستای کندوان، مانعی برای شـما نیست؛ تمام فصول سال برای سفر بـه کندوان عالیست.
در اطراف روستای کندوان روستاهای دیگر وجود دارند کـه درصورت تمایل می توانید از ان ها بازدید کنید. اگرچه برای بازدید از روستای کندوان حداقل یک روز و یا درصورت عجله نیم روز لازم اسـت.
فاصله روستای کندوان از:
فاصله روستای کندوان از:
فاصله روستای کندوان از:
مطالب مشابه: شگفت انگیز ترین روستاهای ایران را بشناسید
در پایان
روستای کندوان بـهغیر از اسمش هیچ ارتباطی بـه جاده چالوس و تونل کندوان ندارد! روستای کندوان یا «کندجان» یکی از سه روستای صخرهاي مشهور دنیا در نزدیکی تبریز و شهر اسکو از محبوبترین جاهای دیدنی آذربایجان شرقی اسـت. دو روستای دیگر در کشور ترکیه و آمریکا قرار دارد کـه برخلاف کندوان تبریز، کاملا خالی از سکنه اسـت.