سوم آذر ماه برابر نهم آذر ماه از گاهشمار باستانی ایران« زرتشتی » ؛ جشن آذرگان اسـت و از جشن هاي یکی شدن نام روز و ماه میباشد .
آذر ریشه در زبان اوستایی دارد کـه بـه معنی آتش میباشد ودر زبان کُردی و لَکی آگِر و آیِر هم گفته می شود . آذر «اَتَر» نام ایزد نگاهبان آتش اسـت از این رو آذرگان «اَتَرگان» هم در شمار جشن هایي اسـت كه آیینهاي ان با بزرگداشت آتش نزدیكی و هم خوانی دارد .دراین روز ایرانیان آتشی بزرگ بر پا میکردند و گِرد ان پایکوبی مینمودند .
آن گونه جشن هایي کـه با آتش در پیوست اسـت همان گونه در تعداد زیادی از جاهای ایرانزمین هم چون یزد ؛ کُردستان بـه ویژه هورامان برگزار می شود .
آتش یكی از چهار عنصر پاک در بین ایرانیان باستان و زرتشتیان اسـت و درباره پیدایش ان در شاهنامه فردوسی بزرگ آمده اسـت كه روزی هوشنگ شاه پیشدادی همراه گروهی از كوهستان می گذشت كه ناگهان ماری تیره تن و تیزتاز در سر راهش پدید آمد . هوشنگ سنگی را برداشت و بـه سوی مار پرتاب كرد اما سنگ بـه مار نخورد و بـه سنگ دیگری برخورد نمود ؛ روشنایی پدید آمد و آتش زاده شد .
با آرزوی پیروزی و سربلندی برای ایرانیان دراین روز فرخنده
در نُهمین روز از آذرماه در گاهشمار زرتشتی کـه نام روز و ماه یکی می شود یعنی روز آذر در ماه آذر، جشن « آذرگان » برگزار می شود کـه در گاهشمار خورشیدی برابر اسـت با سوم آذر ماه خورشیدی.
آذرگان بر همه ی ایرانیان و آزادگان جهان خجسته و فرخنده باد و نور آتش دل تان پرفروز و بر فراز باد.
آتش امید دراین آذر تاریکی را خواهد شکافت.
اگرهم رای هستید ؛ و اگر دوست دلشتید بنویسید، ایران پیروز ؛ دوست گرامی
نظافت و پاکیزگی، از جمله ستردن موی و چیدن ناخن دراین روز نیک بود.
نهم آذر جشن «آذرگان» مبارک باد
نهم آذر، آذرروز “جشن آتش”
گرامی باد
آذر قوس نهمین ماه سال خورشیدی اسـت ودر گاهشماری رسمی ایران و افغانستان همواره 30 روز دارد و از روز 247 ام سال آغاز شده ودر روز 276 ام سال پایان می یابد. آذر سومین و آخرین ماه فصل پاییز اسـت. برج فلکی آذرماه برج قوس کمان اسـت.
فرخندگی هم نامی روز و ماه بـه نام ایزد آذر و بزرگداشت جایگاه ان دراندیشه ایرانیان دلیل برگزاری جشن آذرگان اسـت.
جایگاه آذر در فرهنگ ایران
آذر در اوستا « آتَر/ آتَرش» ودر پهلوی « آتُر / آتَخش » ودر پارسی امروز « آذر / آتش »اسـت. آذر، ایزد نگاهبان آتش و فروزه اهورامزداست برای همین گاه وی را در شمار امشاسپندان آورده اند. در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیدههاي طبیعی ستودنی اسـت چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیدههاي هستی جاری می سازد و با نور خود کـه نشانی از آذر اهورایی اسـت جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می بخشد پس « سوی عبادت » اهورا مزداست و آتش پرستاران در آتشکده از ان پرستاری میکنند. جشن آذرگان از جشنهاي ویژه آتش در فرهنگ ایران اسـت کـه در ستایش آذر اهورایی برگزار می شود.
اي خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه
شادمان کن مرا بـه می کـه جهان
شادمان شد بـه فر دولت شاه
9 آذر روز جشن آذرگان بر شـما عزیزان گرامی باد و مبارک باد
در نهمین روز از آذرماه در گاهشمار زرتشتی کـه نام روز و ماه یکی می شود یعنی روز آذر در ماه آذر، جشن « آذرگان » برگزار می شود کـه در گاهشمار خورشیدی برابر اسـت با سوم آذر ماه خورشیدی.
روز نهم هر ماه آذر یا اتر نام دارد آذر ایزد ویژه ي همه ی ي آتشهاست و از احترام ویژهاي نسبت بـه سایر آخشیجها ناصر برخوردار میباشد و جشن آذرگان جشنی دیگر از جشنهاي آتش اسـت در گرامیداشت این آخشیج و ایزد منسوب بـه ان.
“سلام مهربانوان و مهربانانم “
.
“آذر «الهه آتش» ؛ اندیشه و داناگری شـما رو بسوی بالا هم چون آتش پیش ببرد”
.و چنین شود«آمین»
.
“پگاهِ ناهیدشید «جمعه» شادی و سرور دلهاتون”
.
“پانویس ؛ امروز نهم آنزماه «آذرماه»؛ روز جشن آذرگان
بر همه ی يِ ایرانیان با هر قوم و نژاد و گویش و رنگ، خجسته و همایونی باد
جشن آذرگان بر شـما مبارک باد
هم چون آتش، پاک و نورانی، بسوی پیشرفت قدم بردارید.
دل تان گرم،
تنتان سالم،
زندگیتان پرفروغ و روشن از عشق و مهر باد
ایزد آذر در متنهاي کهن
در تعداد زیادی از متون کهن از آذر اهورایی یاد شده و جایگاه او ستوده شده اسـت. برای نمونه در « یسنا، هات 62 » از آذر اهورایی با صفاتی چون « برازنده ستایش و نیایش » ؛ « گشایش بخش » و « پناه بخش » یاد شده اسـت و از او شادکامی، زندگی دراز، آسایش همگانی، کامروایی و روشنایی خواستار شده اند.
همچنین در « آتش نیایش » در ستایش آذر اهورایی آمده اسـت: « سلام بر تو اي آتش! اي برترین آفریده سزاوار ستایش اهورا مزدا … بـه تو اي آتش! اي پرتو اهورامزدا ! خشنودی و ستایش آفریدگار و آفریدگانش برساد !
افروخته باش دراین خانه ! پیوسته افروخته باش دراین خانه! فروزان باش دراین خانه ! تا دیر زمان افزاینده باش دراین خانه! بـه من ارزانی ده اي آتش! اي پرتو اهورامزدا ! آسایش راحت! پناه راحت ! آسایش فراوان! فرزانگی، افزونی، شیوایی زبان و هوشیاری روان و پس از ان خرد بزرگ و نیک و بی زیان و پس از ان دلیری مردانه، استواری، هوشیاری و بیداری، فرزندان برومند و کاردان، کشورداری و انجمن آرا، بالنده، نیک کردار، آزادی بخش و جوانمرد، کـه خانه مرا و ده مرا و شهر مرا و کشور مرا آباد سازند و انجمن برادری کشورها و همبستگی جهانی را فروغ بخشند… »
نیاکانمان آذرگان را روزی خجسته میدانستند ودر خانهها و بامها آتش می افروختند
ابوریحان بیرونی در « آثارالباقیه » دربارهٔ جشن آذرگان نوشته اسـت: « روز نهم آذر، عیدی اسـت کـه بـه مناسبت توافق دو نام ” آذرجشن” میگویند ودر این روز بـه افروختن آتش نیازمند اسـت و این روز جشن آتش اسـت و بـه نام فرشته اي کـه بـه همه ی آتشها موکل اسـت نامیده شده. زرتشت امر کرده دراین روز آتشکدهها را زیارت کنند ودر کارهای جهان مشورت نمایند ».
نیاکانمان آذرگان را روزی خجسته میدانستند ودر خانهها و بامها آتش افروخته و ان روز رابا شادی و شادمانی و خواندن نیایشها و گستردن سفره آیینی با خوراکیهاي گوناگون در آتشکدهها کـه آذین بندی شده بودند، جشن میگرفتند. بـه هنگام جشن، بر آتش چوبهاي خوش سوز و خوش بو می نهادند و آنگاه بـه مناسبت آغاز سرما، از آتش فروزان در آتشگاه، هر کس اخگری بـه خانه برده و ان آتش تا پایان زمستان در خانهها فروزان بودو نمی گذاشتند خاموش شود و ان را نیک فرجام و فرخنده میدانستند. یکی از نیایش هایي کـه در آذر روز هر ماه و از جمله در آذر روز از آذرماه خوانده میشود « آتش نیایش » نام دارد کـه پنجمین نیایش از پنج نیایش « خرده اوستا » اسـت.
جشن آذرگان مبارک
آیینهاي جشن آذرگان در ایران امروز
جشن آذرگان اینروزها در شهر های کرمان، یزد، شیراز، تهران و… از طرف زرتشتیان و با شرکت این گروه از اقلیتهاي مذهبی در مراکز دینی خودشان برگزار میشود. خواندن بخشهایي از اوستا توسط موبد، بخش همیشگی این آیین بـه شمار میرود.