مشخصات کارمند نمونه از دید امام علی (ع)
مشخصات کارمند نمونه از دید امام علی ع
هر آن کس خدمت جانان به جان کرد
به گیتی نام خود را جاودان کرد
روز کارمند مبارک باد.
در اسلام، منزلت اجتماعی بعنوان موهبت و امانت الهی در اختیار کارمندان قرار می گیرد تا برای رفع محرومیت ها و گرفتاری ها از امور جامعه بکار گرفته شود. ازاین رو، امام علی علیه السلام به یکی از کارگزاران خود چنین می‌گوید:
«کاری که به عهده توست، طعمه نیست، امانتی است که بر گردنت نهاده اند.» بنابر این، اگر کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی با انگیزه هاي الهی، امانت داری و خدمت رسانی به مردم در جایگاه خود قرار گرفته اند، باید شکرگزار پروردگار بزرگ باشند.
زیرا در جایگاهی هستند که می‌توانند خاطری را شاد کنند، غمی را بزدایند، بی پناهی را پناه دهند و مظلومی را یاور باشند و به این ترتیب، زمینه رشد و تعالی خودرا فراهم سازند. رسول خدا صلی الله علیه و آله دراین باره می فرماید: «وقتی خداوند برای بنده اي نیکی خواهد، حاجت مردم را در دست او قرار می‌دهد».
کار نوعی امانت است که به عهده‌ي کارفرما و یا کارمند گذاشته شده است ، کارهای اداری و البته تمام کارها با پیگیری و تلاش جدی صورت می گیرد. باید به خواست‌ها و مطالبات مردم رسیدگی کرد و ان رابه نتیجه رساند.
نظام اداری باید به گونه‌اي باشد که مردم به اسانی و به سرعت به خواسته‌هایشان برسند و از نظام اسلامی ناامید نشوند. رشوه‌گیری، رشوه دادن و…همه ی مانع از پیگیری میشود و دیگر کسی جدیّتی در کار نخواهد داشت.
حسن خلق همواره مایه‌ي پیشرفت و رشد بوده است؛ از طریق اخلاق اداری می توان منابع انسانی را مدیریت کرد و به اهداف اجتماعی، اختصاصی، سازمانی و… رسید.
یک نظام اداری، دارای ویژگی‌هایي چون کارآمدی منظم دانش گرا، سالم و عاری از فساد و کاغذ بازی پاسخگو و خدمتگزار است و این صفات به دست نمی آید مگر در سایه‌ي رعایت اخلاق اداری و حسن خلق.
حدیث در مورد کارمند
تأمین نیازهای اساسی کارمندان
در اسلام، برآورده کردن نیازهای اساسی کارمندان، به ویژه نیازهای مالی و اقتصادی، از وظایف اصلی حکومت است، چنان که امیرمؤمنان علی علیه السلام این وظیفه را پس از ویژگی هایي که برای انتخاب کارمند برمی شمرد، از وظایف حکومت می داند و می فرماید:
«روزی فراوان بر آنان ارزانی دار که با گرفتن حقوق کافی در اصلاح خود بیشتر می کوشند و با بی نیازی، به اموال بیت المال دست نمیزنند و اتمام حجتی است بر آنان اگر فرمانت را نپذیرفتند یا در امانت خیانت کنند.»
احساس رضایت در کارمند زمانی به وجود خواهد آمد که افزون بر نیازهای اقتصادی، به نیازهای روحی و روانی او توجه شود. این دسته از نیازها می تواند شامل نیاز به قدردانی، برخورد عادلانه، امنیت شغلی، دستمزد خوب، امکان ترفیع، وفاداری از طرف سرپرست و مانند ان باشد.
تا زمانی که نیازهای روحی ـ روانی کارمندان برآورده نشود، هرگز بطور کامل درباره سازمان مربوط، احساس تعهد نخواهند کرد و شور و شوق لازم را برای این فعالیت نخواهند داشت.
اخلاق اداری دارای ویژگی‌هاي خاص است که از جمله ان میتوان به اصول زیر اشاره کرد:
منشور اخلاقی امام علی علیه السلام برای کارمندان و کارگزاران
1. نگهبان نفس خویش باش؛
2. از درود و تعارف و مهربانی به مردم کوتاهی مکن؛
3. پر و بالت را برای مردم بگستران و با مردم گشاده روی و مهربان باش؛
4. کاری که بر دوش توست طعمه نیست، امانتی است که بر دوشت نهاده اند؛
5. بالاتر از خودرا فرمان ببر، تا پایین تر از تو فرمانبردارت باشد؛
6. کار هرروز را در همان روز انجام ده؛ زیرا هرروز، کاری مخصوص بخود دارد؛
7. بکوش تا هر کاری را در جای خود و زمان مخصوص بخود انجام دهی؛
8. با خدا، مردم و خویشاوندان انصاف را رعایت کن؛
9. هرگز به خدمت هایي که انجام دادی، بر مردم منت مگذار؛
10. در وعده اي که به مردم دادی، خلف وعده مکن؛
11. هرگز نیکوکار و بدکار را در نظرت یکسان قرار مده؛
12. از همکاران نزدیکت سخت مراقبت کن؛
13. از حوادث گذشته تاریخ، برای آینده عبرت بگیر.
خدمت به مردم
تمام ادارات یک وظیفه‌ي اساسی دارند و ان خدمت به مردم و پاسخگو بودن به خواسته‌ها و سؤالات اداری مردم است. این اصل از مهمترین اصول مدیریتی است ودر جامعه‌اي که ادارات پاسخگو نباشد، مردم بی اعتماد و ناامید میشوند. خدمتگزاری باید با اشتیاق و علاقه باشد و نه از روی منت و بی احترامی .
امام علی علیه السلام در عهدنامه‌ي مالک اشتر آن گونه مینویسد: «بپرهیز که با نیکی خود بر مردمان منت گذاری یا انچه را کرده‌اي بزرگ بشماری یا آنان را وعده‌اي دهی و وعده‌ي خلاف آری که منت نهادن ارج نیکی را از بین می برد و کار بزرگ شمردن نور حق را خاموش گرداند و خلاف وعده خشم خداوند و مردم را برانگیزد و خدای تعالی فرموده است: بزرگ دشمنی است نزد خدا که چیزی بگوید و انجام ندهد.»
پذیرش مسؤلیت
انسان والا و بزرگوار مسؤلیتی که به او محول شده را می‌پذیرد و سعی میکند که با اخلاقی انسانی و رفتاری صحیح عمل کند.
انسانی که مسئولیت پذیر نیست، کارش تباه و سست است؛ در هر شرایط شخص باید پاسخگو باشد و نمیتواند از مسئولیت خود شانه خالی کنند. حضرت علی علیه السلام، پیشوای اول شیعیان، در فرمان‌ها و دستورالعمل‌هاي حکومتی و اداری خود پایبند بودو می‌فرمود: «انچه می گویم در عهده‌ي خویش میدانم و خود ان را پایبندم.»
پیامبر می‌فرمایند: «کسیکه توان انجام کاری را دارد، نباید از انجام ان طفره رود و خودرا کنار بکشد.»«نهج الفصاحه ش897»
کارمند در اسلام
نظم و ترتیب
نظم دینی آراستگی و پرهیز از بی‌نظمی است که از اصولی‌ترین اخلاق اداری و مدیریت سازمانی است. امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «هیچ عقلی مانند برنامه ریزی نیست.» «غررالحکم ص354»
و یا در حدیث دیگر می‌فرمایند: «در هرروز وظیفه و کار همان روز انجام بده؛ انضباط باعث رضایت مردم و ارباب رجوع در اداره می شود.»
امانتداری
کار نوعی امانت است که به عهده‌ي کارفرما و یا کارمند گذاشته شده است و او باید به بهترین شکل ان را انجام دهد تا بتواند رضایت خدا و خلق خدا را جلب کند. در اسلام امانتداری یکی از بهترین صفات معرفی شده است و انسان‌هاي خائن به شدت مورد عتاب و سرزنش هستند، به طوریکه در کتب اسلامی، امانتداری رأس اسلام و برترین صفات مؤمن تلقی شده است.
پیگیری
کارهای اداری و البته تمام کارها با پیگیری و تلاش جدی صورت می گیرد. باید به خواست‌ها و مطالبات مردم رسیدگی کرد و ان رابه نتیجه رساند. نظام اداری باید به گونه‌اي باشد که مردم به اسانی و به سرعت به خواسته‌هایشان برسند و از نظام اسلامی ناامید نشوند. رشوه‌گیری، رشوه دادن و … همه ی مانع از پیگیری میشود و دیگر کسی جدیّتی در کار نخواهد داشت.
امام علی علیه السلام در نامه‌اي به مالک اشتر می‌فرمایند: «بر تو کارهایی است که باید خود انجام دهی؛ از ان جمله پاسخ گفتن عاملان توست، آنجا که معاونانت درمانند و رساندن وظیفه‌ي خودرا نتوانند دیگر نیاز مردم را برآورند ودر همان روز که بر تو عرضه دارند و یارانت در انجام دادن درخواست آنان گرانی کنند و عذری آرند.»
حضرت علی علیه السلام در امر خلافت خود تمام کارها رابه درستی و دقت پیگیری میکردند و از همه ی نیز آن گونه می خواستند؛ امام علی می‌فرمودند: «تمام شدن کارها به کامل کردن ان‌هاست.»
پایبندی به قراردادها و عهود:
انسان ذاتاً وفاداری را دوست دارد و از پایبند بودن به تعهدات لذت می برد. پیامبر می‌فرمایند: «شرایط دینداری وفای به عهد است.» «بحارج72ص198»
دریک سازمان، برای تحقق اهداف سازمانی، باید فضایی به وجود آید که در ان اعتماد است. در سازمانی که کارمندان و مدیران به تعهدات خود وفادار و پایبند نیستند، بی اعتمادی و دروغگویی رواج می یابد ودر نتیجه باعث بی‌ثباتی، هرج و مرج، بی نظمی، از بین رفتن اعتماد و … میشود.
امام علی علیه السلام در نامه‌ي خود به مالک اشتر می‌فرمایند: «و هر گاه میان خود و دشمنت پیمان برقرار کردی و لباس امان بر او پوشاندی، به پیمان خود وفادار باش و تعهدات رابه نیکی رعایت کن و خویش را در نگهبانی از پیمان سپر قرار ده، زیرا هیچ امری از واجبات خدا در جامعه‌ي بشری، با همه ی‌ي خواسته‌هاي گوناگون و پراکندگی اندیشه‌ها، مهم‌تر از وفاداری نیست و حتی مشرکان هم بیش از مسلمانان وفای به عهد را بر خود لازم می دانستند، زیرا شرم پیمان‌شکنی را تجربه کرده بودند، پس هرگز پیمان‌شکن نباش ودر عهد خود خیانت نکن.» «نهج البلاغه، نامه‌ي 53»
کارمند نمونه کیست
واگذاری کارها به انسان‌هاي شایسته
کارها باید به اهل ان واگذار شود، بهمین دلیل داشتن تخصص و مهارت در هر رشته ضروری است. اگر اداره‌ي کارها به انسان‌هاي ناشایست واگذار شود، امور به خوبی پیش نمیرود.
امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «شما خوب میدانید که نه جایز است که انسان ناشایست بر جان مردم و غنایم مسلمانان ولایت یابد و امامت آنان را عهده دار شود تا در مال‌هاي آنان حریص گردد و نه نادان لایق زمامدار ریاست تا به نادانی خویش مسلمانان رابه گمراهی کشد و نه ستمکار می تواند عهده دار مسئولیت مردم شود که با ظلم حق مردم را غصب و عطای آنان را ببرد و نه او راکه در تقسیم غنائم بی عدالتی میکند، زیرا او اموال و ثروت مردم را حیف و میل می کند و گروهی را بر گروهی مقدم می‌دارد و نه آنان که رشوه میخورند، زیرا آنان با رشوه خوری حقوق مردم را پایمال می کنند و حق صاحب رابه او نمیرسانند و نه او که سخن پیامبر خدا را ضایع می‌سازد، زیرا او با این رفتار امت اسلامی رابه هلاکت مواجه میکند.» «نهج البلاغه، خطبه 131»
و یا در حدیث دیگری می‌فرمایند: «هر کس فردی از مسلمانان رابه کار گیرد حال آنکه می داند در بین آنان افرادی سزاوارتر و آگاه‌تر به کتاب خدا و سنت پیامبر وجوددارد، او در حقیقت، به خدا، رسول او و تمامی مسلمین خیانت کرده است.» «الغدیر، علامه امینی: ج8ص291»
تشکر و قدردانی
دریک نظام اداری اسلامی،باید، کارمندان و کارکنانی که به شایستگی کار می کنند، مورد تقدیر و تشکر قرار گیرند تا برای ادامه‌ي کار و خدمت، انگیزه پیدا کنند و با شوق بیشتر مشغول خدمت‌رسانی به مردم شوند و یا به آنان پست‌هاي حساس‌تر و مهم‌تر را واگذار کرد تا ان‌ها بتوانند قابلیت‌ها و توانمندی‌هاي خودرا در انجام ان ارائه دهند.
امام علی علیه السلام می‌فرمایند:
«هرگز نیکوکار و بدکار در نظرت یکی نباشد، زیرا نیکوکاران در نیکوکاری بی رغبت میشوند و بدکاران در بدکاری تشویق می گردند، پس به هر کدام بر اساس کردارشان پاداش بده.» «نهج البلاغه، نامه 53»
اگر در سیره امامان به خصوص امام علی علیه السلام تفحص کنیم، سراسر مربوط به اخلاق و به خصوص اخلاق اداری است. کتاب نهج البلاغه کتاب اخلاق و اعتقاد تشیع است، دراین کتاب عظیم، اخلاق اداری به صورت‌هاي مختلفی ارائه شده است که با مطالعه‌ي دقیق و اساسی ان و البته عمل به ان می توان به یک نظام اداری اسلامی و اصول دست یافت.
از مطالب دیگر ما در مورد کارمند و تبریک روز کارمند و عکس پروفایل روز کارمند یددن نمایید.
