زبان مادری زبانی که با آن بزرگ میشویم و سخن میگویم …
زبان شناسان، زیست شناسان و زیست روان شناسان بر این باور هستند که موزیک، رنگ و زیبایی صدایی مادری از زمانی که کودک در رحم مادر هست به او انتقال مییابد. به دیگر سخن، بخشی از میراثی که نوزاد با خود بدنیا می آورد اندوخته هایي از زبان مادری است.
تالاب : بر این اساس است که، نوزاد به صدای مادر و پدر زودتر و بیش از هر کس دیگر واکنش نشان میدهد. توصیه عمومی و تخصصی به همه ی کسانی که از کودکان مراقبت می کنند آن است که برای ارتباط با کودکان بجای زبان آمرانه از زبان مادرانه استفاده کنند.
روز ۲۱ فوریه از طرف یونسکو بعنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شدهاست. نامگذاری این روز در کنفرانس عمومی یونسکو درسال ۱۹۹۹ به منظور کمک به تنوع زبانی و فرهنگی انجام شدهاست. مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز بدلیل اهمیت زیاد آن، سال ۲۰۰۸ را سال جهانی زبانها اعلام کرد.
به گزارش تالاب دلیل نامگذاری روز جهانی زبان مادری از زمانی آغاز شد که درسال ۱۹۵۲ دانشجویان دانشگاههاي مختلف شهر داکا پایتخت امروزی کشور بنگلادش که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می شد و هنوز مستقل نشده بود، از جمله دانشجویان دانشگاه داکا و دانشکده دکتری آن تلاش جهت ملی کردن زبان بنگالی بعنوان دومین زبان پاکستان «درکنار زبان اردو» تظاهرات مسالمت آمیزی دراین شهر براه انداختند.
به دنبال این حرکت دانشجویان، پلیس به آن ها تیراندازی کرده عدهاي از آن ها را کشت. بعد از استقلال بنگلادش از پاکستان و به تقاضای این کشور، برای نخستین بار سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریه «برابر با دوم و گاهی سوم اسفند» را روز جهانی زبان مادری نامید و از سال ۲۰۰۰ این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می شود و برنامههایي در ارتباط با این روز برگزار میگردد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز بدلیل اهمیت زیاد آن، سال ۲۰۰۸ را سال جهانی زبانها اعلام کرد. سال زبانها، همزمان با «روز جهانی زبان مادری» «۲۱ فوریه» آغاز می شود. این مراسم بصورت رسمی در مقر یونسکو در شهر پاریس و با سمیناری آغاز میشود که در آن شرکتکنندگان از سراسر دنیا، برنامههاي منطقهاي و ملی خودرا برای حفظ تنوع زبانی اعلام میکنند
حدود نیمی از زبانهاي دنیا در دسترس نابودی قراردارند. مرگ هر زبان به معنای از دست رفتن مجموعهاي از فرهنگ، تاریخ و آداب گروهی از ساکنان زمین است.
روز ۲۱ فوریه از طرف یونسکو بعنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شدهاست
مطابق برآورد یونسکو، از حدود ۶ هزار زبانی که در جهان شناخته شده است، بیش از سه هزار زبان در حال نابودی هستند. این زبانها هماکنون نیز توسط گروههاي بسیار کوچکی بکار برده میشوند و تقریباً هیچکدام شانسی برای بقا ندارند. ۹۶ درصد از زبانها تنها در میان ۴ درصد از جمعیت جهان رواج دارند.
برای نمونه، در جزایر پاپوآ گینه نو واقع در اقیانوس آرام، بیش از ۸۰۰ زبان وجوددارد که بعضی از آن ها متعلق به جمعیتی کمتر از ۲۰۰ نفر هستند. تعداد کل ساکنان این جزایر به هفت میلیون نفر نمی رسد. به باور سازمان یونسکو، باید تلاش کرد تا زبانهایي که گسترش زیادی ندارند درکنار زبانهاي فراگیر شانس ادامه حیات داشته باشند. چنین تلاشی با توجه به نقش زبان در شکل گیری شخصیت فردی و هویت فرهنگی قومها و ملیتها، می تواند فرهنگ جهانی را شکوفاتر کند.
درباره اصطلاح زبان مادری باید گفت این اصطلاح در کاربرد وسیع میتواند به چندین موقعیت گوناگون اشاره داشته باشد که عده اي از آنها شامل موارد زیر است:
– زبان اول First language یا زبان مادری به نخستین زبانی گفته می شود که کودک تکلم به آنرا یاد میگیرد.
– زبان یا زبانهایي که آدمی با آن به شناخت و آگاهی دست پیدا میکند.
در بعضی از کشورها، اصطلاحات زبان بومی یا زبان مادری بیشتر به زبان قومی یک فرد اشاره می کند تا زبان اول او. در انگلیسی این اصطلاح اغلب هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که فرد دریک کشور خارجی باشد.
در ایران افزون بر زبان پارسی در مجموع حدود ۶٩ زبان و گویش رواج دارد و بزرگترین گروههاي زبانی ایران را پارسی، آذربایجانی، کُردی، ترکمنی، گیلکی، مازندرانی، تالشی، لری، عربی، بلوچی، لکی و تاتی تشکیل می دهند.