به مناسبت روز تولد مریم میرزاخانی و روز جهانی زن در ریاضی
اتحادیه بین المللی انجمن‌هاي ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، 22 اردیبهشت مصادف با 12 ماه می روز تولد مریم میرزاخانی نابغه و ریاضیدان بزرگ ایران و تنها زن برندهٔ مدال فیلدز در جهان را به عنوان «روز زنان در ریاضیات» در دنیا نامگذاری کردند.
روز تولد مریم میرزاخانی چه روزی است؟
بـه گزارش ایسنا، مریم میرزاخانی، ریاضیدان ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد در 22 اردیبهشت سال 1356 مصادف با 12 ماه می 1977 در تهران متولد شد ودر 40 سالگی فوت کرد ودر سال 2014 در 37 سالگی بـه دلیل انجام تحقیقات در زمینه «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌اي انها» برنده مدال فیلدز بـه عنوان بالاترین جایزه در ریاضیات شد. او اولین و تنها زن برنده مدال فیلدز در جهان شده بود.
بـه گزارش از ایسنا، پزشک مژگان محمودی«دبیر کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران» با اعلام این خبر گفت:
این پیشنهاد در جلسه عمومی بانوان اتحادیه بین المللی انجمن‌هاي ریاضی جهان در روز ۹ مرداد بـه تصویب رسید.
او در ادامه حرف هایش گفت:
متن این پیشنهاد را اعضای کمیته بانوان بـه کمک پزشک رحیم زارع نهندی و پزشک سیاوش شهشهانی تهیه کردند و پزشک دانش‌خواه نیز ان را در دومین کنفرانس بانوان ریاضیدان جهان در برزیل ارائه کرد.
محمودی با افتخار تمام بیان کرد: این موفقیت را بـه جامعه ریاضی کشور، بـه ویژه بانوان ریاضیدان تبریک میگوییم.
اولین پیام توییتری وزارت خارجه کشور آمریکا:
«امروز را کـه می‌توانست چهل و سومین تولد مریم میرزاخانی باشد بـه رسمیت شناخته و بـه زندگی و دستاوردهای بی‌نظیر او افتخار می کنیم. او اولین ایرانی و اولین زنی بود کـه مدال معتبر فیلدز در رشته ریاضی را بـه دست آورد. وی نمونه‌اي از ظرفیت پنهان دوستی بین مردم ایران و آمریکاست.»
بیوگرافی مریم میرزاخانی
مریم میرزاخانی متولد 22 اردیبهشت 1356 زاده در تهران اسـت. او دریک خانواده 6 نفره بزرگ شده بود کـه دارای 3 خواهر و برادر بود.او فرزند سوم خانواده بود.پدرش احمد میرزاخانی مهندس برق و رئیس هیئت مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری «رعد» بود.اصلیت مهندس احمد میرزاخانی پدر مریم میرزاخانی برای روستای فشندک طالقان استان البرز اسـت ولی بزای زندگی بـه اهران مهاجرت کرد.
والدین مریم میرزاخانی بـه هیچ عنوان در مورد درس فرزندانشان،انها را تحت فشار نمی گذاشتند بلکه آرزو داشتند فرزندانشان وارد عرصه‌هاي با ارزش شوند و کسی کـه باعث شد مریم میرزاخانی را عاشق ریاضیات کند برادرش بود.
گرفتن مدال طلا المپیاد مریم میرزاخانی
دوران کودکی مریم میرزاخانی با عشقی عمیق بـه کتاب و نویسندگی و خواندن رمان‌هاي متفاوت گذشت. او خود درباره ي این علاقه اش بـه کتاب اینگونه می گفت:
«وقتی کـه بچه بودم رویایم این بود کـه نویسنده شوم. هیجان‌انگیزترین لحظاتم را بـه خواندن رمان می‌گذراندم، در واقع هر چیزی را بـه دستم می رسید می‌خواندم.»
پس از بـه اتمام رساندن دوران تحصیلات ابتدایی، در آزمون ورودی مدارس سمپاد «سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان» شرکت کرد و قبول شد.او دوران راهنمایی و دبیرستان خودرا در فرزانگان تهران سپری کرد. میرزاخانی بـه همراه دوست و همراه همیشگی‌اش «رویا بهشتی زواره» اولین دخترانی بودند کـه بـه تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافته اند و مریم میرزاخانی اولین دختری بود کـه مدال‌هاي طلا المپیاد رابا خود بـه خانه آورد.
عبادالله محمودیان استاد دانشگاه صنعتی شریف و از مسولان برگزاری المپیاد ریاضی در گفت و گویی درباره ي مریم میرزاخانی کـه در سالنامه شرق 1393 منتشر شده گفته :
«درسال 1372 از پزشک حدادعادل تقاضای کردم اجازه دهند ایشان «مریم میرزاخانی» در المپیاد شرکت کنند چون ان زمان فقط سال سومی‌ها امکان شرکت در المپیاد را داشتند و ایشان سال دوم بودند. در نهایت هم انتخاب شدند و سال بعد شرکت کردند و خانم میرزاخانی طی دو بار شرکت در المپیاد جهانی هر دوبار طلا گرفت.»
او در سال های 1373 و 1374 درسال سوم و چهارم دبیرستان خود مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری را کسب کند.
او در همان سال 1374 با شرکت در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با امتیاز 41 از 42 مدال طلای جهانی گرفت.
او درسال 1375 با شرکت در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با نمرهٔ کامل، رتبهٔ اول طلای جهانی را بـه دست آورد.
او در مورد تأثیر مثبت محیط این دبیرستان بر زندگی علمی خود میگوید:
«من بـه دبیرستانِ ممتازِ فرزانگان در تهران رفتم ودر آنجا اساتید بسیار خوبی داشتم.»[۱۷]
مریم میرزاخانی درباره علاقه و استعدادش در حل مسائل ریاضی می گفت:
«من برای حل مسائل ریاضی فرمول خاصی ندارم. گاه احساس میکنم دریک جنگل گمشده‌ام. همه ی دانسته‌هایم را بـه کار میگیرم تا یک راهی پیدا کنم و حقه‌اي بزنم. بالاخره با قدری هم شانس یکباره خودرا انگار بالای تپه‌اي می رسانم کـه از ان جا همه ی چیز روشن دیده می شوند.»
دوران دانشگاه مریم میرزاخانی در دانشگاه شریف
مریم میرزاخانی با اتمام دوران دبیرستانش موفق شد بدون دادن کنکور وارد دانشگاه صنعتی شریف شد. مریم میرزاخانی برای انتخاب رشته خود تصمیم نهایی را گرفته بودو عاشق ریاضی بودو بین گرایش‌هاي مختلف ریاضیات دانشگاهی، بـه ریاضی محض علاقه بیشتری داشت.او مدرک کارشناسی ارشدش را هم درسال 1378 در دانشگاه شریف در رشته ریاضی محض گرفت. دراین دوره، میرزاخانی اثبات ساده‌اي برای قضیهٔ شُر « در پایین تر در قسمت دستاوردهای مریم میرزاخانی درباره ي این قضیه توضیح داده شده» دریافت کـه در ماه‌نامهٔ انجمن ریاضی ایالات امریکا چاپ شد.
تصادف مریم و بچه های المپیاد سال 1376
در اسفندماه سال 1376 بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی در اهواز برگزار شد و تیم متشکل از مریم میرزاخانی، ایمان افتخاری و حسین نمازی در مسابقه رتبه اول کشور را کسب کردند. اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در مسابقات از اهواز راهی برگشت بـه تهران بودند کـه بین راه، در دره سقوط کردند و ۶ دانشجوی ریاضی دانشگاه صنعتی شریف، کـه اغلب از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین المللی بـه حساب می‌آمدند، جان خودرا دراین حادثه از دست دادند و مریم از جمله بازماندگان این حادثه دلخراش بود.
تحصیل مریم میرزاخانی در دانشگاه هاروارد آمریکا
پس از حادثه تصادف سال 1376؛ میرزاخانی برای ادامه تحصیل، بورسیه دانشگاه هاروارد را گرفت و بـه ایالات امریکا مهاجرت کرد. بـه محض این کـه مریم میرزاخانی در هاروارد شروع کرد، مشخص بود کـه کارش خوب اسـت و تز دکترای متفاوتی دارد. سپس او در کلاس‌هاي «کورتیس مک مولن» از ریاضیدانان برجسته و برندگان جایزه فیلدز حاضر ودر سال 2004 یا 1383بـه سرپرستی و راهنمایی وی، موفق بـه کسب مدرک پزشکی از دانشگاه هاروارد شد.
پروفسور مک‌مولن درباره ي دوران دانشجویی مریم اینگونه می گفت:
«وقتی مریم برای اولین بار بـه دفتر کار من آمد و با او بیشتر آشنا شدم، نوع سوالاتش با دیگر دانشجویان متفاوت بود. مریم ذهنی تصویری و تخیلی داشت «imaginative» و هر مسئله ریاضی را مثل یک داستان طرح و تعریف میکرد. او در کلاس‌ها سوالات زیادی می‌پرسید و با عجله بـه پارسی یادداشت بر‌می‌داشت.»
استاد شدن مریم میرزاخانی پس گرفتن دکترایش
مریم میرزاخانی بعد از گرفتن مدرک دکترا، با عنوان استادیار در دانشگاه پرینستون بـه تدریس مشغول شد. یکسال بعد درسال 2005 یا 1384 نشریه پاپیولار ساینس کشور آمریکا وی را بـه عنوان یکی از 10 ذهنِ جوان جهان برگزید.
میرزاخانی تا سال 2008 یا 1388 در پرینستون ماند ودر این مدت بـه درجهٔ استاد تمامی ارتقا یافت. سپس او بـه استنفورد رفت، و از اول سپتامبر 2008 در 31 سالگی بـه عنوان استاد تمام دراین دانشگاه بـه کار مشغول شد.کـه در همان سال انجمن ریاضی ایالات امریکا، جایزه بلومنتال را برای تشکر از دستاوردهای او در علم ریاضیات تقدیم او کردند.
دستاورد های مریم میرزاخانی در دوران تحصیل در دانشگاه
مریم میرزاخانی درسال 1378؛ توانست راهکاری برای مشکل ارزیابی عمق حلقه‌هاي ترسیم شده روی سطوح هذلولی، بیابد کـه چندین سال ریاضیدانان دنباله راه حلی مناسب برای ان بودند و او جواب ان را یافت و همه ی را متعجب کرد. مریم میرزاخانی بر این عقیده بود کـه کـه جهان هستی از قوانین هندسه‌اي هذلولی پیروی میکند.
بنابر این او برای ارزیابی شکل‌هاي هندسی کـه شکلی مشخص ندارند می شود حلقه‌هایي رو سطح انها حجم دقیقشان را ارزیابی کرد. این ایده، سبب شد تئوری‌هاي ادوارد ویتن و ماکسیم کنتسویچ «تعداد نقاط متقاطع سطوح پیمانه‌اي در فضاهای هندسی هذلولی هستند» را اثبات کند.می توان گفت کـه کار مریم میرزاخانی روی مطالعه سطوح هذلولی با استفاده از فضاهای پیمانه‌اي متمرکز بود.
فضای هذلولوی، در مقابل فضای اقلیدسی قرار دارد کـه معتقد اسـت تنها و تنها یک خط موازی با یک خط مشخص می تواند از یک نقطه ثابت عبور کند.در فضای هذلولی غیر اقلیدسی، تعداد بی‌شماری از خطوط موازی می توانند از یک نقطه ثابت عبور کند.
جمع زاویه‌هاي یک مثلث در فضای هذلولی کمتر از 180 درجه اسـت.در چنین فضایی منحنی، کوتاه‌ترین مسیر بین دونقطه بـه‌عنوان ژئودزیک شناخته میشود. تحقیقات میرزاخانی شامل ارزیابی انواع خاصی از ژئودزیک، بـه نام ژئودزیک بسته ساده روی سطوح هذلولی بود.
همچنین درسال 1389؛ مریم میرزاخانی نظریه شار زمين لرزه ویلیام ترستن را کـه چندین سال بدون پاسخ مانده بود بر روی فضای تایشمولر موفق شد بـه اثبات برساند.
درسال 1393؛ مریم میرزاخانی همراه با الکس اسکین و امیر محمدی، ثابت کرد کـه ژئودزیک‌هاي مختلط و بستارهای انها، براساس گفته‌هاي قبل بـه صورت نامنظم نیستند بلکه بـه صورت دقیقی منظم‌اند.هر سه نفر ثابت کردند کـه بستارهای ژئودزیک مختلط، دارای خاصیت جبری‌‌اند و می توان انها را بـه‌صورت چند جمله‌اي تعریف کرد، بـه همین دلیل انعطاف ندارند. کـه این نتایج بسیار شبیه بـه نتایج بـه دست آورده مارینا راتنر در دهه 1990 میلادی بود.
دریافت جایزه فیلدز مریم میرزاخانی
درسال 1393 بـه دلیل تلاش‌‌‌هاي مداوم و تحقیقاتی کـه مریم میرزاخانی انجام داد، جایزه فیلدز کـه یکی از معتبرترین نشان هاي علمی ریاضیات جهان اسـت را بـه او نقدیم کردند.
جایزه فیلدز بـه بهترین دانشمندان ریاضیات زیر 40 سال داده می شود کـه مریم میرزاخانی در زمان دریافت این جایزه فقط 37 سال داشت.و جالب اسـت بدانید کـه این جایزه را در هر چهار سال یکبار بـه دانشمندان برتر اعطا میکنند.
مریم میرزاخانی در مه سال 2016 بـه عضویت در آکادمی ملی علوم برگزیده شد او اولین ایرانی-آمریکایی اسـت کـه بـه عضویت دراین آکادمی برگزیده می شود.
ازدواج مریم میرزاخانی در آمریکا
مریم میرزاخانی در ان زمان کـه بـه عنوان استادیار در دانشگاه پرینستون بـه تدریس مشغول بود درسال 1384 با پزشک یان واندراک «Jan Vondrak» دانشیار ریاضیات دانشگاه استنفورد و پژوهشگر سابق علوم رایانه نظری مرکز تحقیقات آی‌بی‌ام آشنا می شود و چندی بعد ازدواج می کند.آقای یان واندراک اهل جمهوری چک اسـت و انها یک فرزند دختر بـه نام «آناهیتا» داشتند.
همسر مریم میرزاخانی درباره آشنایی و ازدواج با او میگوید:
من برای اولین بار مریم را درسال 2004 در بوستون ملاقات کردم. در ان زمان، او در رشته خود یک ستاره بود کـه تز دکترایش را در هاروارد تمام کرده ودر ان؛ تعداد زیادی مسئله مهم را در رابطه با دینامیک روی رویه‌هاي هذلولی حل کرده بود. با این حال شـما نمی‌توانستید این رابا ملاقات وی دریک مهمانی خانگی متوجه شوید.
او نمونه‌اي از طرز برخورد متواضعانه، دوستانه و کنجکاوانه بودو در عین حال دستاوردهای واقعی‌اش را پنهان میکرد؛ شاید بـه این خاطر کـه اطرافیانش، گیج و دستپاچه نشوند. ما درسال 2008 در بالای کوهی در نیوهمشایر و با حضور کلا 6 نفر ازدواج کردیم. درسال 2009 با شغل‌هاي عالی و انچه موقعیتی تمام و کمال در زندگی بـه نظر می رسید، بـه کالیفرنیا منتقل شدیم و دخترم آناهیتا درسال 2011 متولد شد.
دلیل فوت مریم میرزاخانی در 40 سالگی
مریم میرزاخانی درسال 1392 مبتلا بـه سرطان پستان شد ودر بیمارستانی در ایالات امریکا بستری شد.پدر و مادر او برای همدردی و مراقبت از او بـه ایالات امریکا سفر کردند ولی باوجود تحت درمان بودن و مراقبت هاي ویژه سرطان بـه مغز و استخوان او سرایت کرد و سپس 4 سال بعد از مطلع شدن از سرطان ان در 23 تیر 1396 در 40 سالگی در بیمارستانی در کالیفرنیا درگذشت.
جوایز دریافت شده مریم میرزاخانی
در پایان
او یک ریاضیدان، نظریه‌پرداز درخشان ودر عین حال فروتن بود. او جوایز را فقط براینکه برای دیگر زنان الهام‌بخش باشد تا مسیر وی را در پیش بگیرند. مریم خیلی زود از میان ما رفت، اما تاثیری کـه روی هزاران زن گذاشت تا با الهام‌گیری از او بـه تحصیل در ریاضیات و علوم روی آورند، پایدار خواهد ماند.
