8 دی ماه دومین جشن دیگان چیست ؟
جشن دیگان یکی از جشن هاي باستانی ایران اسـت کـه در روزهای اول و هشتم و پانزدهم دی ماه در تقویم رسمی کشور از ان یاد می شود مناسبت این جشن همنام شدن روز و ماه در تقویم ایرانی ذکر شده اسـت. ما دراین قسمت از مجله تالاب برای شـما همراهان عزیز مقاله این دراین مورد منتشر کرده ایم.
جشن باستانی دیگان چیست؟
جشن دیگان عنوان جشن هایي اسـت کـه در روزهای اول و هشتم و پانزدهم دی ماه بـه خاطر همنام شدن روز و ماه در تقویم ایرانیان برگزار میگردد. دی بـه دلیل اهمیتی کـه داشته سه روز از هرماه را بـه نام خود اختصاص داده اسـت.
در واقع دی صفت خدای یگانه و بزرگ در آیین باستانی زرتشت، اهورامزدا بوده اسـت. دی اخذ شده از صورت پهلوی “دَي” و اوستایی “دَدُوَه” بـه معنی آفریننده میباشد. در سرتاسر ادبیات زرتشتی، اهورامزدا رابا نام دادار و یا آفریننده نامیده اند، زرتشت نیز در گاهان خود وی را “آفریننده زندگی” نامیده اسـت.
سردترین ماه سال را بـه نام خدای بزرگ نامیده بودند تا بدین شکل یاری دهنده مردم برای گذر از سرمای سخت زمستان باشد. درکتاب پهلوی «بندهشن» نیز ذکر شده کـه در دی ماه، بیشترین سردی فصل زمستان بـه ایرانویچ میرسد سی روز ماه زرتشتی بـه چهار قسمت تقسیم می شده کـه در شرع بخش نخست نام اهورامزدا ودر آغاز سه بخش باقیمانده دیگر نام “دی” صفت اهورامزدا قرار گرفته می شد.
بـه این شکل کـه هر قسمتی از ماه بـه نام خدا شروع می شده اسـت: ابتدای ماه بـه نام هرمزد، هشتم و پانزدهم و بیست و سوم بـه نام دی.
هر کدام از این چهار روز نشانه اي از شروع هفته اي نو در ماه بودند و بـه خاطر این کـه دی ها با هم اشتباه گرفته نشوند، هر کدام از انها رابا نام روز بعدی ترکیب می کردند و بـه این ترتیب، روز هشتم را دی بـه آذر روز، روز پانزده را دی بـه مهر و سومین جشن دیگان، و روز بیست و سوم را دی بـه دین چهارمین جشن دیگان مینامند.
جشن دیگان جشنی اسـت کـه برای ستایش و نیایش خدای بزرگ برگزار میگردید. و سه جشن نیایشی در سردترین ماه سال وجود داشت. علت نام گذاری جشن دیگان در ایران باستان از حدود سال 1738 قبل از میلاد ودر حدود 3746 سال قبل، یک دی ماه بـه عنوان “روز خور” یا “دی گان” شناخته می شود. روزی کـه در ان خورشید پس از طولانی ترین شب سال دوباره طلوع میکند و زندگی بخش می شود.
تفسیر نام دی بـه این شکل اسـت کـه : “دی” از مصدر “دا” بـه معنی آفریدن، خلق کردن و بخشیدن اسـت کـه در اوستا و پارسی باستان اینگونه معنی شده اسـت: “دی” بـه معنی خالق و آفریدگار کـه منظور اهورامزدا، خدای بزرگ در دین زرتشتی اسـت.
از همین روست کـه دی ماه نزذ زرتشتیان باستان اهمیت زیادی داشته و با جمع شدن درکنار هم اهورامزدا را بـه شکرانه دی ماه و عظمت و یگانگی اش ستایش می کردند تا خداوند مردمان ایران را در تحمل سردی ماه دی یاری کند.
مطالب مشابه: معرفی مهم ترین جشن های ایران باستان «جشن شب یلدا»
تاریخچه جشن دیگان
در گذشتههاي دور و زمانی کـه تمدن بر ایران گسترش یافته بود، مردم یک روز از هرماه رابا نام ان ماه نامگذاری میکردند. برای مثال جشنهایي مانند تیرگان، مردادگان، فروردینگان از این نوع جشنها بودند. اما ماه دی یک استثنا اسـت، چون دراین ماه 3 روز را بـه عنوان دیگان جشن می گرفتند.
برای ایجاد حس شور و شادی میان مردم و گسترش مهربانی و کنار هم بودن در گاهشمار زرتشتی روزهای هشتم «دوم دی سال خورشیدی»؛ پانزدهم «نهم دی سال خورشیدی» و بیست و سوم دی ماه «هفدهم دی سال خورشیدی» را دیگان نامگذاری میکردند. بـه ترتیب اینروزها را دی بـه آذر، دی بـه مهر و دی بـه دین می گفتند.
برخی از معبران اولین روز ماه را بـه نام خور روز «روز تولد خورشید» یا خرم روز می دانستند، بـه همین دلیل بساط جشن دیگان را در همان اولین روز ماه دی کـه با نام خورماه هم شناخته میشود برپا می کردند، همچنین نام دی در آیین کهن بـه معنای آفریننده و صفت اهورامزدا «پروردگار آیین زرتشت» اسـت بـه همین دلیل زرتشتیان دراین روز بـه نیایش نیز میپرداختند.
جشن دیگان چه روزی است؟
در ایران باستان، روزهای سال هر کدام از نماد خاصی برخوردار بودند و بـه نام هاي متفاوتی هم نام گذاری میشدند. در پی این رسوم باستانی، آغاز فصل زمستان از اهمیت خاصی نزد ایرانیان برخوردار بوده اسـت کـه هر کدام از روزهای ان رابا توجه بـه آیین زرتشتی و صفات اهورامزدا با استفاده از صفتی بـه خدای یگانه اختصاص داده اند.
بنا بـه آنچه در تقویم زرتشتی آمده اسـت روزهای اول، هشتم و پانزدهم دی ماه دارای مناسبتهایست کـه تحت عنوان جشن دیگان و مصادف با همنام شدن روز و ماه برگزار میگردد.
جشن دیگان در ایران باستان
در ایران باستان دی یکی از صفات بارز خداوند بوده و با ورود بـه اولین روز ماه دی، جشنی بـه مناسبت آغاز ان برپا میکنند. بـه این دلیل کـه مردمان ایران باستان همواره از تاریکی شب و ظلمت حاکم بر ان و نیز از طولانی ترین شب سال می ترسیدند و هراس داشتند کـه طلوع آفتاب را هیچگاه نخواهند دید، در شب هنگام، شب را بـه نام شب یلدا در نزد بزرگان خود جشنی برپا می کردند و صبح هنگام روز اول دی ماه را “روز خور” نام نهاده و ان را تعطیل اعلام می کردند.
مطالب مشابه: نوروز جشن کهن ایرانی
علت نام گذاری جشن دیگان در ایران باستان
از سال 1738 قبل از میلاد یعنی درحدود 3746 سال پیش، یکم دی ماه رابا نام ” روز خور ” یا ” دی گان ” می شناسند؛ روزی کـه خورشید دوباره بعد از بلندترین شب سال طلوع میکند و باز بـه دنیا زندگی می بخشد. اگر بخواهیم نام دی را تفسیر کنیم بـه آن گونه اسـت کـه : “دی” از مصدر “دا” بـه معنای آفریدن ؛ ساختن و همچنین بخشیدن اسـت کـه در اوستا و پارسی باستانی اینچنین معنی شده.
“دی” یعنی خالق و آفریننده کـه منظور از ان اهورامزدا، خدای بزرگ در ادیان زرتشتی میباشد، بـه همین دلیل دی ماه برای زرتشتیان باستان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده ودر گذشته کنار هم جمع شده و اهورامزدا را بـه شکرانه این ماه و بزرگی ویگانگی اش میستایند تا خداوند ؛ اهالی ایران زمین را دراین ماه سرد یاری و حفاظت کند.
رسوم جشن دیگان
بهتر اسـت رسوم جشن دیگان را در دو بخش بررسی کنیم، اولی خرم روز کـه همان تولد خورشید و روز اول دی و اولین روز زمستان اسـت و دیگری دی بـه آذر، دی بـه مهر و دی بـه دین.
خور روز
بعد از جشن یلدا کـه طولانی ترین شب سال اسـت و تاریکی همه ی جا را در برمیگیرد، روز تولد خورشید و روز اول زمستان یعنی اول دی می آید. جایی کـه نور بر تاریکی، خیر بر شر، خوبی بـه بدی پیروز میشود و دوباره جان تازهاي می گیرند. برخی حتی این روز را اولین روز سال هم می دانند.
دراین روز تمامی مردم ایران باستان دست از دروغ و کارهای زشت و ناپسند برمیداشتند و حتی حیوانی را برای غذا نمیکشتند. خرم روز یک تعطیلی بسیار خوب برای استراحت ودر کنار مردم بودن، بوده اسـت، بـه همین دلیل تمام مردم بـه صورت داوطلبانه دست بـه دست هم میدادند و با هم ان را برگزار می کردند. دراین روز پادشاه با مردم دیدار میکرد و زرتشتیان بـه دعا و نیایش اهورا مزدا میپرداختند.
دی به آذر، دی به مهر و دی به دین
این 3 روز هم آدابی مانند خرم روز دارد و مردم دراین 3 روز هم تعطیل بودند و بـه جشن و پایکوبی میپرداختند. غذاهایی مانند آش می خوردند تا از سرمای زمستان در امان بمانند. می گویند در اینروزها و خرم روز مردم درکنار یک درخت سرو کـه نماد ایستادگی در مقابل سرماست، تجمع میکردند و قول میدادند تا سال بعد درخت سرو دیگری بکارند.
جشنهاي دیگری مانند میدیارمگاه و سیرسور نیز در دی ماه برگزار می2شده اسـت کـه هر کدام داستان خودرا دارند. برای مثال در جشن سیرسور بـه یاد جمشید بزرگ، پادشاه ایران زمین کـه دیوها وی را کشتند، مردم گوشت رابا سیر طبخ می کردند و می خوردند تا از دیوها در امان بمانند.
روزهای دی ماه و نامگذاری دیگان
جشن دیگان و این سه روز یعنی روزهای اول، هشتم و پانزدهم در نزد ایرانیان باستان اهمیت بالایی داشته اسـت و اینروزها بـه این صورت بودند:
- اولین روز دی ماه «اورمزد» نام گذاری شده بود یعنی اولین روز جشن دیگان و خرم روز.
- هشتمین روز دی ماه «دی بـه آذر روز» جشن دوم دیگان.
- پانزدهمین روز «دی بـه مهر روز» سومین جشن دیگان.
- و روز بیست و سوم دی ماه یعنی دی بـه دین روز جشن چهارم دیگان اسـت.
مطالب مشابه: جشن میانه بهار + جشن بهاربد چه روزی است ؟
در پایان
در دی ماه سه روز بـه نام “دی” نام گذاری شده اسـت و بـه این ترتیب، در دی ماه سه جشن دیگان در تقویم باستانی ایران داریم. معنای دی یا دتوشو دادار و آفریدگار اسـت و اغلب در اسامی اوستایی در عوض واژه اهورامزدا استفاده شده اسـت.
