روز جهانی کودکان کار چه روزی است ؟ ( به مناسبت روز جهانی کودکان کار )
روز جهانی کودکان کار و خیابان خرداد
هدف از این روز پیش گیری از کار کودکان بـه هر شکلی اسـت. در حقیقت این روز جهانی برای مبارزه با کار کودکان تعیین شد تا توجه و تلاش همگان دراین زمینه را برانگیزد. دراین روز دولتها و نهادهای محلی، جامعه مدنی و جهانی، کارگرها و کارفرمایان بـه گرد هم جمع می شوند تا مشکل کودکان کار را مطرح کنند و راه حلهایي برای کمک بـه انها پیشنهاد کنند.
روز جهانی کودکان کار و خیابان « 22 خرداد»
22 خرداد «12 ژوئن» روز جهانی مبارزه با کار کودکان می باشد هدف ان پیشگیري از کار کودکان بـه هر شکلی اسـت.در همین راستا نیک شو مقاله اي تهیه کرده ایم کـه این موضوع را بـه طور کامل بازگو می کند در ادامه با ما همراه باشید.
تاریخ دقیق روز جهانی مبارزه با کار کودکان در
22 خرداد برابر اسـت با روز یکشنه
تعریف بینالمللی کودک کار
«کار کودک» بـه معنای کاری اسـت کـه برای کودکان در گروههاي سنی معین ممنوع اسـت.
بیشتر بخوانید: جملاتی زیبا در وصف کودکان کار | متن درباره فقر و کودکان کار
تاریخچه روز جهانی مبارزه با کار کردن کودکان و ایجاد این مناسبت
سازمان بین المللی کار «ILO» و بدنهٔ سازمان ملل متحد کـه بـه تنظیم و مدیریت دنیای کار می پردازد درسال ۲۰۰۲ بر این شد تا روزی جهانی را برای مبارزه با کار کودکان تعیین کند تا توجه و تلاش همگان دراین زمینه را برانگیزد. دراین روز دولتها و نهادهای محلی، جامعه مدنی و جهانی، کارگرها و کارفرمایان بـه گرد هم جمع میشوند تا مشکل کودکان کار را مطرح کنند و راه حلهایي برای کمک بـه انها پیشنهاد کنند.
کودک کار منفعت برای جامعه؟
مشارکت کودکان یا نوجوانان در کار کـه بر سلامت و رشد شخصی انها تأثیری ندارد و یا مانع از تحصیل آن ها نمی شود، عموماً بـه عنوان چیزی مثبت تلقی می شود. این شامل فعالیتهایي از قبیل کمک بـه والدین خود در اطراف خانه، کمک بـه کسبوکار خانوادگی یا کسب درآمد در خارج از مدرسه ودر طول تعطیلات مدرسه می شود. این نوع فعالیتها بـه پیشرفت کودکان و رفاه خانوادههایشان کمک می کند؛ این نوع فعالیتها بـه انها کمک می کنند تا برای زندگی تأثیرگذار در جامعه در بزرگسالی آماده شوند.
کار کودک بـه این معناست کـه قوانین بین المللی و ملی مربوط بـه وی را نقض کند، منجر بـه ترک تحصیل کودکان شود یا انها را وادار بـه تحمل بار تحصیل و کار هم زمان کند.
کار کودکان شامل هر گونه کار نامناسب کودک مانند برده داری یا روشهاي مشابه ان و استفاده از کودک برای فعالیتهاي غیرقانونی و فحشاء و همچنین هر گونه کاری کـه طبق قوانین ملی و استانداردهای بین المللی مناسب سن کودک نباشد، اسـت.
چرا کودکان کار داریم ؟
کار کودکان بسیار معمول اسـت و می تواند شامل کار در کارخانه، معدن، کشاورزی، کمک در کسب و کار والدین، داشتن کسب و کار شخصی «مانند فروش غذا» یا کارهای نامتعارف باشد. ناپذیرفتنیترین شکلهاي کار کودکان استفاده نظامی از کودکان و تنفروشی کودکان اسـت. موارد کمتر جنجالی و طبق معمولً قانونی «با بعضی محدودیتها» شامل کار کشاورزی در ایام تعطیلی مدرسه «کار فصلی» و کسب و کار خارج از ساعات مدرسه اسـت.
کار کودک در درجات مختلف در طول تاریخ وجود داشت اما با آغاز سوادآموزی همگانی و تغییراتی کـه در شرایط کار طی صنعتی شدن بـه وجود آمد و ظهور مفاهیم حقوق کارگر و حقوق کودکان مورد نقد و بحث عمومی قرار گرفت. کار کودکان همان گونه در جاهایی کـه سن ترک مدرسه پایین اسـت شیوع دارد.
تاریخچه کودکان کار و خیابان
با وقوع انقلاب صنعتی و ماشینی شدن فرآیندها، کودکان با دست مزد کمتر از بزرگسالان از سوی صاحبان کارخانهها نیروی کار مناسبی بودند و بـه کار گرفته شدند. این جریان بـه مرور تبدیل بـه یک معضل اجتماعی شد. ساعتهاي طولانی کار کودکان با دستمزدهای ناچیز در محیطهاي کثیف و نمور و نداشتن وقت استراحت باعث شده بود انها از تحصیل جا بمانند و وقتی برای رشد و تفریح نداشته باشند و تعداد زیادی از انها بیمار شدند یا آسیبهاي جدی می دیدند.
بالاخره کلیسا، گروههاي کارگری، معلمان و تعداد زیادی از مردم در برابر این رفتار ظالمانه معترض شدند و انها شروع بـه اعمال فشار برای ایجاد اصلاحاتی دراین زمینه کردند. نویسنده انگلیسی، چارلز دیکنز، در رمان خود «الیور توئیست» کمک زیادی بـه اطلاع رسانی درباره مضرات کار کودکان کرد.
انگلیس نخستین کشوری بود کـه قوانینی درباره کار کودکان وضع کرد. بین سالهاي ۱۸۰۲ تا ۱۸۷۸ مجموعه قوانینی وضع شد کـه بـه تدریج باعث کوتاهتر شدن ساعات کاری و التیام وضعیت کاری شد و حداقل سن برای کار کودکان را افزایش داد. بعد از ان؛ سایر کشور های اروپایی نیز قوانین مشابهی را وضع کردند، سالها طول کشید تا کار کودکان در ایالات متحده غیرقانونی شود.
امروزه اغلب کشور های دنیا قوانینی برای محدودیت کار کودکان دارند ولی این قوانین الزاماًً اجرا نمی شوند و کار کودکان همان گونه بـه عنوان یک معضل اجتماعی در سطح جوامع وجوددارد.
آمار جهانی کودکان کار و خیابان
طبق آمار منتشر شده درسال ۲۰۱۷؛ در سراسر جهان ۱۵۲ میلیون کودک کار وجود داشته اسـت کـه از این تعداد ۷۳ میلیون نفر در کارهای خطرناک مشغول بودند.
آفریقا با ۱۹.۶ درصد بالاترین و اروپا با ۴.۱ درصد پایینترین آمار کودکان کار را داشتند. حدود نیمی از کل کودکان کار در سنین بین ۵ تا ۱۱ سال قرار داشتند. ۵۸ درصد پسران و ۲۴ درصد دختران بودند. ۷۱ درصد دربخش کشاورزی، ۱۲ درصد در صنعت و ۱۷ درصد در مشاغل خدماتی مشغول بودند.
آمار داخلی کودکان کار « در ایران »
آمار کودکان کار و خیابانی در ایران، در استانهاي مختلف با توجه بـه جغرافیا و تفاوتهاي فرهنگی در استانها متغیر اسـت. در تهران بـه ازای هر ۵۳۰ نفر جمعیت، در تبریز بـه ازای هر ۱۶ هزار نفر جمعیت یک کودک کار و خیابان وجوددارد، ضمن این کـه در کرمان درسال گذشته ١٠٦٣ کودک خیابانی و کار در شهرستان کرمان شناسایی شدهاند. در استان البرز درسالهاي ۹۶ و ۹۷ و سه ماهه اول ۹۸ تعداد ۹۳۰ مورد کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت اداره کل بهزیستی پذیرش شدهاند.
در یزد ۷۵۹ کودک کار و خیابانی از سال ۹۲ تا پایان سال ۹۷ در مراکز بهزیستی یزد پذیرش شدند ودر استان خوزستان نیز کودکانی کـه توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامهدار شدهاند و برای انها پرونده تشکیل شده اسـت، تقریبا ۵۶۰ نفر هستند کـه همه ی انها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابانها کار می کنند.
آمارهای مختلف و ضدونقیضی در مورد کودکان خیابانی اعلام میشود، افراد مختلف بنا بـه سلیقه و نظر خود تعداد انها را از ۲۰.۰۰۰ نفر تا ۲ میلیون نفر برآورد کردهاند.
در خرداد ماه سال ۱۳۸۲ در همایش بررسی آسیبهاي اجتماعی، تعداد آنان ۵۰۰ هزار نفر اعلام شد. درسال ۱۳۸۲؛ ۳۱ هزار کودک خیابانی توسط سازمان بهزیستی جمعآوری و ساماندهی شد کـه ۸۰ درصد انها کودکان کار بودند، ۲۴ هزار و ۷۰۰ نفر انها مربوط بـه تهران بوده اسـت کـه از سطح شهر و پایانههاي مسافربری جمعآوری شدند و حدود ۷۰۰ نفر انها از اتباع افغان بودند.
درسال ۱۳۸۳ نیز ۱۴ هزار و۲۶۹ کودک خیابانی در کشور پذیرش شدهاند. درسال ۱۳۸۶ نیز ۱۲ هزار و ۵۰۰ کودک کار و خیابان در مراکز بهزیستی کشور پذیرش شدهاند.
احمد بیگدلی، عضو کمیسیون اجتماعی دوره سابق مجلس شورای اسلامی، گفته اسـت کـه تا کنون هیچ آمار دقیقی از کودکان کار اعلام نشده اسـت، چراکه فعالیت آن ها قانونی نیست کـه بتوان سرشماری کرد، ضمن این کـه اکثر این کودکان توسط باندها بازرسی میشوند، بنابر این نمی توان از انها آمار دقیقی ارائه داد و این در حالی اسـت کـه در تمام چهارراهها حضور دارند.
کار کردن برای کودکان چه نتایجی به همراه دارد ؟ «بعد روانشناسی »
کار کردن ممکن اسـت تأثیرات درازمدت جسمی و روانی بر کودکان بگذارد و می تواند باعث ضایعات جبران ناپذیری در کودک شود کـه منجر بـه ناتوانی دائمی شود. کودکانی کـه درگیر چنین فعالیتهایي هستند، بـه اقتضای ساعات کاری طولانی و مواجهه با استرسهاي جسمی، اجتماعی و روانی، از بالفعلها و از کودکی خود محروم می شوند.
کار کودک سوای اینکـه برای رشد کامل شناختی و اجتماعی کودک زیانآور اسـت، گاهی باعث بد رفتاریهاي جسمی و روانی با او نیز میشود. درآمد کم، مسؤولیت زیاد و محروم شدن از تحصیل همه ی در پایین آوردن منزلت و عزت نفس کودکان کار سهم دارند.
یک مطالعه در کنیا در نایروبی نشان داد کـه ۹۰ درصد از ۵۰۰ کودک ۶ تا ۱۵ سالهاي کـه در خانه ها کار می کردند، از آشفتگیهاي شدید روانی رنج میبردند، سنشان بیشتر از انچه بودند را نشان میداد و دچار افسردگی و کاهش عزت نفس شده بودند. بیشتر این کودکان مشکلات مربوط بـه خواب داشتند، بـه کارفرماهای خود واکنش فوبیایی نشان میدادند و دچار شب ادراری بودند.
نتایج یک پژوهش میدانی روی جامعه آماری ۷۵ نفرهاي از کودکان کار کـه برای مدت بیش از یکسال آن ها را مورد بررسی قرار دادهاند نشان داد، موضوع تمایل بـه مرگ، نابودی و خودکشی یکی از بحرانهاي جدی در میان کودکان کار و خیابان اسـت. دراین پژوهش ۷۵ کودک کار و خیابان کـه دارای پرونده مددکاری در مراکز مختلف حمایتی بودند. نتایج این پژوهش نشان می دهد، نزدیک بـه ۵۰ نفر از جامعه ۷۵ نفره این کودکان بین میل بـه زندگی و نابودی، میل بـه نابودی و ویرانگری «درونی و بیرونی» داشتند و بازهم در میان این ۷۵ نفر، نزدیک بـه ۱۵ نفر از کودکان تجربه اقدام بـه خودکشی داشتهاند.
چگونه با کودکان کار رفتار کنیم ؟ / طرز برخورد مناسب با کودکان کار
شاید نخستین چیزی کـه هنگام برخورد با یک کودک کار بـه ذهن افراد می رسد، حس ترحم باشد ولی طبق نظر فعالین حقوق کودک این رفتار مناسبی نیست.
یکی از بهترین کمکهایي کـه میتوان بـه کودکان کار کرد تهیه غذای گرم یا خوراکیهاي مقوی اسـت. می توان وعدههاي غذایی کـه در منزل اضافه آمده اما دست نخورده و تمیز اسـت را در ظروف یکبار مصرف ریخته و برایشان برد. و هنگام انجام اینکار با آن ها خوش و بش کرد بـه این شکل در واقع هم طوری برداشت میشود کـه خواستههاي کودک مهم اسـت و هم این کـه حس مورد ترحم قرار گرفتن از او گرفته می شود.
اگر جنسی را می فروشند باید با انها مانند فروشندگان واقعی برخورد کرد و بدون توهین و تحقیر می توان بـه انها نه گفت.
لباسهاي گرم در زمستان و خنک در تابستان، هدیهاي ارزشمند برای آن ها اسـت.
کودکان کار مجرم نیستند. آن ها آنچه در فیلمها نشان داده می شود نیستند و بیشترشان خانواده دارند و برای باندها کار نمی کنند.
حقوق کودکان کار و مجازات آن
طبق ماده ۷۹ قانون کار، «بـه کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام «پسر و دختر» ممنوع اسـت. کارفرمایانی کـه افراد کمتر از ۱۵ سال را بـه کار بگمارند، مستوجب مجازات خواهند بود. ضمناً باید کودک را بـه کاری گماشت کـه برای او زیانآور نباشد. البته طبق ماده ۱۸۸ قانون کار، «کارگران کارگاههاي خانوادگی کـه انجام کار انها منحصراً توسط صاحب کار، همسر و خویشاوندان نسبی درجه یک انجام میشود، مشمول مقررات قانون کار نمیباشد.»
در ماده بعدی این قانون هم آمده: «کارگری را کـه بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن دارد، کارگر نوجوان مینامد» البته تاکید هم میشود کـه «چنین کارگری در بدو استخدام باید از سوی سازمان تأمین اجتماعی مورد آزمایشهاي دکتری قرار گیرد.». همچنین طبق ماده ۸۲ قانون این کودکان با نیم ساعت کار کمتر و طبق ماده ۸۴ کاری کـه بـه جسم و روحشان آسیب نزند از حمایتهاي تأمین اجتماعی نیز برخوردار می شوند.
در ماده ۸۳ قانون کار بـه تاکید آمده اسـت: «ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب و نیز ارجاع کارهای سخت و زیانآور و خطرناک و حمل بار با دست بیش از حد مجاز، استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگر نوجوان ممنوع اسـت».
ودر نهایت ماده ۸۴ قانون کار یادآور میشود: «در ارتباط با مشاغل و کارهایی کـه بـه علت ماهیت ان و یا شرایطی کـه کار در ان انجام می شود برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیانآور اسـت، حداقل سن کار ۱۸ سال تمام خواهد بود [نه ۱۵ سال]. تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی اسـت.
البته با این کـه مواد ۸۲ تا ۸۴ قانون کار، شرایطی برای کار کودکان قائل شده اسـت کـه از ان جمله منع اضافه کاری، انجام کارهای سخت و زیانبار و شبانه اسـت. اما بر اساس ماده ۱۸۸ قانون کار، کار کودکان در کارهای خانگی و بـه موجب ماده ۱۹۶؛ کار انها در کارگاههاي کوچک زیر ۱۰ نفر ممنوعیت ندارد.
بنابر این قانون کار با استثنا کردن کودکان شاغل در کارگاههاي کوچک و خانگی از اصل ماده ۷۹ و مواد ۸۲ و ۸۳ و ۸۴ قانون کار کـه اشتغال بـه کار کودکان زیر ۱۵ سال را منع کرده، زمینه استثمار کودکان را فراهم کرده اسـت.
از طرف دیگر همانگونه کـه ماده ۸۴ بـه مشاغلی کـه برای سلامت، اخلاق کارآموزان و نوجوانان اشاره کرده، بـه این معنی اسـت کـه اگر زمینه زیان باری برای کار کودکان و نوجوانان مرتفع شود، کارفرما میتواند از کار کودکان استفاده کند، در نتیجه این ماده هم زمینه استثمار کودکان را فراهم خواهد کرد.
فعالیت ها در راستای مقابله با کار کردن کودکان در ایران
احمد بیگدلی، نماینده مردم و عضو کمیسیون اجتماعی در مجلس دهم، میگوید: «بیش از ۱۵ دستگاه اعم از وزارتخانههاي کشور، بهداشت، ورزش و جوانان، آموزش و پرورش و علوم، همچنین قوه قضائیه، کمیته امداد امام خمینی «ره»؛ نیروی انتظامی، شهرداری، سازمان بهزیستی و سازمانهاي مردم نهاد برای بازرسی آسیبهاي اجتماعی ورود پیدا کردهاند، اما بـه دلیل موازیکاری انها دراین حوزه بـه نتیجه قابل قبولی نرسیدهایم.
همه ی نهادها و دستگاههاي مربوطه باید دراین زمینه باهم متحد شوند، ضمن این کـه تا سازمان خاصی برای بازرسی آسیبهاي اجتماعی ایجاد نشود، نمی توانیم دراین حوزه موفق عمل کنیم، یا حتی میتوان بین دستگاههاي مربوطه تقسیم کار کرد.»
مددکاران اجتماعی نیز کـه نقش بسزایی در نجات زندگی کودکانی دارند کـه بـه دلایل مختلف از جامعه طرد شده یا درگیر بزه شدهاند معتقدند تا زمانی کـه فقر باشد نمی توان معضل کودک کار را رفع کرد.
همچنین موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، معتقد اسـت کـه تا زمانی کـه عواملی کـه در گسترش فقر تأثیرگذارند و باعث می شوند کودک دراین سن وادار شود بـه خیابان بیاید و بـه صورت طولانی مدت کار کند و آسیب جسمی و روحی ببیند، مدیریت نشود، ما بـه اشکال مختلف کودکان کار را در خیابان خواهیم داشت.
در شرایط کنونی این کودکان بر سر چهارراهها و گاهی زیر زمین فعالیت می کنند و اگر انها را از سطح خیابان جمعآوری کنیم، بـه زیر زمین می روند ودر ان صورت شرایط بدتری خواهند داشت، دراین صورت برای این کودکان خیابان امنتر از جاهای دیگر خواهد بود.
با این شرایط ما چارهاي جز پذیرش کودکان کار در خیابانها نخواهیم داشت و باید تدابیری اتخاذ کنیم کـه هم ساعت کارشان بـه عنوان کودک کار کمتر شود، هر چند مطلوب و نگاه واقعبینانه این اسـت کـه کودک بچگیاش را بکند، و این در حالی اسـت کـه کودکان کار، کودکی را تجربه نکردهاند، بنابر این طبیعی اسـت کـه در آینده کمتر بتوانند در چرخه توسعه کشور و ایجاد امنیت نقش مؤثر، سازنده و پایداری داشته باشند.
ما باید کاری کنیم کـه این کودکان درکنار حضورشان برای کار در خیابان بـه سایر حقوقشان مانند امنیت، بهداشت، بیمه، آموزش و … نیز دسترسی داشته باشند، چراکه حذف کودک کار خیابان در شرایط اقتصادی کنونی امکان پذیر نخواهد بود.
فعالیت سازمانهای مردم نهاد و انجمنها در خصوص کار کودکان
سازمانهاي مردم نهاد و انجمنها در خصوص کار کودکان دربخشهاي مختلفی فعالیت می کنند. اعضای این انجمنها در راستای شناسایی این کودکان، در مناطق و محلههاي مختلف گشت زنی می کنند و طبق معمولً برای انها پرونده تشکیل میدهند. نیازهای کودکان و خانوادههایشان را شناسایی و بـه انها خدمات لازم را ارائه میدهند.
این سازمانها بـه منظور بازداشتن کودکان از ترک تحصیل، در مسائل آموزشی و فرهنگی از انها پشتیبانی میکنند و با برگزاری کلاسهاي فرهنگی-هنری و کمک آموزشی رویکردهای توانمندسازی و کمک درسی را دنبال می کنند.
علاوه بر این کلاسها، کارگاههاي مشاورهاي برای کودکان و خانوادهها بـه خصوص مادرانشان برگزار میکنند. همچنین خدمات بهداشتی و درمانی نیز بـه انها ارائه میشود.
برخی انجمنها نیز تخصصیتر فعالیت کرده و صرفاً در یکی از اینبخشها فعالیت می کنند.
بهداشت کودکان کار
بر اساس آمار ارائه شده از سوی مینو محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران، «چهار تا پنج درصد از کودکان کار در خیابان بـه ایدز مبتلا هستند.» همچنین بر اساس تحقیقات بـه عمل آمده ۶۶ درصد کودکان خیابانی بـه بیماری عفونتهاي انگلی روده، ۱۰ درصد بـه عفونتهاي ادراری، ۹۶ درصد بـه پوسیدگی دندان و بیماریهاي لثه و ۲۴ درصد بـه عفونتهاي پوستی مبتلا هستند.
کرونا چه تاثیری بر کودکان کار گذاشت ؟
همایون هاشمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در دوره پیشین، از کودکان کار، خیابانی و آشغالگردها بـه عنوان عامل تسریع انتشار بیماری کرونا یاد می کند و اعتقاد دارد کـه این کودکان بـه لحاظ نوع رفتار اجتماعی کـه دارند، مهمترین منبع انتشار ویروس کرونا محسوب می شوند، چرا کـه هم چون سایر کودکان ممکن اسـت بـه این بیماری مبتلا نشوند، اما میتوانند ناقل این ویروس بوده و ان را بـه بزرگ ترها منتقل کنند، اما تا کنون هیچ برنامهاي از سوی دستگاههاي مربوطه برای بررسی آن ها ارائه نشده اسـت.
از آنجا کـه ویروس کرونا بـه یک چالش ملی تبدیل شده اسـت لازم اسـت کـه دستگاههاي حمایتی هم چون شهرداری برای بررسی کودکان کار، خیابانی و آشغالگردها ورود پیدا کنند و با در اختیار قرار دادن منابع و تجهیزات لازم جهت پیشگیری از ابتلاء بـه بیماری کرونا، اصول لازم بهداشتی را بـه انها آموزش دهند. هم چنین دستگاههاي حمایتی هم چون سازمان بهزیستی باید در جهت حمایت از آسیبدیدگان اجتماعی بـه بهترین شکل نقشآفرینی کنند.
با امید این کـه دیگر هیچ کودکی وادار بـه کار کردن و قرار گرفتن دراین شرایط نباشد و بتواند از دوران شیرین زندگی اش لذت ببر ودر آینده فردی مفید برای جامعه باشد از شـما بابت همراهی تا بـه این جا ممنونیم.
کودکان کار مجرم نیستند و بیایید با نگرش و آگاهی درست با انها بـه مناسبت روز کودکان کار رفتاری مناسب داشته باشیم .
