گلچینی از کلیساهای زیبا و تاریخی ایران

کلیساهای ایران از دوران قدیم و از زمان سلسله اشکانیان در ایران ساخته شدند. با ورود دین مسیحیت بـه ایران و مهاجرت ارمنی ها بـه ایران در طی سالیان سال، تعداد کلیساهای ایران هم بیشتر شد. امروزه تقریباً در هر شهر ایران میتوان یک کلیسای قدیمی و زیبا پیدا کرد.

اکثر کلیساها با وجود اینکه شباهتی بـه مسجدها و سایر بناهای تاریخی ایران ندارند، اما نماینده بسیار خوبی از معماری باستانی ایران هستند. ما دراین قسمت از مجله تالاب گلچینی از کلیساهای ایران را منتشر کرده ایم.

معروف ترین کلیساهای ایران

کلیسا ها اصلی ترین نماد دین مسیحیت می باشند. در ایران نیز، با توجه بـه حضور گستره مسیحیان در شهر های‌ مختلف ان؛ کلیساهای معروفی در اکثر شهر های ایران با آوازه جهانی وجوددارد. این درحالی اسـت کـه اکثریت مردم ایران شیعه هستند و یکی از بزرگترین شاخه های‌ اسلام و دین رسمی ایران می‌باشد. با این حال، همانگونه کـه گفتیم، ادیان دیگری مانند زرتشتیان، یهودیت و مسیحیت نیز در ایران حضور دارند.

اکثریت اقلیت های‌ مذهبی را مسیحیان تشکیل می‌دهند. تاریخ مسیحیت در ایران بـه سال های‌ اولیه ظهور این دین باز میگردد. بنابر این، حضور مسیحیان در تاریخ ایران، همیشه مستمر بوده اسـت. در حال حاضر حداقل 600 کلیسا و بیش از 300 هزار مسیحی در ایران وجوددارد.

مطالب مشابه: 10 کلیسای خارق العاده در سراسر جهان «عکس»

1. کلیسای سورت گاراپت، آبادان

کلیسای سورت گاراپت آبادان درسال 1319 ساخته شده اسـت. این کلیسا در زمان جنگ آسیب دید اما توسط ستاد بازسازی مناطق جنگی مرمت شد. در حال حاضر بـه خاطر اندک بودن مسیحیان در آبادان مراسمی دراین کلیسا برگزار نمی‌شود اما بـه خاطر مجاورت با مدرسه ادب آبادان، همان‌ گونه پابرجاست. کلیسای ارامنه گریگوری آبادان بزرگترین تالار اجتماعات ارامنه مقیم آبادان محسوب می گردیده اسـت.

این کلیسا اولین کلیسای ارامنهء آبادان در عصر حاضر محسوب نمی‌گردد ؛ بلکه پیش از احداث این کلیسا در آبادان دو کلیسای دیگر نیز وجود داشته اند : کلیسای کریستوفر ؛ در منطقهء بریم آبادان کـه درسال 1928 میلادی «1306 هجری شمسی» احداث گردید و متعلق بـه مسیحیان پروتستان آبادان بوده اسـت و دیگر کلیسای آبادان کـه درسال 1951 میلادی «1329 هجری شمسی» تاسیس گردید ؛

کلیسای آشوری بوده کـه در نزدیکی فلکهء الفی جای داشته و مورد استفادهء مسیحیان آشوری آبادان قرار می گرفته ؛ کـه امروزه دیگر از ان دو کلیسای قدیمی اثری بر جای نمانده اسـت .

کلیسای سورت گاراپت، آبادان کلیسای سورت گاراپت آبادان درسال 1319 ساخته شده اسـت. این کلیسا در زمان جنگ آسیب دید اما توسط ستاد بازسازی مناطق جنگی مرمت شد. در حال حاضر بـه خاطر اندک بودن مسیحیان در آبادان مراسمی دراین کلیسا برگزار نمی‌شود اما بـه خاطر مجاورت با مدرسه ادب آبادان، همان‌ گونه پابرجاست.

کلیسای ارامنه گریگوری آبادان بزرگترین تالار اجتماعات ارامنه مقیم آبادان محسوب می گردیده اسـت . این کلیسا اولین کلیسای ارامنهء آبادان در عصر حاضر محسوب نمی‌گردد ؛ بلکه پیش از احداث این کلیسا در آبادان دو کلیسای دیگر نیز وجود داشته اند : کلیسای کریستوفر ؛ در منطقهء بریم آبادان کـه درسال 1928 میلادی «1306 هجری شمسی» احداث گردید و متعلق بـه مسیحیان پروتستان آبادان بوده اسـت

و دیگر کلیسای آبادان کـه درسال 1951 میلادی «1329 هجری شمسی» تاسیس گردید ؛ کلیسای آشوری بوده کـه در نزدیکی فلکهء الفی جای داشته و مورد استفادهء مسیحیان آشوری آبادان قرار می گرفته ؛ کـه امروزه دیگر از ان دو کلیسای قدیمی اثری بر جای نمانده اسـت .

2. کلیسای سنت استپانوس – جلفا

کلیسای سنت استپانوس در نزدیکی رود ارس ودر 26 کیلومتری غرب جلفا در محلی بـه نام قریه قزل وانگ «صومعه قرمز» واقع شده اسـت. یکی از زیباترین و مشهور ترین کلیساهای ارمنیان در جهانٰ؛ کلیسای استپانوس مقدس با ویژگی‌های‌ معماری و تزیینی بسیار اسـت.

همه ی دیوارهای خارجی، بام، ساق گنبد، گنبد، ستون‌ها و برج‌ناقوس کلیسا رابا سنگ‌های‌ سفید و صورتی تراشیده شده ساخته‌اند. گنبد عظیم 16 ضلعی مرتفع کلیسا را روی 4 ستون سنگی قطور کـه با سنگ‌های‌ تراشیده ساخته شده اسـت، استوار کرده‌اند.

کلیه بخش‌های‌ داخلی کلیسا، اطراف پنجره‌ها، ساق گنبد، دیوارها و ستون‌ها با گل و بته و پرندگان نقاشی و تزیین شده‌اند. سرتاسر دیوارهای خارجی کلیسا پوشیده از حجاری‌ها، طاق‌نماها، نیم ستون‌ها و مقرنس‌‌کاری‌های‌ بسیار زیباست کـه مجموعه را بـه صورت یکی از شاهکارهای بسیار نفیس معماری ایران زمین درآورده اسـت. کلیسای سنت استپانوس درسال 2008 در لیست میراث جهانی یونسکو بـه ثبت رسید.

3. کلیسای تاتائوس یا قره کلیسا – ماکو

کلیسای تاتاووس یا قره کلیسا از معتبرترین و پر نقش و نگارترین کلیساهای ارمنیان در ایران اسـت کـه در جنوب ماکو و 20 کیلومتری شمال شرقی چالداران درروستای قره کلیسا در استان آذربایجان غربی واقع شده اسـت.

بنای این کلیسا توسط تعدادی از مسیحیان ارمنی درسال 302 میلادی بـه منظور یادبود یکی از حواریون حضرت مسیح بـه نام تاتائوس ساخته شد. تاتائوس اولین کلیسایی اسـت کـه توسط مبشرین مسیح در دنیا ساخته شده اسـت. وجه تسمیه نام قره کلیسا بـه خاطر استفاده سنگ های‌ سیاه دراین بنا اسـت.

قره در زبان ترکی بـه معنی سیاه اسـت. کلیسای تاتائوس یا قره کلیسا دو گنبد بزرگ و کوچک هرمی شکل و 12 ترک دارد. بخش قدیمی با سنگ های‌ سیاه رنگ و بخش جدید ان با سنگ های‌ سفید ساخته شده اند. دربخش خارجی کلیسای سیاه، طرح های‌ زیبایی مانند گردونه خورشید و بقایای حجاری ها از بنای اولیه کلیسا دیده می شود

ودر بخش کلیسای سفید حجاری های‌ از تصاویر انسانف نقوش گل و بوته و اشکال حیوانات وجوددارد. قره کلیسا در تاریخ 18 خرداد 1387 بـه عنوان نهمین اثر ملی ایران در لیست جهانی یونسکو ثبت شده اسـت.

4. کلیسای کانتور یا برج ناقوس – قزوین

کلیسای کانتور در قزوین واقع شده و کلیسای کوچکی اسـت اما همانند دیگر کلیساها طرح چلیپایی دارد و محراب ان رو بـه شرق اسـت. این کلیسا در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم توسط روس‌‌ها ساخته شده اسـت. ورودی کلیسا در ضلع غربی ان قرار دارد و شامل فضای ورودی با سقف شیب‌دار و درب ورودی اسـت. پس از ورودی، پیش فضای هال قرار دارد کـه بالای ان برج ناقوس کلیسا با ارتفاع حدود 11 متر بـه چشم میخورد.

نمازخانه و محراب در هال قراردارند و فضای محراب نیز بـه شکل نیم دایره اسـت و سقف بالای ان نیز گنبدی اسـت. این کلیسا، پلان چند ضلعی نامنظم، نمای آجری قرمز و آجر لعابدار دارد ودر فرم های‌ تزئینی هندسی معماری ان نوآوری دیده می شود. در محوطه این کلیسا دو مقبره قرار دارد کـه یکی متعلق بـه یک خلبان روسی اسـت کـه بر اثر سقوط هواپیمایش در طول جنگ جهانی اول کشته شد و دیگری متعلق بـه یک مهندس راه‌سازی روسی اسـت.

5. کلیسای مریم مقدس یا ننه مریم – ارومیه

کلیسای مریم مقدس در ارومیه واقع شده اسـت و برخی از تاریخ شناسان این کلیسا را دومین کلیسای بزرگ جهان پس از کلیسای بیت‌لحم فلسطین می دانند. معماری این کلیسا با بقه کلیساها فرق دارد. در ان اثری از نیمکت و جایگاه اعتراف دیده نمیشود و هر انچه هست، دالان‌هایي تودرتویی اسـت کـه با سنگ و ملات درست شده‌اند.

محراب کلیسا اتاقکی گنبدی شکل و تو در تو اسـت کـه فقط کشیش‌ها حق ورود بـه ان را دارند. روی پله و طاقچه کوچک جلوی محراب تصویر مسیح در حالت‌های‌ مختلف و بـه شیوه‌های‌ متفاوت بـه چشم میخورد.

کلیسای ننه مریم صحن نسبتا بزرگی دارد کـه از سال 1342 شمسی برجی جدید نیز بـه عنوان سالن برگزاری مراسم رسمی بـه ان اضافه شده اسـت. این کلیسا بیشتر بـه عنوان محلی برای دعا و نیایش و یک بنای تاریخی حفظ شده اسـت. کلیسای ننه مریم، کلیسای شرق آشور هم نامیده می شود و از قدیمی‌ترین کلیساهای ایران و جهان بـه شمار می آید.

6. کلیسای مریم مقدس یا دزور دزور – ماکو

کلیسای مریم مقدس در استان آذربایجان‌غربی واقع شده و بـه نام کلیسای دزور دزور نیز مشهور اسـت و محل دقیق ان؛ ماکو و 12 کیلومتری شمال غرب قره کلیسا اسـت. این کلیسا با سنگ‌های‌ تراشیده شده در حجم‌های‌ مختلف ساخته شده اسـت. نمای کلیسا بسیار ساده اسـت و فقط اطراف پنجره‌ها و نورگیری‌ها با ستون‌های‌ کاذبی کـه بـه قوسی جناغی منتهی میشوند تزیین شده اسـت.

سازندگان کلیسا، سنگ‌ها را طوری تراشیده بودند کـه هردو سنگ بـه صورت چفت و بست بـه یک دیگر متصل شده‌اند. پلان کلیسای مریم مقدس هم از داخل و هم از خارج صلیبی شکل بوده و دارای گنبدی 16 ضلعی با 4 نورگیر اسـت. این کلیسا درسال 2008 میلادی بـه عنوان میراث جهانی در لیست یونسکو بـه ثبت رسید.

مطالب مشابه: تصاویری از کلیسای پنطی کاستی

7. کلیسای وانک یا آمنا پرکیچ – اصفهان

کلیسای وانک در محله جلفای اصفهان قرار دارد ودر زمان شاه عباس دوم ساخته شده‌اسـت. وانک در زبان ارمنی بـه معنی جامع اسـت. کلیسا وانک بـه نام‌های‌ سن سور و آمنا پرکیچ نیز نامیده می شود ودر سال1605 میلادی در اراضی باغ زرشک احداث شد و

پس از 50 سال توسعه یافت و بـه صورت امروز درآمد. این کلیسا دارای گنبدی عظیم و دیوارهای رفیع و طاق‌های‌ بلند و زیباست. نمازخانه اصلی کلیسا کـه بـه شکل متوازی‌الاضلاع اسـت شامل دو قسمت چهارگوش اسـت کـه قسمت اول شبستان بنا و قسمت دوم کـه زیر گنبد خانه اسـت، محل اجرای مراسم و سرودهای مذهبی اسـت.

در گوشه حیات کلیسا برج ناقوس زیبا و بزرگی ساخته شده کـه بر 4 ستون سنگی استوار اسـت. دور تا دور گنبد داستان خلقت آدم و حوا اسـت کـه بوسیله نقاشان ارمنی ترسیم شده‌اند.

8. کلیسای سرکیس مقدس – تهران

کلیسای سرکیس مقدس در خیابان کریمخان زند، ابتدای خیابان نجات الهی تهران واقع شده اسـت. این کلیسا با هزینه شخصی فردی خیر از ارامنه تهران بنام مارگار سرکیسیان بـه یاد همسرش و طرح مهندس اوژن آفتاندیلیانس درسال 1349 خورشیدی بنا شد.

از این کلیسا با عنوان نماد مسیحیت در تهران نیز یاد میکنند. پلان بنا چه از داخل و چه از خارج شکل بازیلیک دارد. همچنین یک گنبد در بالای مرکز نمازخانه با نورگیرهای بزرگ و دو برج گنبدی برای ناقوسخانه کلیسا در قسمت غرب بنا و دو سمت ورودی اصلی کلیسا قراردارند. بنای یادبود کشتار ارامنه بـه دست حکومت عثمانی درسال 1915 میلادی نیز در محوطه کلیسا قرار دارد.

9. کليساي قلب مقدس مسيح – کرمانشاه

اين کليسا درسال 1914 میلادی بـه دستور «اسقف يوحنانيان» در زميني بـه مساحت 280 متر مربع بنا و توسط ايشان تقدس شد. زير بناي اين کليسا با احتساب فضاي سرايداري، اتاق ها و ساير تاسيسات يک صد و شصت متر مربع اسـت. مصالح بـه کار رفته در بنا، آجر و داراي مختصر تزيينات و آجرکاري اسـت.

نماي خارجي ضلع غربي کليسا داراي سه طاق نما اسـت. در طاق نماي مياني، ورودي کليسا قرار دارد ودر طاق نماهاي طرفين دو پنجره ديده مي شود. اين در و پنجره ها با قالب های آجري کـه در بالا بـه قوسي زيبا ختم مي شوند، تزيين شده اند. تزيين نماي خارجي اضلاع شمالي و جنوبي کليسا نيز طاق نما و پنجره های قوس داراست.

با اين تفاوت کـه در ضلع جنوبي پنجره ها مسدود شده و از ان ها بـه عنوان طاقچه استفاده مي کنند. نماي اصلي کليسا با سنتوري کـه در وسط يک نورگير بـه شکل صليب تعبيه شده، تزيين شده اسـت. بام بنا شيرواني و سقف ان از داخل با چوب کار شده اسـت.

10. کلیسای حضرت مریم – تهران

کلیسای حضرت مریم مربوط بـه دوره پهلوی اسـت ودر تهران، خیابان میرزا کوچک خان واقع شده اسـت. این اثر در تاریخ 12 بهمن 1381 با شمارهٔ ثبت 7237 بـه‌عنوان یکی از آثار ملی ایران بـه ثبت رسیده‌اسـت.

کلیسای حضرت مریم درسال 1324 «1945» با هزینه شخصی خیر بنام رومان عیسی یان بنا گردیده و معمار ان نیکلای مارکف بوده‌اسـت. این بنا بین سال‌های‌ 1324 تا 1349 دفتر اصلی و محل سکونت اسقف اعظم ارامنه بوده‌اسـت کـه بعد ها بـه کلیسای سرکیس مقدس انتقال یافت.

11. کلیسای مریم و هاکوپ یا یعقوب مقدس- اصفهان

مجموعه کلیسای مریم و هاکوپ مربوط بـه دوره صفوی اسـت ودر اصفهان، محله جلفا، خیابان نظر شرقی، میدان بزرگ واقع شده اسـت. این اثر در تاریخ 17 اسفند 1381 با شماره ثبت 7647 بـه‌عنوان یکی از آثار ملی ایران بـه ثبت رسیده اسـت.

کلیسای هاکوپ، یا کلیسای یعقوب مقدس، قدیمی‌ترین کلیسای شهر اصفهان اسـت. سال ساخت این کلیسا 1606 میلادی اسـت. درسال 1613 میلادی در اطراف این کلیسا، ساختمان کلیسای مریم مقدس را ساخته‌اند ودر حال حاضر کلیسای هاکوپ در داخل کلیسای مریم مقدس ودر ضلع شمالی ان قرار دارد.

12. کلیسای مریم مقدس – تبریز

کلیسای مریم مقدس یکی از کلیساهای مسیحیان تبریز اسـت. کلیسای مریم مقدس بزرگترین و قدیمی‌ترین کلیسای تبریز اسـت و مراسم بزرگ ملی مذهبی مسیحیان دراین کلیسا برگزار می شود. این کلیسا در محله دیک‌باشی میدان نماز، کوروش کبیر سابق تبریز قرار دارد.

13. كليساي هُوانس مقدس- مراغه

اين كليسا يكي از كليساهاي ارامنه كاتوليك اسـت و نام ان از اسم يكي از حواريون حضرت عيسي « ع» بـه نام يوحنا كه ارامنه بـه ان هوانس مي گويند، گرفته شده اسـت. اين كليسا روي تپه ای ودر 40 كيلومتري شمال غربي تبريز قرار دارد. هرچند قدمت بناي اين كليسا را بـه قرون پنج و شش ميلادي نسبت داده اند ولي بناي اصلي بارها بر اثر ويراني تجديد بنا شده اسـت.

قدمت بناي فعلي كه توسط معماران روسي و فرانسوي ساخته شده اسـت، بـه سال 1840 ميلادي مي رسد. كليساي هوانس در اثر زلزله ی 1936 ميلادي آسيب جدي ديد و بعد از ان درها و پنجره های بنا بـه تاراج رفت .

بنا بـه صورت مستطيل در ابعاد 18.5 × 6.5 متر، با نماي آجري ساخته شده و شامل سه قسمت ورودي، تالار مركزي و محراب اسـت . ايوان آجري بنا بـه وسيله ی دو راه پله بـه برج ناقوس كليسا كه بـه صورت ستاره ای 16 ضلعي اسـت و 12 متر ارتفاع دارد، راه مي يابد. پوشش طاق مركزي بـه صورت استوانه ای و گنبد مخروطي اسـت. محراب نيز در قسمت شرقي با گنبدي كوچك تر قرار دارد .

14. كليساي سنندج

اين بنا در ضلع غربي خيابان نمكي ودر محله قديمي آقازمان كه محله ای مسيحي نشين اسـت قرار دارد. اواخر صفويه در زمان حكومت شاه عباس دوم، هنگامي كه ارامنه توسط دولت عثماني بـه ايران تبعيد شدند، گروهي از انها در شهر سنندج ساكن و احتمالا درهمان زمان بـه ساخت كليسا اقدام کردند.

شيوه ساخت و نوع معماري كليساي سنندج تحت تأثير معماري سبك اصفهاني اسـت و تلفيقي از نماسازي سبك بومي مانند طاق نما و ستون نماي آجري در ان بـه كار رفته كه بـه فرم مشعل دربخش فوقاني بـه صورت سه تركي آجر كاري شده اسـت. خطوط عمودي در نماي بيروني ساختمان تاكيد بر ارتفاع كليسا اسـت.

در گل دسته ناقوس كليسا كاشي ها و گره چيني قابل ملاحظه اسـت. حجاري سنگ های سر در ورودي كه داراي نقش گل لوتوس و ترنج اسـت، كار استادان سنندجي اسـت. اين كليسا داراي قناتي فعال اسـت و آب‌نماي زيبايي نيز در داخل حياط ان در ضلع جنوبي ديده مي شود.

15. كليساي حضرت شمعون غيور

كليساي حضرت شمعون غيور در خيابان زند، كوچه نوبهار واقع اسـت. شمعون غيور حواري دهم بودو طبق يك روايت قديمي در ايران كشته شد. اين كليساي مسيحي، يكي از زيباترين كليساهاي كشور با رعايت جزئيات معماري ايراني اسـت. سقف نمازگاه، طاق ضربي آجري اسـت و بـه جاي دريچه در همه ی جا پنجره های رنگارنگ با نقشه های مهندسي ريز و بسيار ظريف، بـه كار رفته اسـت.

چنين در و پنجره هايي در خانه های قديمي شيراز مشاهده مي شود. ساخت اين كليسا درسال 1317 پايان يافت. باني و نخستين كشيش اين كليسا «رالف نارمن شارپ» دانشمند و خاورشناس شهير انگليسي اسـت.

مطالب مشابه: معرفی کلیسا سائو فرانسیسکو + تصاویر

در پایان

از زمانی کـه بشر پا بـه کره خاکی گذاشت، سعی کرد با یک نیروی فراتر از خود ارتباط بگیرد و زندگی‌اش را بر اساس ان نیرو سمت و سو بدهد. بـه همین دلیل نیز در طول تاریخ زندگی بشر، هزاران پیامبر و فرستاده مختلف بـه سرتاسر دنیا رفتند و یک سبک زندگی بـه نام دین را بـه مردم ان دیار آموزش دادند. حالا کـه پیامبران نیستند، معابد و پیروانشان بـه نمایندگی از ان‌ها دین را تبلیغ می کننند.