آیا مارها برای محیط زیست مفید هستند؟

چرا بـه مار احتیاج داریم؟ این یک سوال رایج اسـت کـه مردم در لحظه اي کـه ماری را میبینند، می پرسند. تعداد زیادی از مردم بر این باورند کـه مارها ذاتاً خطرناک هستند و این بـه آن ها شک می‌کند کـه چرا داشتن مارها خوب اسـت.

در نهایت، مارها بخش مهمی از اکوسیستم هستند. اگر از خود می پرسید: “چرا مارها برای محیط زیست مفید هستند؟” یا میخواهید در مورد مارها اطلاعات کسب کنید، بـه خواندن اینبخش از مجله تفریحی تالاب ادامه دهید.

چرا مارها برای محیط زیست مفید هستند؟

بنابر این، چرا مارها برای محیط زیست مهم هستند؟ یکی از بزرگ ترین دلایل ارزشمند بودن انها این اسـت کـه بـه حفظ تعادل جمعیت طعمه هاي‌ محلی کمک می کنند.

مارها از لحاظ عملکردی شکارچیانی هستند کـه در مورد سبک غذا خوردنشان صحبت می‌شود، اغلب بـه شکار و ضیافت با جوندگان، دوزیستان، ماهی ها، حشرات و طیف وسیعی از گونه هاي‌ دیگر میپردازند کـه اگر نظارت نشوند، می‌توانند بـه جمعیت هاي‌ بسیار مشکل زا تبدیل شوند.

علاوه بر این، مارها منبع غذایی برای گونه‌هاي‌ دیگر نیز هستند. در نتیجه، مارها نیز بـه عنوان طعمه در اکوسیستم گسترده تر عمل می کنند.

پستانداران، پرندگان شکاری و حتی عده اي از مارهای دیگر مارها را میخورند و بدون مارها ممکن اسـت در تامین نیازهای غذایی خود دچار مشکل شوند.

اساساً؛ مارها بخش مهمی از تعادل اکولوژیکی هستند. همراه با تنظیم طبیعی جمعیت گونه هاي‌ خاص، انها منابع غذایی برای طیف وسیعی از حیوانات هستند. در نتیجه حضور آن ها حیاتی اسـت.

بیشتر بخوانید: تعبیر خواب دیدن مار

چگونه مارها به اکوسیستم کمک می کنند؟

چند حیوان دراین دنیا هستند کـه مردم بـه انها نگاه می کنند و می‌گویند چرا اصلا وجود داری؟ مارها بی شک یکی از این موارد هستند، اما ظاهر وحشتناک آن ها میتواند فریبنده باشد. مارها در واقع مشارکت‌کنندگان مهمی در محیط خود هستند و بـه روش‌هاي‌ مختلف بـه اکوسیستم خود کمک میکنند. اما دقیقاً چگونه اینکار را انجام می دهند؟

مارها بـه دلیل توانایی طبیعی انها در بازرسی جمعیت آفات با رشد سریع برای اکوسیستم انها حیاتی هستند. انها همچنین بسته بـه منطقه بـه عنوان طعمه حیواناتی مانند عقاب، شاهین و مانگوس هستند.

اما آیا واقعا باید اهمیت دهیم؟ دنیای بدون مار چگونه خواهد بود؟ و آیا مارهایی وجود دارند کـه برای محیط زیست مفیدتر از بقیه هستند؟ در نهایت، چرا و چگونه باید سعی کنیم مارها را در اطراف نگه داریم؟ بیایید بـه پاسخ هاي‌ زیر شیرجه بزنیم.

بسیاری از داروها از زهر مار ساخته می شوند

عده اي از نوروتوکسین ها میتوانند آسیب ها یا شرایط مربوط بـه مغز را درمان کنند. یک ماده شیمیایی موجود در زهر مار زنگی می‌تواند سلول هاي‌ تومور سرطانی را از بین ببرد. زهر افعی برزیلی خواصی برای پیشگیری از بیماری کلیوی و درمان دیابت دارد. ودر نهایت، زهر مامبای سیاه بـه عنوان یک جزء دارویی بالفعل در درمان اختلالات سیستم عصبی نویدبخش اسـت.

خب این چطور کار میکند؟ زهر مار طبق معمول بـه انسان آسیب می‌رساند یا حتی می‌کشد، درست اسـت؟ خوب، اجزای خاصی از زهر انجام می دهند. اما هنگامی کـه ساختارشکنی می‌شود، میتوان از قطعات صحیح بـه خوبی استفاده کرد.

بـه عنوان مثال، نخستین داروی فشار خون کاپتوپریل نام داشت. در برزیل، کشاورزان بـه دلیل افت شدید فشار خون توسط یک افعی گودال گزیده شدند و از هوش رفتند. پس از مشخص شدن این موضوع، محققان روی تفکیک سمی کـه این اثر را داشت، شروع بـه کار کردند. انها ماموریت خودرا انجام دادند و کاپتوپریل متولد شد. این در واقع همان جنبه هاي‌ زهر اسـت کـه انسانها را می‌کشد کـه می‌تواند جان انسانها را نجات دهد.

بـه عنوان مثال، اگر زهر خاصی بـه سیستم عصبی حمله کند «مانند زهر مار کبری»؛ زهر موجود در ان زهر می‌تواند بـه عنوان مسکن استفاده شود. اگر زهر مار دیگری از لخته شدن خون پیش گیری کند و باعث خون ریزی بیش از حد شود، میتوان از ان زهر بـه عنوان رقیق کننده خون استفاده کرد. مار زنگی کوتوله جنوب شرقی و افعی با مقیاس اره اي دو گونه از گونه هایي هستند کـه بـه داروهایی کمک می کنند کـه امروزه هنوز استفاده می‌شود.

چگونه مارها به انسان کمک می کنند؟

در حالی کـه مارها برای اکوسیستم حیاتی هستند، اما همه ی نمی‌دانند کـه چگونه مارها بـه طور مستقیم بـه انسان سود می‌برند. اغلب، حیاتی ترین نقشی کـه انها از دیدگاه مردم ایفا می کنند، تضمین این اسـت کـه جمعیت آفات قابل نظارت باقی می‌مانند.

بـه عنوان مثال، جوندگان بـه قدری سریع تولید مثل می کنند کـه اگر جمعیت آن ها نظارت نشود، می‌توانند بـه سرعت برای مردم مشکل ساز شوند. اگر منابع پا کوتاه باشد، جوندگان ممکن اسـت بیشتر بـه خانه‌ها بیایند و بـه دنبال غذا باشند. از آنجایی کـه آن ها می‌توانند ناقل بیماری ها و انگل ها باشند، وجود جوندگان می‌تواند منجر بـه مشکلات سلامتی قابل توجهی برای افراد و حیوانات خانگی شود. خوشبختانه، تعداد زیادی از مارها بـه جوندگان بـه عنوان غذا نگاه می کنند و وعده هاي‌ غذایی انها بـه بازرسی این جمعیت کمک میکند.

علاوه بر این، بازرسی جمعیت آفت می‌تواند تعداد کنه ها را در منطقه کاهش دهد. این یک عملکرد حیاتی برای گونه هاي‌ مختلف مار، از جمله مارهای سمی مانند مار زنگی چوبی اسـت.

آیا مارها در حال افزایش هستند؟

تعداد زیادی از مردم تعجب می کنند کـه آیا جمعیت مارها در حال افزایش اسـت؟ در برخی موارد، این بـه این دلیل اسـت کـه مردم بیشتر متوجه مارها می شوند. با این حال، این بدان معنا نیست کـه تعداد آن ها واقعاً در حال افزایش اسـت.

این بـه چندین عامل مربوط میشود. اول، جمعیت انسانی بـه طور مداوم در حال رشد بوده اسـت و ما در حال ساختن بر روی هر درخت موجود هستیم. افراد بیشتر بـه معنای مشاهده بیشتر اسـت.

در مرحله بعد، مردم نیز با عکس‌ها، ویدیوها و داستان‌هاي‌ خود بیشتر در رسانه‌هاي‌ اجتماعی پست میکنند و باهم ارتباط برقرار میکنند. در نهایت، کووید و قیمت بالای بنزین در سه سال گذشته مردم را در خانه نگه داشته اسـت. اخراج، کار از راه دور و تحصیل، و همچنین افرادی کـه برای تعطیلات سفر نمی‌کنند، مردم را در منازل و حیاط هاي‌ خود نگه داشته اسـت. مارها همیشه آنجا بوده اند. “ما بیشتر در اطراف هستیم تا انها را ببینیم.”

اگر مار را دیدید چه باید کرد

اگر مار می‌بینید، فاصله خودرا حفظ کنید و بـه فرزندان خود آموزش دهید کـه اینکار را انجام دهند ودر عین حال حیوانات خانگی را نیز بـه بند بکشید. بـه طور کلی، ضربه زدن بـه یک فرد یا حیوان خانگی آخرین راه حل اسـت و مارها تمایلی بـه تعقیب ندارند، بنابر این دور ماندن بـه طور معمول برای پیشگیري از مشکل کافی اسـت.

«مردان بین 18 تا 30 سال بیشترین احتمال گازگرفتگی را دارند. آن ها طبق معمولً دست یا بازویشان را گاز می گیرند، زیرا آن ها مار را در دست گرفته اند.»

«زن‌ها طبق معمولً پا یا مچ پا را گاز می گیرند، زیرا بـه طور تصادفی روی حیوان قدم میگذارند. در مورد حیوانات خانگی، آنهایی کـه گاز گرفته می شوند در زمان گزش “عموماً از بند خارج شده اند و تحت نظارت مالک نیستند”.

در حالی کـه تعداد زیادی از گونه ها بی ضرر هستند، جدا کردن مارهای سمی از برخی مارهای غیر سمی دریک نگاه دشوار اسـت. علاوه بر این، تعداد زیادی از آن ها محافظت می شوند، بنابر این تعامل با آن ها تقریبا بـه هر شکلی از نظر فنی خلاف قانون اسـت. 

مارها می توانند حیوانات استرس زا باشند

اگر چه انها نمیتوانند مانند سایر حیوانات خانگی پیوندهای عاطفی ایجاد کنند، اما مارها میتوانند بـه عنوان حیوانات استرس زا برای کسانی کـه از اضطراب یا افسردگی رنج می‌برند، عمل کنند. گرفتن محکم و حرکت ثابت می‌تواند بـه کسانی کـه با استرس دست و پنجه نرم می کنند کمک کند تا سرعت خودرا کاهش دهند و روی مار تمرکز کنند.

در حالی کـه بسیاری سگ ها و گربه ها را ترجیح می دهند، چیزی منحصر بـه فرد در مورد مار برای کسانی کـه بـه یک حیوان استرس زا نیاز دارند مفید اسـت. انقباض می‌تواند احساس امنیت را ایجاد کند. مارهای فرمانبردار مانند مارهای گل سرخ یا پیتون هاي‌ توپی انتخاب هاي‌ محبوبی هستند. ودر دنیای بدون مار، این یک گزینه نیست.

حفاظت از مار

در سرتاسر جهان، شایع‍‌ترین علت کاهش تعداد مارهای خاص، حذف زیستگاه آنهاست. جنگل زدایی و توسعه زمین عده اي از بزرگ ترین مقصران هستند. مورد دیگر کشتن مارها برای غذا در کشورهایی اسـت کـه گوشت انها بـه طور گسترده مصرف می‌شود.

اما یکی از مشکلات اصلی در کشور های رو به پيشرفت در واقع مارگزیدگی درمان نشده اسـت. تعداد زیادی از مردم همه ی ساله جان خودرا از دست می دهند، زیرا ضد زهر ها یا دور از معرض هستند یا بسیار گران هستند. این امر باعث شده اسـت کـه مردم بـه عنوان یک اقدام ایمنی، مارها را بکشند.

در ایالات متحده، حفاظت از مارها نسبت بـه سایر نقاط جهان کمتر موضوع مهمی اسـت، اگر چه گونه هاي‌ کمی وجود دارند کـه در معرض خطر انقراض هستند. این‌ها مار کاج لوئیزیانا و مار تاج صخره لبه هستند، هردو بـه دلیل حذف زیستگاه هاي‌ بسیار خاص انها. ودر مورد هردو گونه، فعالیت هاي‌ مدیریتی برای تحریک بهبودی آن ها استفاده میشود.

در دفاع از مارها باید چه کرد

مار! زمانی کـه میشنوید یک مار فریاد می‌زند یا یکی را میبینید، این احتمال وجوددارد کـه سیستم عصبی شـما فوراً با ترشح آدرنالین در جریان خون شـما واکنش نشان دهد. ضربان قلب شـما سریع تر میشود، درک درد کاهش می‌یابد و حس شنوایی شـما تیزتر می‌شود. این در روانشناسی بـه عنوان پاسخ مبارزه یا فرار با توجه بـه تهدید درک شده شناخته میشود، پاسخی کـه برای حفظ خود بسیار مهم اسـت. نکته خوب این اسـت کـه میتوان پاسخ ها را یاد گرفت.

بیشتر بخوانید: عکس باورنکردنی از مار دو سر ترسناک

خطرات مارها

ممکن اسـت ما تصور کنیم همه ی مارها خطرناک هستند، اما این دور از واقعیت اسـت. دسته بندی هاي‌ متعددی وجوددارد کـه این حیوانات از نظر خطر بالفعل برای انسان در انها قرار می گیرند. یکی از ساده‌ترین مقیاس ها برای درک بـه شرح زیر اسـت:

مار بی ضرر:

ناتوان از ایجاد زخم هاي‌ مهم دکتری یا مسمومیت. مراقبت هاي‌ دکتری طبق معمولً درصورت گاز گرفتن غیر ضروری اسـت. نمونه هایي از ان عبارتند از: مار پرنده بهشتی «Chrysopelea paradisi»؛ مار گربه فیلیپینی «Boiga philippina»؛ مار گرگ معمولی «Lycodon solivagus»؛ مار موش صحرایی کوهی صاف «Ptyas luzonensis»؛ موش فیلیپینی «Cologruth snauske» .

مار غیر سمی اما با دندان های تیز:

قادر بـه ایجاد زخم هاي‌ مهم دکتری اسـت کـه ممکن اسـت بـه توجه دکتر نیاز داشته باشد. بـه عنوان مثال می‌توان بـه پیتون مشبک «Malayopython reticulatus» اشاره کرد کـه در زبان فیلیپینی بـه عنوان sawa شناخته می‌شود.

مار سمی:

میتواند از نظر دکتری مسمومیت هاي‌ مهمی ایجاد کند. احتمال مرگ وجوددارد و مراقبت هاي‌ دکتری بـه شدت توصیه میشود. افعی چاله اي فیلیپینی «Trimeresurus flavomaculatus» بـه این دسته تعلق دارد.

مار بسیار سمی:

قادر بـه ایجاد گزش کشنده اسـت. نیش یک اورژانس اسـت کـه نیاز فوری بـه مراقبت هاي‌ دکتری دارد. بـه عنوان مثال می‌توان بـه مارهایی از خانواده elapids، مانند شاه کبرا «Ophiophagus hannah»؛ کبرای فیلیپینی «Naja philippinensis»؛ مار کبری سامار «Naja Samarensis»؛ و کریت دریایی نواری «Laticauda colubrina» اشاره کرد.

مارگزیدگی چه موقع رخ میدهد

آمارها نشان میدهد کـه سالانه 138000 نفر در سراسر جهان بر اثر مارگزیدگی جان خودرا از دست می دهند و 2.7 میلیون نفر دیگر دچار جراحات می شوند. با این حال، این یک واقعیت ثابت اسـت کـه 85 تا 90 درصد مارها در سراسر جهان غیر سمی هستند و بیشتر مارها ماهیت تهاجمی ندارند و طبق معمولً فقط در دفاع نیش میزنند.

بیشتر مارگزیدگی ها زمانی اتفاق میوفتد کـه افراد سعی می کنند مارها را بگیرند یا بکشند. وقتی مارها تنها میمانند، خطر کمی برای مردم دارند یا اصلاً خطری ندارند. طبق معمولً مارها ترجیح می دهند درصورت مواجه شدن با آن ها عقب نشینی کنند، اما درصورت تهدید میتوانند حالت دفاعی پیدا کنند.

نقش مارها در اکولوژی

با دیدن مار بـه کشتن مار فکر میکنید؟ جدا از تهدید مارگزیدگی، در این جا سه دلیل وجوددارد کـه باید دو بار فکر کنید. این خزندگان در واقع نقش بسیار مهمتری را در اکوسیستم ایفا می کنند کـه قبلاً فکر میکردید.

1. بررسی جمعیت

مارها قورباغه ها، حشرات، موش ها و سایر جوندگان را شکار می کنند، بنابر این بـه طور قابل توجهی جمعیت خودرا نظارت می کنند. برآوردها حاکی از ان اسـت کـه تعداد دانه هاي‌ غذایی کـه همه ی ساله توسط جوندگان از بین میرود می‌تواند تا 200 میلیون نفر را سیر کند. علاوه بر این، جوندگان ناقل بیماری هاي‌ مشترک بین انسان و دام مانند لپتوسپیروز، هانتا ویروس و بیماری لایم هستند. 

از آنجایی کـه جمعیت آفت طبق معمولً تا زمانی کـه غذا وجوددارد رشد میکند، حضور شکارچیان کمک زیادی بـه پیشگیري از اثرات مضر انها می‌کند. اگر روزی مارها از بین بروند، باید برای عواقب فاجعه بار از دست دادن آن ها آماده باشیم. بی‌صدا، مارها کارهای مهمی را برای ما انجام میدهند: تضمین امنیت غذایی و محافظت از ما در برابر شیوع بیماری.

2. تنوع زیستی

در شبکه پیچیده زندگی، همه ی چیز بـه هر چیز دیگری مرتبط اسـت. مارها در بالای زنجیره غذایی نیستند: آن ها مزو شکارچی هستند کـه توسط شکارچیان دیگر مانند شاهین، اسکنک، عقاب و حتی سایر گونه هاي‌ مار خوار مانند شاه کبرا شکار می شوند. در اصل، مارها جمعیت طعمه خودرا بازرسی می کنند، در حالی کـه بـه عنوان غذا برای حیوانات دیگر نیز خدمت می کنند. بنابر این، از بین رفتن جمعیت مارها در نتیجه بر جمعیت شکارچیان انها ودر نتیجه تعادل کل اکوسیستم تأثیر می‌گذارد.

علاوه بر این، مارها همچنین خدمات ضروری اکوسیستم را از طریق پراکندگی دانه هاي‌ ثانویه ارائه می کنند کـه بـه تولید مثل گیاهان کمک میکند. بـه عبارت ساده، دانه‌هایي کـه جوندگان مصرف می کنند زمانی کـه توسط مارها خورده میشوند، بـه‌صورت دست نخورده دفع می شوند. از آنجایی کـه مارها طبق معمولً نسبت بـه جوندگان محدوده خانه طولانی تری دارند، این امر پراکندگی بذرها را در دورتر از گیاه مادر تسهیل میکند. علاوه بر این، همچنین مشخص شده اسـت کـه چنین بلعیدنی برای جوانه زدن بذرها مفید اسـت.

3. پزشکی

از قضا، ضد زهر برای مارگزیدگی نیز از زهر مار ساخته شده اسـت. دانشمندان اینکار رابا تزریق زهر بـه اسب‌ها و گوسفندان و جمع‌آوری و خالص‌سازی آنتی‌بادی‌هاي‌ تولید شده برای ساختن ضد زهر نجات‌بخش انجام میدهند. علاوه بر این، اینکار مزایایی فراتر از تولید ضد زهر ایجاد میکند، زیرا تعداد زیادی از داروهای مشتق شده از این زهر نیز ارزش درمانی ثابت شده اي دارند. برای مثال، زهر افعی فلس‌شده اره‌اي «Echis carinatus» جزء لاینفک Tirofiban اسـت، دارویی کـه برای استفاده بالینی برای درمان سندرم حاد کرونری و آنژین ناپایدار تأیید شده اسـت.

بیشتر بخوانید: دختری که به شکل مار به دنیا آمده است « تصاویر +18»

در پایان

مارها یکی از وحشتناک ترین حیوانات در جهان هستند، اما ما بـه آن ها احتیاج داریم. آن ها آفات ما را بازرسی می کنند، زهر آن ها زندگی میلیون‌ها نفر را التیام می بخشد، و حیوانات خانگی بزرگی می سازند. دفعه بعد کـه با دیدن یکی از آن ها می لرزید، تمام کارهایی کـه انها برای سود بردن بـه سیاره انجام می دهند را بـه خاطر بسپارید!