جایگاه و تاثیرات یک معلم خوب و موفق در پژوهش های اخیر
بعد از کلام خداوند در قرآن کریم و پیغمبر اکرم «ص» کلامی والاتر، جامعتر، و اثربخشتر از گفتار علی «ع» که میفرماید: « من علمنّي حرفاً فقد صیّرنی عبداً » دربارهي ارزش معلمی و جایگاه او و تکریم شخصیت وی وجود ندارد. سایت تالاب از شـما همراهان عزیز دعوت میکند تا پایان این مقاله همراه ما باشید .
ویژگی های یک معلم و استاد موفق و تاثیرگذار
1- یک معلم موفق بـه تدریس و آموزش دادن علاقه دارد. اساتید موفق عاشق کار خودشان هستند و از تدریس لذت می‌برند.
2- همواره در حال یادگیری اسـت و بـه صورت مداوم توانایی هاي خودش را افزایش میدهد. بهترین اساتید هیچ وقت از یادگیری دست نمیکشند.
3- دروسی را تدریس می کند که خودش بـه آن درس ها علاقه دارد و توانایی زیادی در زمینه انتقال مطالب و مفاهیم آن دروس دارد.
4- هم در زمینه دروس تدریسی خودش و هم در زمینه روش هاي جدید و نوین تدریس مطالعه می کند. یک معلم موفق هیچ وقت احساس نمیکند که زمان یادگیری بـه اتمام رسیده اسـت.
5- سعی نمیکند درس هاي بسیار زیادی را تدریس نماید بلکه یک یا چند درس محدود را تدریس می کند ودر تدریس آن دروس عملکرد بسیار خوبی دارد.
6- سعی می کند همواره سر وقت در کلاس هاي خودش حاضر شود و حتی در تعداد زیادی از موارد کمی بیشتر از زمان مشخص شده در کلاس می‌ماند.
7- فقط زمانی که برای تدریس درنظر میگیرد را ملاک قرار نمیدهد و بلکه کیفیت تدریس هم برای ایشان مهم اسـت. یک معلم خوب سعی می کند عالی تدریس کند.
8- پشتیبان و حمایتگر اسـت و از شاگردهای خودش بـه صورت کامل حمایت می کند. شاگردها روی چنین استادی بـه عنوان یک دوست و حامی حساب می کنند.
9- با هر شاگردی که کلاس داشته باشد سعی می کند شاگرد خودش را بـه خوبی بشناسد و مطالب را بـه گونه اي ارائه کند که برای ایشان مفید باشد.
10- هدف نهایی یک معلم موفق بـه موفقیت رساندن شاگردهایی اسـت که دارد. یک استاد خوب برای موفق شدن شاگردهایی که دارد تمام تلاشش را می کند.
11- مسئولیت پذیر اسـت. تمام افراد موفق در هر زمینه اي مسئولیت نتایجی که بدست میآید را بـه عهده میگیرند و برای تغییر شرایط در جهت مثبت همواره تلاش می کنند.
12- باور دارد که می تواند در هر جنبه اي تغییرات مثبت ایجاد کند و بـه جای مقصر دانستن عوامل بیرونی تلاش می کند روی خودش کار کند و قوی‌تر و بهتر شود.
13- همه ی ي شاگردهای خودش را دوست دارد و با همه ی در صلح اسـت. حتی اگر شاگردی در ظاهر رفتار درستی نداشته باشد سعی می کند روی خوبی هاي ایشان متمرکز شود.
14- همیشه بـه دنبال نکات خوب و مثبت کلاس و شاگردهای خودش اسـت و سعی می کند با تمرکز بر روی نکات مثبت شاگردهایی که دارد بـه ایشان روحیه بدهد و باعث موفقیت ایشان شود.
15- از شاگردهای خودش تعریف بـه جا می کند و اگر نکته نا مناسبی را دید ازآن چشم پوشی می کند تا موارد نامناسب گسترش پیدا نکرده و بیشتر نشود.
16- همواره امیدوار اسـت و بـه شاگردهای خودش و بـه تمام افرادی که با انها در ارتباط اسـت امید میدهد و سعی می کند آینده ي خوب و روشنی را برای شاگردهای خودش ترسیم نماید.
17- یک معلم موفق کلاس جذابی دارد و از امکانات آموزشی مختلف برای انتقال مفاهیم استفاده می کند. یک استاد خوب برای تمام زمان کلاس برنامه دارد و با برنامه پیش میرود.
18- اجازه اظهار نظر و پرسیدن سوال را بـه شاگردهای خودش میدهد و سعی می کند در کلاس فضای سوال پرسیدن، بحث هاي مفید و انتقاد و پیشنهاد فراهم باشد.
19- در عین حال که انعطاف دارد و کلاس خشک و بی روحی ندارد، در کلاس بـه اندازه کافی جدی اسـت و برای کلاس هاي ایشان نظم بسیار خوبی حاکم اسـت.
20- یک استاد پیشگام و نیرومند سعی می کند شاگردهای خودش را بـه حرکت وادارد و کاری می کند که شاگردهایش خلاقیت و حل مسئله و نحوه برخورد صحیح با مسائل را یاد بگیرند.
21- یک مدرس موفق سعی می کند خودش در زندگی موفق باشد و با تلاش و پشتکار و باورهای درست نحوه برخورد صحیح با مسائل را یاد میگیرد و بـه شاگردهای خودش انتقال میدهد.
22- بـه جای ناله و شکایت و تمرکز بر روی موارد نامناسب، سعی می کند همواره روی بهترین و مثبت ترین حالت ها تمرکز کند و مثبت اندیشی و رقم زدن اتفاقات خوب را بـه شاگردهای خودش هم یاد میدهد.
23- در برخورد با مسائل مختلف فقط بـه خدا توکل دارد و تلاش می کند این روحیه ایمان و توکل بـه خدا را در شاگردهای خودش هم ایجاد نماید و بـه این ترتیب هم در درس و تحصیل و هم در زندگی بـه پیشرفت شاگردهای خودش کمک می کند.
24- در رابطه با محدودیت ها و نشدن ها در کلاس حرف نمی‌زند و بـه شاگردهای خودش امکانات فراوان موجود در جهان و توانایی هاي انسان و قدرت ذهن بشر را یادآوری می کند و این روحیه را ایجاد مي نماید که انسان از پس انجام هر کاری بر میآید.
25- یک معلم موفق نه تنها با گفتار، بلکه با رفتار و نحوه برخورد خوبی که دارد سعی می کند یک الگوی مناسب برای شاگردهایش باشد و بـه این ترتیب هم در تحصیل و هم در زندگی شاگردهای خودش تاثیر بسیار مثبتی خواهد گذاشت.
جایگاه و تاثیرات معلم
اگر در جستجوی شناخت عوامل مؤثر در تکوین شخصیت آدمی، اعتدال وجود و شناخت جسم و روان او باشیم، این معلمان هستند که یکی از عوامل تأثیرگذار و فراهم کنندهي رشد اخلاقی، جسمانی، اجتماعی، عاطفی و عقلانی آدمی بودهاند.
در جهان گذشته و امروز معلمان، با بهرهگیری از هنر، علم، تجربه، ایمان بـه کار و عشق بـه متعلم، انگشتان و مغزهای کودکان و نوجوانان را در فرایند یاددهی ـ یادگیری قیمتی ساختهاند و انسانهاي خام را بـه انسانهاي تربیت شده، عالم محقق، متخصص، مؤمن و هنرمند تبدیل کردهاند.
جایگاه معلم در نظام آموزشی الهی
از نظر پروردگار عالم، کار معلم کار خداست و نقش او در جامعه نقش پیامبر اکرم «ص» اسـت، نقش همه یي انبیاء و اوصیاء اسـت. اولین سورهاي که بر پیغمبر اکرم «ص» نازل شده اسـت، سورهي علق اسـت، آیاتی که در همان وهلهي اول بر پیامبر نازل شد ودر این آیات پروردگار عالم خودرا یک معلم قلمداد میکند، میفرمــاید، پروردگـارت اکرم اسـت، برای این که معلم اسـت؛ ودر سورهي جمعه میفرماید که هدف از بعثت رسول اکرم «ص»؛ هدف از آمدن قرآن، همانا « آموزش و پرورش » اسـت. پیغمبر با معجزه و قرآن برای آموزش و پرورش آمده اسـت. یعنی بعثت. هدف قرآن یکی تهذیب نفس «تربیت» و دیگری بالا بردن سطح معلومات «تعلیم» انسان اسـت.
بنابر این یکی ازنهادهای مهم آموزش و پرورش هر جامعه سازمانی اسـت که در آن معلمان مورد نیاز دوره هاي مختلف تحصیلی تربیت میشوند، زیرا محصول این نوع سازمان ها معلمانی هستند که نقطه آغاز هر تحول آموزشی و پرورشی اند و قادرند با دانش و مهارتی که کسب کرده اند چهره سازمان آموزشی را دگرگون سازند و فضای مدارس را بـه فضای محبت، رشد و بالندگی روح افزا و لذت بخش مبدل کنند و با انتقال عناصر فرهنگی بـه نسل نوخاسته و اعمال روش هاي مناسب تربیتی، موجبات رشد شخصیت کودکان و نوجوانان را فراهم سازند.
نظر بـه اهمیت نقش معلمان و اعتبار و ارزشی که بر آن متصور اسـت، سرمایه گذاری بـه منظور تربیت و تامین این رکن مهم تعلیم و تربیت، بهترین و سودمندترین نوع سرمایه گذاری اسـت. گسترش این قبیل سازمان ها مهمترین وظیفه مدیران عالی آموزش و پرورش و مدیران رده بالای کشور اسـت.
با توجه بـه همین اهمیت و جایگاه آموزش و پرورش در میان نهادهای مختلف جامعه می توان اذعان کرد، مهمترین نهاد اثرگذار در تربیت و تامین نیروی انسانی می باشد و معلم بـه عنوان مدرس و مربی می تواند نقش حساس و کلیدی دراین رابطه داشته باشد تا نیروی انسانی کارآمد وخلاق برای جامعه تربیت نماید، بـه این ترتیب زمینه مناسب جهت رشد جامعه در تمامی ابعاد آن فراهم میآید.
مهمترین عواملی که می توانند معلم را در رسیدن به اهداف عالی تربیت نیروی انسانی «تعلیم وتربیت» یاری رسانند به شرح زیر می باشد
بهره مند شدن ازآن ویژگی هاي روانی، عقیدتی و اخلاقی که با رسالت معلم و مربی تناسب داشته باشد و نفوذ آن ها را در جامعه بـه عنوان الگوی مطلوب و سرمشق آرمانی زندگی انسانها بتوان تایید کرد.
کسب دانش و اطلاعات کافی درحد لازم برای اشتغال بـه تدریس در هر رشته و هر مقطع تحصیلی. کسب مهارت ها و آمادگی فنی برای بـه کار گرفتن روش مطلوب عرضه و انتقال اطلاعات و مهارت ها بـه صورتی که کلاس درس آموختن و یادگیری را برای آموزنده سهل و آسان کند و محیط مدرسه نوجوانان را بـه ارزش هاي تربیتی زمان سوق دهد.
آشنایی کامل او بـه روش هاي تدریس جهت ارائه یک تدریس موثر. آشنایی با اصول روان شناسی تربیتی و اصل تشویق و تنبیه در امر یادگیری. آگاهی کامل بـه شیوه هاي مختلف ارزشیابی جهت حصول خاطرجمعی از بازده موفق فعالیت هاي آموزشی. توجه بـه شان و کرامت انسانها در تدریس و ساختن انسان هاي توانمند، خلاق و متعهد تا در آینده جامعه با کار وتلاش فرزندان خود بـه جایگاه اصلی خویش برسد.
بنابر این معلم می تواند با برخورداری از عوامل فوق و دیگر عوامل تاثیر گذار در روند آموزشی نسبت بـه تربیت نیروی انسانی در سطح جامعه همت گمارد و بی شک سعادت هر جامعه بستگی مستقیم بـه تلاش و همت معلمان آن جامعه دارد. امیدواریم با تلاش بی وقفه و آگاهی کامل از نقش خود از عهده ایفای وظیفه محوله برآیند.
جایگاه معلم در فرایند یاددهی ـ یادگیری
کارل مانهایم معتقد اسـت که هر چه میزان مشارکت شاگرد در فرایند یادگیری زیادتر شود « محرکهایي که یادگیری بر اساس آن صورت میگیرد، از محدودیت و پاداش خارجی نظیر نمره و جایزه و رتبهبندی دورتر میشود و جای خودرا بـه رغبتهاي انگیزشی و محرکه میدهد».
منطق تمام این مطالب بـه زبان ساده آن اسـت که راههاي تربیت و آمادهسازی افراد برای حرفهي معلمی و جایگاه معلم نیز باید دگرگونشود. روشهاي تعلیم بـه معلمان آینده را نمیتوان در سطح « ترفندهاي تجاری » نگاه داشت، بلکه باید بر محور نوعی تعلیمات اجتماعی که مستلزم التیام « نگرشی کلی نسبت بـه شاگرد » باشد، استوار شد. دراین نگرش کلی، پیشرفت عقلانی شاگرد از گسترش افق دید و رغبتهاي او به طور کلی و نیز از افزایش آگاهی او و تفاهمش با دیگران کم اهمیتتر اسـت.
لازم اسـت که تعلیم و تربیت در جامعهاي که بـه سرعت در حال دگرگونی اسـت، از دگرگونیها آگاهی دقیق داشته باشد، اما نباید صرفاً پا بـه پای آن ها حرکت کند. دگرگونی باید ارزشیابی شود و تعلیم و تربیت باید نوآوری صحیح را ترغیب کند و بـه آن جهت بدهد.
بـه عقیدهي وی معلمان باید چنان تربیت شوند که بتوانند مفهوم دگرگونی را بفهمند، بـه نظر او در شرایط کنونی هیچگونه تدریسی سالم نیست، مگر آنکه بـه افراد دربارهي شرایط کلی زیستیشان آگاهی بدهد و آنان بتوانند پس از بررسیهاي دقیق انتخاب کنند و تصمیم بگیرند. ما باید معلمان را برای حفظ اصالت، خلاقیت، قبول مسؤولیت و عمل خود بـه خودی تربیت کنیم. تعلیم و تربیت باید برای تحرک، برای انعطافپذیری اندیشه و عمل، و برای تربیت افرادی برخوردار از فرهنگ متعالی عرضه شود تا افراد را بـه صورتی حساب شده برای « انطباق با شرایط متغیر اقتصادی و اجتماعی » آماده کند و نیز تعلیم و تربیت باید در تمام عمر ادامه داشته باشد.
جایگاه اجتماعی معلم
پایگاه اجتماعی چیست؟ معلم در ساخت اجتماعی جامعه در کدام پایگاه جای دارد؟
این پایگاه هنگامی موجودیت پیدا میکند که یک نفر در دو یا چند موقعیت ظاهر شود: برای مثال، استاد دانشگاه فاقد مدرک دانشگاهی باشد! گفتن این که در پایگاه یک « معلم » چه چیز هماهنگ یا ناهماهنگ اسـت، مشکل مینماید. قسمت اعظم این امر بـه نوع مدرسهاي که در آن تدریس میکند، بـه نوع شاگردان وی و بـه موقعیت مکانی مدرسه بستگی دارد.
اگر یک معلم دریک موقعیت ویژه بـه لهجهي خاصی سخن بگوید، ممکن اسـت بتوان وی را ناهماهنگ دانست. اما اگر معلم دیگری بـه جای او باشد، احتمال دارد عنوان مذکور دربارهي او صدق نکند. بخش اعظم آنچه بـه تدریس مربوط میشود، شخصیت فردفرد معلمان و بـه قول مارتینبابر « ارتباط امور با تعلیم و تربیت » اسـت.
حرفهي معلمی چنان اسـت که در آن راه تحرک عمودی مشخص نیست. بـه علاوه، دراین حرفه تعداد زیادی از افراد تحت فشارهای موقعیتی خودرا در شرایطی میبینند که با ویژگیهاي آنان مطابقت ندارد. در واقع « با موقعیت عجیبی مواجه میشویم که در آن افراد برای کسب شغل مترصد گرفتن مدرک تحصیلی نیستند، بلکه چون شغل مذکور را بدست آوردهاند، خواستار گرفتن چنین مدرکی هستند. »
هم چنین عدهاي معلم شاغل هستند که بـه هیچ عنوان ویژگیهاي لازم را ندارند و بـه همین دلیل تحت هیچ شرایطی نمیتوان آنان رابا شغلی که دارند « هماهنگ » دانست. بی شک برخی عوامل شخصیتی و اجتماعی وجود دارند که اغلب برتر و بالاتر از مدارک یا مدارج فرهنگی قرار میگیرند.
معلم با عرضهي خدمات اجتماعی اجباری با کلیهي اعضای جامعه سروکار دارد و این خدمات با درنظر گرفتن زندگی کلیهي کودکان 18-6 ساله فرایندهای بهنجار تلقی می شود.
بهنجار بودن این امر را بـه انضمام یک اظهار نظر بلافصل می پذیریم. انچه توجه همه ی را بـه خود جلب میکند، امور نابهنجار و ضد اجتماعی اسـت و کسانی که با این امور سروکار دارند ممکن اسـت با نظر ناخوشایند یا عدم پذیرش مواجه شوند.
تلقی معلمی بـه عنوان حرفهاي با ارزش و قابل مقایسه با حرفههاي دیگر مستلزم آن اسـت که افرادی که بـه این حرفه وارد میشوند ودر آن فعالیت میکنند، دارای ضوابطی در سطح بالا باشند. بـه علاوه میبایست تعداد افراد شاغل دراین حرفه بسیار زیاد باشد تا بتوان آن رابا شاغلین حرفههاي دیگر مقایسه کرد و حرفهي معلمی بتواند از هر لحاظ با حرفههاي دیگر مساوی باشد و بـه عنوان حرفهاي درجهي دوم تلقی نشود.
نقش و جایگاه معلم در دوران معاصر
سخن گفتن از « نقش مشخص معلم » ناممکن اسـت، زیرا دراین صورت باید پذیرفت که چیزی بـه روشنی تعریف شده که کلیهي معلمان مدارس را در هر شرایطی میتوان با آن سنجید. ماسگروو و تایلور در تحلیل « شکل دادن نقش معلمان در دوران معاصر» عده اي از دگرگونی هاي حاصل در مفهوم نقش معلم رابا توجه بـه مفاهیم متغیر روش تدریس بررسی کرده اند. در نتیجهي عده اي از دگرگونیهاي اخیر، معلم ممکن اسـت بـه یک « مدیر صحنه » یا « کارمند ارشد » یا احتمالاً نوعی مددکار اجتماعی تبدیل شود. لکن « اولین نیاز معلم جدید آن اسـت که تدریس نمیکند »! زیرا ناچار اسـت خواست هاي سرپرستانش را در اولین مراحل آموزشی خود دنبال کند.
احتمالاً روزگاری معلم با خوشحالی میتوانست بگوید که تنها وظیفهي او انتقال مجموعهي خاصی از دانش بـه گروه خاصی از شاگردان و آگاهانیدن آنان از مهارت هاي خاص و احتمالاً از گرایش ها و آرای ویژه اسـت. اما بـه یمن دگرگونی شرایط اجتماعی و بررسی دقیقتر فرایند تعلیم و تربیت از طریق رشته هاي مختلف آن، امروز میتوان جایگاه معلم را بـه دقت و باریک بینی تمام مشخص کرد. البته ممکن اسـت معلمانی باشند که هنوز هم نقش خودرا بـه همین صورت تعبیر کنند! اما بـه سختی می توان پذیرفت که اینان نقش خودرا با توجه بـه مجموعهي نقشها، کیفیت متغیر آن و انتظاراتی که از هر نقش داریم، جدی گرفته باشند.
« ماسگروو » اشاره کرده اسـت که معلمان با بقیهي جامعه ارتباط خاص خودرا دارند. اینان همچون کشیشان یا روانپزشکان نقش واسطهي دو دنیا را دارند ودر نتیجه بـه هیچ یک از این دو دنیا تعلق ندارند. معلم با درنظر گرفتن نقش خود متوجه می شود که تعداد زیادی از مسائل شخصی و تضادهای او از موقعیت ویژه اش ناشی می شود. او ممکن اسـت نوع جامعهاي را که از او نقش خاصی انتظار دارد یا می‌خواهد که این نقش را بـه شاگردان خود منتقل کند، دوست نداشته باشد یا حتی با آن بـه شدت مخالف باشد. این خواه ناخواه بـه تضاد ذهنی او میانجامد. لکن تضادهای دیگر از این واقعیت منبعث میشود که معلم در مقام یک فرد در زندگی نقشهاي متعدد ایفا میکند « پدر، صاحب منصب و … » از اینرو هر نوع تحلیل نقش معلم نمیتواند فردیت معلم را نادیده بگیرد. با این حال با توجه بـه نقش مذکور از فردیت او تنها بـه صورت کلی میتوان سخن گفت.
در هر نوع بررسی نقش و جایگاه معلم، با آنچه افراد دیگر از شاگردان گرفته تا والدین و مراجع محلی تعلیم و تربیت از او انتظار دارند، سر و کار نزدیک داریم. این انتظارات، یا هنجارهای نقش ممکن اسـت باری سنگین بر دوش معلم بگذارد که در مواردی برای قبول آن بیعلاقه باشد یا آمادگی نداشته باشد. مسلماً والدین و شاگردان از او انتظار دارند که بـه مفهوم سادهي کلمه تدریس کند. اما در واقع ممکن اسـت خود معلم بـه تدریس بـه منزلهي کوچک‌ترین و کم اهمیتترین و یا احتمالاً عمده ترین نقش خود نگاه کند.
در شرایط کنونی تعلیم و تربیت شق اخیر کمتر محتمل اسـت، اما بـه هر صورت امکان آن وجوددارد. با این حال معلم ممکن اسـت در مقایسه با دیگرانی که در همان مجموعه نقش هستند، بـه نقش خود با دید متفاوتی بنگرد. او ممکن اسـت خودرا مشاور یا راهنمای شاگردانش بداند و همواره برای شنیدن مسائل آنان و اظهار نظر مشورتی در هر جا و هر وقت که لازم بود، مشتاق و آماده باشد. او ممکن اسـت خودرا مددکار و دوست آنان، نوعی مددکار اجتماعی آن ها بداند. معلم ممکن اسـت در مقام عضو جامعه بپذیرد که نقش او در وهلهي اول آشنا کردن کودکان با جامعه اسـت، یعنی ممکن اسـت احساس کند که عمدهترین وظیفه او اجتماعی کردن آنان اسـت.
نقش معلم در جامعه
در جامعه انسانى, اساسى ترین کار, تعلیم و تربیت اسـت. کسى که این رسالت را بـه دوش مى کشد ««معلم»» اسـت. کار معلمى بـه هر گونه تلاشى که براى هدایت, تکامل و تعلیم و آموزش انسان, صورت مى گیرد اطلاق مى شود, براساس همین تعریف اسـت که پیامبران, معلم بشر خوانده مى شوند, هم چنین پدر و مادر و دیگر اعضاى خانواده نسبت بـه کوچک ترها نقش معلم را دارند.
اما در نام گذارى طبقات مختلفى که وظیفه تعلیم و تربیت را بر عهده گرفته اند, اصطلاحا تنها بـه یک طبقه ««معلم»» مى گویند; یعنى همان کسانى که رسالت آموزش و پروش فرزندان ما را از دوره کودکى و تحصیلات ابتدایى تا دوره جوانى و تحصیلات عالى, بر عهده مى گیرند.
در جامعه اسلامى ما این وظیفه مهم بر عهده انسان هاى شریف, قانع و وظیفه شناسى اسـت که از سر تعهد و دلسوزى بـه ساختن و شکل دهى استعدادهاى مومن و کاردان مشغولند.
جایگاه و سهم معلم در ساخت جامعه
زندگی صنعتی در جایگاه شغل معلمی اثرات سویی بـه جای گذاشته اسـت. شاید سؤال شود که چه اثراتی؟ ! و چرا؟ زندگی صنعتی سبب شده اسـت که اولاً خانواده دیگر بـه معنای قدیم وجود نداشته باشد و پدر و مادر هردو شاغل و وادار بـه بیرون رفتن از خانه باشند. و آیا وقتی که مادران از خانه بیرون رفتند و این حرکت ایجاد شد، میتوان گفت ثبات که لازمهي تربیت اسـت وجوددارد ؟ ! چه کسی باید این وظیفه را بـه عهده بگیرد؟ ! معلم! از معلم امروز میخواهیم کارهایی را که خانوادهي سابق انجام میداد، انجام بدهد. نقش او پیچیدهتر شده اسـت.
معلم باید مواظب یک حریف دیگر هم باشد و آن این اسـت که افراد خانواده نه تنها شاغل و مشغولند، بلکه در آن ساعاتی هم که باهم زندگی میکنند باهم نیستند. چشمها بـه تلویزیون دوخته شده اسـت و تبلیغات تکنولوژی آموزشی! این که تلویزیون و اصولاً تکنیکهاي آموزشی کجا باید قرار بگیرند تا باعث تنزل مقام معلم نباشد» .
از جمله عوامل دیگر، مدارس خصوصی «غیر انتفاعی!» اسـت که معلم را بـه صورت یک کاسب در آورده اسـت و… و عامل دیگر تربیت معلم اسـت. تربیت معلم بـه صورت فوری، معلم شش ماهه، معلم یک ساله. سابقا آموزگار و معلم خود ساخته بود، در جامعه تربیت شده بود، نه در دو سال در دانشسرای مقدماتی و تربیت معلم و … یکیدیگر مراتبی اسـت که بوجود آمده و جامعه هم بـه آن صحه گذاشته اسـت؛ آموزگار، دبیر، دبیرراهنمایی، دبیردبیرستان، استاد دانشگاه، مربی دانشگاه و … و اما انچه مربوط اسـت بـه خود معلمان، بی اعتنایی خود آنهاست بـه شغل معلمی، تحقیر کار خود در نتیجهي القاها.
یکی از مهمترین اقدامات آموزش و پرورش تلاش در جهت افزایش ارتقای جایگاه معلمان و آموزش و پرورش در جامعه بوده اسـت.
در هر کشوری نظام تعلیم و تربیت بر اساس اهداف آن کشور فعالیت می کند اما در کشور ما این نگاه جامع و یکی‌بودن کمتر مورد توجه قرار گرفته اسـت. در نظام جامع تعلیم و تربیت، جایگاه معلم، برنامه‌ریزی علمی، پژوهشی و تربیتی و جایگاه آموزش و پرورش از نظر مسائل اقتصادی مشخص می شود. بزرگ ترین هدیه دانشآموزان بـه معلم خود، درس خواندن اسـت .
بایستی توجه داشته باشیم که معلمان عمر خودرا برای دانش آموزان صرف می کنند تا دانشآموزان عالی‌ترین درجات علمی را کسب کنند و باعث شکوفایی روز افزون کشورشان شوند. معلمان جزو معدود کسانی هستند که مانند پدر و مادر برای شکوفایی و بالندگی دانشآموزان تلاش میکنند و بزرگ ترین هدیه‌اي که دانشآموزان می توانند بـه معلمان خود هدیه دهند، درس خواندن و تربیت صحیح اسـت. معلمان بـه دانشآموزان درسخوان خود افتخار میکنند.
جایگاه معلم در نظام آموزشی استرالیا :
در استرالیا برنامهي کار آموزی معلمان و کارکنان آموزشی، بسیار سازمان یافته و جدی اجرا میگردد، بطوریکه معلمان مجازند مدتی را در کارخانه یا واحدهای تولیدی و خدماتی دیگر کار کنند و رابطهي استخدامی انها با آموزش قطع نشود. هم چنین معلمان می توانند تا سه ماه درسال از مأموریت تدریس در مؤسسات آموزشی بيرون از کشور استفاده کنند. از جمله برنامه هایي که برای ارتقاء سطح علمی معلمان به کار برده می شود، مبادلهي معلمان با کشور های خارجی و یا با ایالتهاي دیگر استرالیاست.
در هر ایالت، اتحادیهي معلمان وجوددارد که از بـه هم پیوستن انها فدراسیون معلمان استرالیا بوجود آمده اسـت. هدف اتحادیه و فدراسیون، ارتقاء شرایط کار و وضع معلمان و دفاع از حقوق آنان اسـت. استخدام معلمان با مدیران یا شورای مدارس اسـت. این معلمان نیز در اتحادیه هاي ایالتی یا ملی عضویت دارند. این اتحادیه نمایندگی دفاع از حقوق معلمان را در مراجع مختلف بر عهده دارد. کار معلمان تمام وقت اسـت و معلمان باید نزد وزارت آموزش و پرورش ثبت نام کنند.
بدون ثبت نام تدریس میسر نمی باشد. کسب صلاحیت برای ثبت نام با گذراندن دورههاي خاص تربیت معلم بدست میآید. معلمان میتوانند بـه مشاغل ستادی و کارشناسی منصوب شوند ولی کارشناسان ستادی بدون احراز صلاحیت نمیتوانند بـه تدریس اشتغــال داشته بـاشند. معلمــان برای مــدارس موفق و ممتــاز از طریق آگهی در جــراید بــرگزیــده میشوند. انتخاب مدیر و معاون مدارس نیز از همین طریق صورت میگیرد.
محاسبه کار معلمان در هر ایالت از نظام خاص پیروی می کند. تا سال 1970؛ محاسبه بر اساس عملکرد معمول بوده اسـت ولی پس ازآن منسوخ شده اسـت.
جایگاه معلم در نظام آموزشی چین :
بالابردن سطح آموزش و خاطرجمعی یافتن از وضعیت عالی فارغالتحصیلان شغل معلمی هم از نظر سیاسی و هم از نظر مهارت شغلی، از نکات مهم قابل توجه اسـت.بدین صورت که مهارت آنان علاوه برآشنایی تئوریهاي تعلیم وتربیت و تدریس، با دانش وعلوم وفرهنگ استوارباشد ودر تمامی این جنبهها سرآمد باشند.
معلمــان در هفته، یک نصف روز بــرای ادامــهي تحصیلات خود وقت اضــافی دارند. انها برای فارغ التحصیلان خود، امتحان خاصی را قرار داده که معلمان بایستی آنرا بگذرانند. معلمان دوره هاي ابتدایی و راهنمایی با گذراندن دورهي مکاتبه اي، دیپلمی دریافت میکنند که معادل مدرک فارغالتحصیلی از دانشسرای مقدماتی و کالج تربیت معلم اسـت و تحصیلات تکمیلی آن ها با حسن نیت از سوی مقامات مملکت با اهمیت دانسته می شود.
جایگاه معلم در نظام آموزشی ژاپن:
معلم مهمترین و مؤثرترین عامل اجرایی و انسانی نظام آموزش و پرورش محسوب می شود و بـه عنوان عامل انتقال دهندهي ارزشهاي فرهنگی، علوم و فنون مختلف بـه دانش آموزان و حتی شکل دهندهي افکار و ایدهآلهاي آنان تلقی میگردد. از این رو آموزش و پرورش ارتباطی مستقیم و تنگاتنگ با معلم و کارآیی او دارد.
بـه منظور بالا بردن سطح استاندارد آموزش و پرورش و جذب معلمان و استادان متخصص و مجرب دردوره هاي مختلف تحصیلی، خصوصاً درمؤسسات آموزش عالی درسال 1974 وزارت آموزش و پرورش بنا بـه توصیهي شورای مـرکزی آمـوزش و پـرورش تصمیم گـرفته شد که میـزان حقوق و مزایای کادر
آموزشی مدارس دولتی در شرایط مساوی از نظر تحصیلات از سایر کارکنان اداری بیشتر شود و دورههاي ضمن- خدمت و تخصصی برای بالا بردن صلاحیتهاي علمی و شغلی آنان دایر گردد.
حقوق معلمان مدارس دولتی بر اساس دو عامل تحصیلات و مدت خدمت مشخص میگردد. علاوه بر حقوق ماهیانه کلیهي معلمان از کمکهاي غیر نقدی، کمک بـه عائله و سایر کمکها بهره میگیرند. از آنجائی که هیچ تغییر مطلوبی در نهاد آموزش و پرورش صورت نخواهد گرفت، مگر آنکه معلمانی شایسته و مستعد برای آن تربیت شود، لذا اخیراً شورای مرکزی آموزش و پرورش ژاپن با توجه بـه این اصل ودر جهت التیام کیفیت تربیت معلمان و شرایط شغلی و رفاهی آنان پیشنهادهائی را ارائه داده ودر راه تحقق عملی آن پیگیریهاي لازم را مبذول داشته اسـت.
اهم این پیشنهادها عبارتند از:
1. فراهمسازی تسهیلات بیشتر و شرایط بهتر برای آموزش معلمان دورهي ابتدایی و مؤسسات آموزش عالی.
2. بـه منظور انتخاب معلمان واجد شرایط از بین داوطلبان یک دورهي یکسالهي آزمایشی برای معلمان جدید الاستخدام که توسط مسؤولان، بـه گونه اي خردمندانه سازمان یافته باشد، درنظر گرفته می شود.
3. تأسیس مؤسساتی در ردیف مدارس عالی آموزشی جهت آموزش هاي ضمن خدمت معلمان و مطالعات پیشرفته در زمینهي آموزش و پرورش.
4. بالا بردن معیار های گزینش برای انتخاب دبیران شایسته تر برای خدمت در مدارس متوسطه.
5. حقوق معلمان با توجه بـه کاری که انجام میدهند، باید در سطح بالاتری نسبت بـه حقوق کارکنان سایر مشاغل باشد. زیرا توجه بـه این اصل باعث میگردد افراد زبدهتر و صالحتری را جذب حرفهي معلمی نمود.
6. اتحادیه هاي صنفی معلمان باید در بالا بردن دانش و توانائیهاي علمی معلمان کوشا باشند ودر جهت بالا بردن سطح معلومات و مهارت هاي آموزشی آنان از هیچ کوششی دریغ ننمایند.
و اما در ارتباط با جایگاه زنان معلم در ژاپن، بـه رغم این که این کشور، کشوری توسعه یافته اسـت، اما هنوز نابرابری هایي میان زنان و مردان دیده می شود. البته وضع و موقعیت زنان پس از جنگ جهانی دوم دراین کشور التیام بسیار یافت.امروزه زنان ژاپنی نقشی عمده در آموزش و پرورش بویژه آموزش هاي پیش دبستانی و دبستانی ایفا میکنند.
بر طبق آمارهای موجود 9/93 درصد از مربیان کودکستان ها و4/60 درصد از معلمان مدارس ابتدایی را زنان تشکیل میدهند. 4/38 درصد در دورهي اول و 8/21 درصد از آنان در دورهي دوم متوسطه مشغول بـه کار میباشند. در کشور ما بر طبق آمارهای موجود 7/99 درصد از زنان معلم در دوره هاي آمادگی و 9/44درصد در دورهي راهنمایی و41درصد در دوره متوسطه بـه کار اشتغال دارند.
جایگاه معلم در نظام آموزشی روسیه
در نظام آموزشی روسیه «شوروی سابق» قریب بـه شش میلیون نفر بـه امر آموزش و پرورش در سطوح مختلف تحصیلی اشتغال دارند که در مقام مقایسه با اوایل انقلاب که رقم 260 هزار معلم بوده اسـت، رشد قابل ملاحظهاي طی این مدت که نتیجهي گسترش روز افزون مراکز آموزشی اسـت، نشان میدهد. هر جمهوری، مراکز تربیت معلم مخصوص خودرا دارا می‌باشد.
در اوایل انقلاب خدمات معلمان به عنوان روشنفکران جامعه، که گروه کثیری از مردم از پیر و جوان در تماس مستمر با آنان بودند، مورد تردید قرار داشت و این ذهنیت که معلمان در خدمت مقاصد سیاسی و اجتماعی نظام قبلی روسیه بوده و نمیتوانند بـه نظام جدید وفادار باشند، بـه نحو روز افزونی قوت میگرفت.
از میان سخنرانیها و شعارها در زمینهي گرامی داشت جایگاه معلم، می توان نظر دولت را در روزنامهي « پراودا » در دسامبر 1954 که نشانگر توجه و تغییر نگرش مقامات دولتی در زمینهي اعتبار- بخشی بـه جایگاه معلمان اسـت، نام برد. لئونید برژنف، دبیر کل سابق کمیتهي مرکزی حزب کمونیست بـه مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس روزنامه معلم از معلمان چنین تقدیر کرد:
« معلمان، مفاخر جامعهي شوروی هستند و بـه خاطر خدمات بی دریغ در راه آموزش عمومی، بـه خاطر ایثارگریهاي آنان و استقامت و قناعت اخلاقیشان و علاقه مندی و عشق بـه کودکان سزاوار صمیمانهترین احترامات اند. »
امروزه معلمان از احساسات احترام آمیز بیشتر برخوردار هستند. هزاران معلم بـه عضویت شوراهای محلی در آمده اند.بـه معلمان بخاطر دستاوردهایشان در زمینهي آموزش و پرورش مدال هاي افتخار و مدال هایي که نام پراگوژیست ها و مربیان بزرگ تعلیم و تربیت روسیه بر آن نقش بسته اسـت اعطاء می شود.
علاوه بر این، دولت با اهداء بورسهاي تحصیلی، افزایش حقوق و مزایای معلمان و انتصاب معلمان مجرب در پست هاي مدیریت از جمله رؤسای ادارات آموزش و پرورش، ریاست فرهنگستان علوم و حتی احراز مقام وزارت آموزش و پرورش توانسته اسـت دلجوئی هاي لازم را از معلمان بعمل آورد. همه ی ساله اولین یکشنبهي اکتبر بـه نام « روز معلم » نامیده می شود و از مقام معلم دراین روز تجلیل می شود. ارتقاء سطح تحصیلی معلمان نیز بـه نوبهي خود شأن و مقام علمی آنان را در نزد دانشآموزان و اولیاء آنان افزوده اسـت.
جایگاه معلم در نظام آموزشی آمریکا
تمام معلمان ایالات امریکا در همه یي مقاطع تحصیلی باید تحصیلات عالیه داشته باشند. بـه همین منظور اغلب دانشگاهها دارای بخشها، مؤسسات و کالج هاي تعلیم و تربیت هستند. در همه یي ایالت ها پس از پایان دورهي تحصیل، زمانی برای تدریس تمام وقت دانشجو معلمی در مدارس درنظر گرفته شده اسـت، که آن ها تحت سرپرستی و نظارت یک معلم مجرب بـه فعالیت می‌پردازند.
طول مدت این تدریس تمام وقت دانشجو معلمان در ایالت هاي مختلف متفاوت اسـت. پس از طی این دورهي علمی، معلمان بـه وسیلهي ادارههاي آموزش و پرورش محاسبه میشوند و گواهی کاربردی انها صادر میشود. این گواهی ها از نظر درجهي اعتبار، ارزش هاي متفاوتی دارند و سه نوع رایج آن ها عبارت هستند از: معلم دائمی، آزمایشی و موقت. در عده اي از ایالت ها، گواهی نامه هاي گوناگون دیگری نیز صادر میشوند.
نقش و جایگاه معلم در دنیای جدید
معلم ماندگارترین عنصر تعلیم و تربیت اسـت که بـه‌رغم تحولات گسترده و عمیق درابعاد مختلف زندگی بشر، همان گونه جایگاه خودرا حفظ کرده اسـت، از مکتبخانه تا مدرسه و از نظام سنتی آموزشی تا نظام مدرن همان گونه این عنصر اساسی در چرخه فرآیند آموزش و پرورش پابرجا مانده اسـت.
گسترش تکنولوژی و فناوری‌هاي اطلاعاتی و رسانه‌اي معلم را نه‌تنها بـه حاشیه نرانده اسـت بلکه وی را در متن قرار داده و این دستاورد ها را در اختیار و خدمت او گذاشته تا بیش از گذشته نقش خودرا ایفا کند و جایگاه خودرا در دنیای جدید افزایش داده و ارتقا بخشد.
ده‌ها میلیون معلم در جهان امروز ردای این حرفه را بر تن دارند و بـه عنوان عنصر کلیدی تحولاتی را در نظام‌هاي آموزشی ایجاد کردهاند، بـه عبارتی، این معلمان هستند که تفاوت‌هاي نظام‌هاي کارآمد یا ناکارآمد آموزشی را نمایان می‌سازند بـه این معنا که یک نظام آموزشی بدون اتکا بـه نقش و جایگاه معلم نمیتواند بـه کارآمدی دست یابد و علوم و تکنولوژی و فنون و محتوا و برنامه‌هاي آموزشی بدون برخورداری از معلمان توانمند و با انگیزه راه بـه جایی نمی برند.
نگاهی به توصیه‌نامه یونسکو در توصیف منزلت معلم
۵ اکتبر روز جهانی معلم اسـت؛ روزی که بـه ابتکار یونسکو برای توجه بـه جایگاه و نقش معلم نامگذاری شده اسـت و ملل متحد نیز با پذیرش تعهدات نسبت بـه این روز همه ی ساله برنامه‌هایي را بـه منظور گرامیداشت این روز در کشورها دارند.سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد«یونسکو» در اکتبر ۱۹۶۶ یعنی ۴۴ سال پیش توصیه نامه‌ایی را برای ارج نهادن بـه مقام و منزلت معلم تدوین کرد که دراین نوشتار بـه اختصار بـه آن خواهیم پرداخت. این توصیه‌نامه در ۱۳ فصل و ۱۴۶ ماده تنظیم شده و تقریبا همه ی جنبه‌هاي زندگی و کار معلمان را مورد توجه قرار داده اسـت.
هرچند اجرای این توصیه‌نامه مانند سایر تعهدنامه‌هاي بین‌‌المللی برای دولت‌ها الزام‌آور نیست، اما دولت‌هاي عضو یونسکو نمیتوانند بـه این توصیه‌ها بی‌اعتنا باشند. نمایندگان کشورها در جلسات عمومی باید میزان پیشرفت دولت متبوع شان را در جهت اجرای مفاد آن گزارش کنند.
ایران عضو رسمی یونسکو اسـت و شورای عالی آموزش و پرورش باید در تدوین اسناد تحولی مفاد این توصیه‌نامه و دیگر توصیه‌هاي این نهاد آموزشی و فرهنگی را لحاظ کند.
جایگاه معلم از دیدگاه بعضی از علمای تعلیم و تربیت جهان
در بیان جایگاه و پایگاه معلم افلاطون گوید:
« اي گروه معلمین، وصایا و سفارشهاي مرا درک کنید. برای شاگردان همچون آئینهاي روشن باشید و آن ها را از هر گونه زشتیها و تمایلات نکوهیده و اشتباهات بازدارید ».
ژان پیاژه میگوید:
زیباترین اصلاح و بازسازی آموزش و پرورش در صورتی که معلم بـه تعداد کافی و باکیفیت دراختیار نباشد با شکست روبه‌رو خواهد شد. در آموزش و پرورش نقش نیروی انسانی مهم اسـت و معلم از مهمترین عوامل موثر در رشد و توسعه کیفی و محتوایی تعلیم و تربیت بـه شمار میآید، زیرا تربیت انسان نتیجه یک جریان متقابل دو جانبه و بالاخره حاصل عمل مربی و عکس العمل شاگرد اسـت.
فروبل میگوید:
« رشد و تکامل کودک در هر مرحله بستگی دارد بـه رشد و تکامل مرحلهي پیش و وظیفه معلم آن اسـت که در هر مرحله لوازم و وسایل رشد و تکامل وی را فراهم سازد ».
کمینوس عقیده دارد:
« معلم فردی اسـت که افراد را برای زندگی آماده میکند و هدف او این اسـت که فرد دارای دانش، اخلاق و دین باشد ».
راجرز از صاحب نظران مشاوره میگوید:
«برای این که معلم بتواند در کمک و راهنمایی بـه شاگردان خود مؤثر و موفق باشد، باید افراد را بـه عنوان یک انسان قبول داشته باشد و برای آنان ارزش قائل شود و انها را درک کند ودر موقع مشکلات با آن ها همدلی کند» .
ابن سینا معتقد اسـت: « زمانی که کودک شش ساله شد، پدرش باید وی را مکتب فرستد و تا چهارده سالگی بـه تحصیل گمارد. آموزگار او باید با دین و درستکار و خردمند و منصف و پاکیزه و موقر باشد. راه رفت و آمد را بداند، بـه روش تعلیم و تربیت اطفال و تهذیب اخلاق آن ها آشنا باشد. معلم باید بـه هنگام آموختن، روحیهي معتدل داشته باشد و… »
امام محمد غزالی تأکید میکند که :
« شاگرد باید استاد را عزیزتر از پدر بداند، زیرا پدر سبب زندگانی فانی اسـت و استاد سبب زندگانی باقی » .
خواجه نصیرالدین طوسی معتقد اسـت:
« معلم باید عاقل و دیندار و شیرین سخن و نظیف و واقف بر تربیت اطفال و با وقار و با هیبت و با مروت باشد».
سعدی در گلستان تأکید میکند که:
« معلم گاه سختگیری باید بکند و گاه ارفاق، و هیچگاه اعتدال را از دست ندهد.
جامی نیز میگوید:
کسی گفت چونی چنین رنج بر
بـه تعظیم استاد بیش از پدر؟
بگفتـا زد آن نقش آب و گلـم
وزین تربیت یافت جان و دلم
ازآن شد تن من پذیرای جان
وزین آمـــدم زندهي جاودان
معلم کیست؟
عنوان معلم دراین سند بـه همه ی کسانی اطلاق می شود که مسئولیت آموزش‌آموزان را برعهده دارند و همه ی معلمان مراکز دولتی و غیردولتی از مربیان مهد کودک تا دوره متوسطه و همچنین هنرآموزان مدارس فنی و حرفهاي را در برمی گیرد. مراد از منزلت توجه بـه جنبه معنوی شغل معلمی و احترام و قدردانی از معلمان و توجه بـه استانداردهای مادی یعنی دست مزد و مزایای شغلی مناسب، امنیت شغلی و تأمین اجتماعی برای معلمان اسـت.
دراین توصیه‌نامه آمده اسـت؛ معلمی همانند یک حرفه باید مورد توجه قرار گیرد. این شغل یک خدمت عمومی اسـت که بـه معلمانی دانشمند و خبره نیازمند اسـت که از روحیه لازم، هوش، سلامت جسمی، مهارت و دانش شغلی بهره‌مند باشند و با استفاده از مطالعات روزمره دانش و مهارت خودرا بالا ببرند. ورود بـه حرفه معلمی باید از هر گونه تبعیض‌نژادی، رنگ، جنس، مذهب، عقیده سیاسی، خاستگاه ملی و اجتماعی و وضعیت اقتصادی مبرا باشد.
برنامه تربیت معلم باید شامل دوره آموزش عالی، آموزش اختصاصی و کسب مهارت‌هاي تربیتی بـه صورت موازی یا متوالی باشد. وجود سازمان معلمان بـه عنوان یک تشکل حرفهاي و غیردولتی برای پیگیری مطالبات معلمان ضروری اسـت. این سازمان و دستگاه آموزش و پرورش در تعیین سیاست‌هاي آموزشی مناسب برای دستیابی بـه آموزش و پرورش پیشرفته بـه طور متحد عمل میکنند.
داشتن معلمانی مجرب و با انگیزه، ایجاد جاذبه برای جذب نیروهای برتر و صیانت از حرفه معلمی اساس توسعه کیفی نیروی انسانی آموزش و پرورش اسـت.
نقش معلم و مربی در جامعه ما نقش طراز اول اسـت.معلمان و مربیان و نسل جوان هستند که فردا را می‌سازند و استکبار جهانی را مأیوس می کنند.همه ی باید سعی کنند معلم باشند یعنی چیزی را که میدانند بـه دیگران تعلیم دهند.ارزش معلم بـه دلیل ارزش علم اسـت.معلمی ادامه سلسله پیامبری اسـت.
نقش معلم، تربیت نیروی انسانی کارآمد برای کشور اسـت تکریم نسبت بـه معلم و بزرگداشت او آثار بسیار مثبتی را در فرهنگ جامعه و تعلیم و تربیت باقی میگذارد.یعنی بزرگداشت معلم این اسـت که در جامعه هر کس احساس کند بـه معلم خود و سایر معلمان، قلباً و روحاً احترام میگذارد و وی را بزرگ می شمارد.
شرایط کاری معلم
مساحت کلاس درس باید بـه اندازه‌اي باشد که معلم بتواند بـه تک تک دانشآموزان رسیدگی کند. در مواردی که تعداد دانشآموزان زیاد اسـت باید از وسایل سمعی – بصری کمک گرفت. ساختمان مدرسه باید ایمن و با دوام، جذاب و آسان بوده و برای معلمان مناطق دور و محروم مسکن شایسته فراهم کند یا کمک هزینه مسکن پرداخت شود. هنگام کار معلم باید از وسایل کمک آموزشی مجهزی برخوردار باشد.
در توصیه‌نامه میخوانیم ساعت کار معلمان در روز و هفته باید با مشورت «سازمان معلمان» تعیین شود و عواملی مانند تعداد دانشآموزان، وقت کافی جهت برنامه ریزی و آمادگی درسی، کارهای تحقیقاتی، فعالیت‌هاي فوق برنامه، تهیه گزارش در مورد دانشآموزان، جلسات مشورت با اولیا و برنامه‌هاي آموزش ضمن خدمت معلمان در احتساب ساعات کار موظف آن ها لحاظ شود.
حقوق معلمان باید بازتابی از اهمیت کار آن ها بـه عنوان مادر مشاغل باشد. در مقایسه با دیگر مشاغل باید اهمیت و کیفیت کار معلمان را درنظر گرفت. حقوق معلمان باید بـه گونه‌اي تعیین شود که باعث اعتراض جمعی انها نشود و پرداخت‌هاي غیرمتعارف نباید در داخل سیستم بـه گونه‌اي باشد که بـه اختلاف بین گروه‌هاي متفاوت فرهنگیان منجر شود.
بر اساس توصیه‌نامه همه ی معلمان باید از حمایت تأمین اجتماعی یا نهادهای مشابه آن بهره‌مند شوند که شامل مراقبت‌هاي دکتری، دوران بیماری، دوره بیکاری، دوره سال‌خوردگی، دوره معلولیت و کمک بـه بازماندگان باشد.
اختیار و مسئولیت
حرفه معلمی باید از ضوابط آکادمیک در انجام وظایف شغلی برخوردار باشد. بـه عنوان مثال معلمان باید در انتخاب و تعدیل موضوعات درسی، انتخاب کتاب‌هاي کمک درسی و روشهاي تدریس، ارائه طرح درس و استفاده از یاری کارشناسان تعلیم و تربیت دارای اختیار لازم باشند.
سیستم کنترل و نظارت باید باعث تشویق و دلگرمی معلمان در اجرای وظایف حرفهاي آن ها باشد. محاسبه کار معلم باید بی‌طرفانه و با استفاده از معیار های شناخته شده باشد. معلمان باید در مقابل برخوردهای نامناسب و غیرمنصفانه اولیا حمایت شوند.
مسئولان باید معلمان را در برابر برخوردهای احتمالی در داخل و خارج از مدرسه مورد حمایت قرار دهند. اما بخشی از مقام و منزلت معلمان بـه عملکرد خود انها بستگی دارد. ضوابط حرفهاي که با مشارکت دستگاه و سازمان معلمان تعیین میشود باید از سوی معلمان مراعات شود. معلم باید در کلاس و مدرسه استانداردهای حرفهاي آموزشی و تربیتی را رعایت کند. معلمان و سازمان انها باید دانشآموزان را در فعالیت‌هاي آموزشی مشارکت دهند.
ده ویژگی معلمان امروزی از دیدگاه یونسکو
معلمان موفق امروزی آماده اند بگویند : ما نمی‌دانیم اما باهم می آموزیم
معلمان امروزی می دانندکه در وهله نخست معلم دانش آموزان هستند نه معلم کتب درسی
معلمان فقط عرضه کنندگان دانش نیستند بلکه تسهیل گر روند یادگیری آن
معلمان موفق امروزی می دانند که اثر گذاری بردانش آموزان بی انگیزه نیز از اهداف مهم آنهاست
معلمان موفق امروزی می دانند زنگ تفریح وبازی حق مسلم کودکان اسـت
معلمان موفق امروزی می دانند برداشتن دیوارهای میان کلاس درس وجامعه از اهداف آنهاست
معلمان موفق امروزی می دانند کلید قرن اخیر یادگیری مداوم اسـت
معلمان موفق امروزی می دانند بایدفرصت هاي مناسب برای احساس امنیت در دانش آموزان- دانشجویان فراهم نمایند
معلمان موفق امروزی می دانند سهم هر دانش آموز/دانشجو از یادگیری اهمیت دارد
معلمان موفق امروزی می دانند آن ها علاوه برنیازهای علمی نیازهای معنوی واخلاقی هم دارند.
روز جهانی معلم
روز جهانی معلم؛ فرصتی برای بازتعریف مسئولیت‌ها و حقوق معلمان روز جهانی معلم یک رویداد سالانه اسـت که در ۵ اکتبر، برگزار می شود. این روز توسط یونسکو نامگذاری شده اسـت. چهل و چهارمین اجلاس وزرای آموزش‌وپرورش که درسال ١٩٩۴ ودر شهر ژنو برگزار شد، فدریکو مایور مدیرکل وقت سازمان علمی ـ فرهنگی جهان « یونسکو » پیشنهاد کرد که مجمع روزی را بـه نام روز معلم اعلام کند. این پیشنهاد از سوی مجمع تصویب شد.از سال ۱۹۹۴ بـه بعد، پنج اکتبر «۱۳ مهر ماه» از سوی یونسکو برای ارتقای جایگاه و منزلت معلمان، «روز جهانی معلم» اعلام شده اسـت.
یونسکو هر ساله بـه منظور گرامی داشت روز جهانی معلم پیامی منتشر میکند، پیام روز جهانی معلم مصادف با پنجاهمین سالگرد تصویب “توصیه‌نامه ۱۹۶۶ یونسکو و سازمان جهانی کار در زمینه شأن و منزلت معلمان با موضوع « اهمیت بـه جایگاه معلمان و التیام شأن و منزلت آنان» تعیین شده اسـت.
تاملی در پیام‌هاي منتشر شده یونسکو درسال‌هاي اخیر بـه‌درستی این نکته را آشکار میکند که هدف اصلی از اعلام روز جهانی معلم، معطوف کردن توجه‌ها بـه جایگاه و نقش بنیادین معلمان در مقوله آموزش اسـت. همه ی‌ساله در پنجم اکتبر بـه‌پاس خدمات معلمان در راه رشد و اعتلای دانشآموزان در بیش از یک صد کشور جهان جشن گرفته می شود تا دانشآموزان، والدین آن ها و جامعه قدردان معلمان و تاثیرات مثبت و سازنده آنان در ارتقا دانش و آگاهی همگانی باشند. روز جهانی معلم یادآور تلاش هاي معلمان در تربیت نسل آینده اسـت، نسلی که بـه مدد آنان جهان هروز جایی بهتر برای زندگی کردن خواهد شد.
ازآن جاییکه آموزش، فرهنگ و ارتباطات پایه گذار صلح جهانی اسـت می توان امید داشت آموزش کارآمد کلید حل تعداد زیادی از مشکلات جامعه کنونی باشد. هدف اصلی از اعلام روز جهانی معلم بهادادن بـه معلمان، قدردانی از انها و بررسی مشکلاتشان در سراسر دنیا اسـت. روز جهانی معلم می تواند نقطه آغاز اصلاح منزلت و جایگاه معلمان باشد. دولت‌ها باید با بازتعریف مسئولیت‌ها و حقوق معلمان در راستای ارتقای شأن و منزلت آنان تلاش کنند، چراکه پیشرفت هر کشوری از نظام آموزش آن کشور گذر میکند روز معلم در ایران و تعداد زیادی از کشور های عضو یونسکو در روز دیگری گرامی داشته میشود، گرامی داشت این روز منافاتی با روز ملی معلم ندارد. نگاهی دقیق بـه ابعاد حرفه معلمی و ضرورت‌هاي این حرفه، ضرورت تلاش مدیران و مسوولان برای ارتقای شرایط کار و زندگی معلمان را دوچندان می کند چراکه افزایش کیفیت آموزش در گرو ارتقای جایگاه و منزلت معلمان اسـت.
اکنون آموزش و پرورش نیازمند تحولی کارساز اسـت. تحولی که بتواند کمیت و کیفیت نظام فعلی آموزش و پرورش را متحول کند چراکه آموزش و پرورش یکی از مهمترین و شاید تنهاترین عامل توسعه اجتماعی اسـت. برای بالا بردن کیفیت آموزش و پرورش باید ابتدا کیفیت کار و زندگی معلمان ارتقا یابد و معلمان از جایگاه اجتماعی مناسب‌تری در جامعه بر خوردار شوند.
روز معلم در دیگر کشور های دنیا
کشورهایی که «روز معلم» را در تقویم تاریخ خود ثبت کرده اند. هریک دلیل و بهانه ي خاصی برای ثبت چنین روزی دارند و هر یک بـه گونه اي مراسم بزرگداشت روز معلم را جشن میگیرند. ایران روز ۱۲ اردیبهشت در تقویم جمهوری اسلامی ایران، روز معلم نامگذاری شده اسـت.پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شهادت استاد مرتضی مطهری در روز ۱۲ اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۸ توسط گروه فرقان، این روز بـه عنوان روز معلم نامگذاری شد.
افغانستان
روز معلم در افغانستان ۵ اکتبر اسـت. دراین روز مدارس تعطیل هستند اما دانش آموزان و معلمان بـه مدارس میروند و از انها با غذا و شیرینی پذیرایی می شود و بنا بـه سنت بـه معلمان هدایای ویژه اي داده خواهدشد. الجزایر در الجزایر روز معلم ۲۸ فوریه اسـت دلیل خاصی برای ثبت این تاریخ در کشور الجزایر ذکر نشده اسـت.
کره ي جنوبی
روز معلم در کره جنوبی ۱۵ مه اسـت. اولین بهانه ي نامگذاری روز خاصی تحت عنوان روز معلم دراین کشور، بازدید اعضای تیم جوانان صلیب سرخ کشور در تاریخ ۲۵ مه از معلم سابق خود در بیمارستان بود اما این روز در تقویم از سال ۱۹۶۵ بـه بعد و بـه بهانه ي سال روز تولد «سوجونگ کبیر»؛ چهارمین سلطان خانواده ي «چوسان» در کره بـه تاریخ ۱۵ مه تغییر پیدا کرد. برگزاری این مراسم ملی از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۸۲ متوقف شد، اما پس ازآن برگزاری مراسم مجددا ادامه پیدا کرد.
آلبانی
روز معلم در آلبانی ۷ مارس اسـت. در هفتم مارس ۱۸۸۷ اولین مدرسه ي سکولاری که دانش آموزان آلبانی اجازه ي درس خواندن در آنرا پیدا کردند تاسیس شد. تا پیش ازآن تمامی مدارس تحت نظارت کلیسای کاتولیک بودند.
آرژانتین
روز معلم در آرژانتین ۱۱ سپتامبر اسـت. بـه افتخار بزرگداشت «دومینگو فاستینو سارمینتو»؛ هفتمین رییس جمهوری آرژانتین که درسال ۱۸۸۸ در آسونسیون درگذشت.
ارمنستان
روز معلم در ارمنستان ۴ اکتبر اسـت. تا همین چندی پیش ارمنستانی ها اولین یکشنبه ي ماه اکتبر را بـه عنوان روز معلم جشن می‌گرفتند. اما اخیراً بـه دلیل تصمیم مجلس نمایندگان این کشور در راستای اصلاح قوانین مربوط بـه تعطیلات و بزرگداشت ها، این روز بـه ۴ اکتبر منتقل شد.
بنگلادش
روز معلم در بنگلادش ۴ اکتبر می باشد. طبق معمول برگزاری مراسم بزرگذاشت معلمان دراین کشور یک هفته طول میکشد، اما روز اصلی آن ۴ اکتبر اسـت. دراین مدت زمان هیچ روزی مدارس تعطیل نیستند و معلمان و دانش آموزان سرکلاس ها می‌آیند اما خبری از درس نیست. معلمان از تجارب و خاطرات خود برای دانش آموزان صحبت می کنند و دانش آموزان هم برای معلمان خود کارت تبریک و یا هدایای ویژه اي می آورند. بوتان روز معلم در کشور بوتان ۲ مه اسـت. بـه مناسبت سال روز تولد سلطان سوم این کشور که کشورش رابا نظام آموزش و پرروش مدرن آشنا کرد.
برزیل
روز معلم در کشور برزیل ۱۵ اکتبر اسـت. از ۱۵ اکتبر ۱۹۶۳ بـه بعد بـه مناسبت حکم ساخت مدارس ابتدایی در برزیل، هر ساله مراسم بزرگداشت روز معلم دراین کشور برگزار می شود. استرالیا روز معلم در استرالیا آخرین جمعه ي ماه اکتبر می باشد. در استرالیا طبق معمول آخرین جمعه ماه اکتبر بـه عنوان روز معلم شناخته می شود. اگر آخرین جمعه ي ماه اکتبر همزمان با روز هالووین باشد، مراسم بزرگداشت روز معلم بـه هفتم ماه نوامبر موکول خواهد شد. دلیل خاصی هم برای تعیین یک چنین تاریخی ذکر نشده اسـت.
آذربایجان
روز معلم در آذربایجان ۵ اکتبر می باشد. آذربایجانی ها از سال ۱۹۹۴؛ درست زمانی که یونسکو تصمیم بـه برگزاری روز جهانی معلم گرفت، این روز رابا عنوان روز معلم در تاریخ کشور خود ثبت کردند.
شیلی
روز معلم در شیلی ۱۶ اکتبر می‌باشد. درسال ۱۹۶۷ روز ۱۱ سپتامبر در شیلی بـه عنوان روز معلم شناخته می شد، پس ازآن تاریخ بـه دهم سپتامبر منتقل شد تا با روز دریافت جایزه ي نوبل «گابریل میسترال»؛ شاعر شیلیایی درسال ۱۹۴۵ همزمان شود. اما درسال ۱۹۷۷ تاریخ روز معلم بار دیگر تغییر کرد و بـه افتخار تاسیس انجمن معلمان شیلی بـه روز ۱۶ اکتبر منتقل شد.
چین
روز معلم در چین ۱۰ سپتامبر می‌باشد. دانش آموزان در روز معلم دراین کشور علاوه بر این که با دادن هدیه و یا کارت هاي تبریک از معلمان خود قدردانی می کنند، براساس سنت و مراسم ویژه اي بـه دیدار معلمان قدیمی خود در دیگر مقاطع تحصیلی میروند اما انچه در مورد تاریخ روز معلم جالب بـه نظر می‌رسد این اسـت که درسال ۱۹۸۵ میلادی، دولت بـه طور ناگهانی تاریخ دهم سپتامبر را بـه عنوان روز بزرگداشت برای معلمان اعلام کرد و هیچ گاه هم توضیحی برای دلیل نامگذاری یک چنین روزی دراین تاریخ خاص ارائه نداد. در حال حاضر اکثر مردم چین خواهان این هستند که تاریخ مراسم بزرگداشت روز معلم در کشورشان بـه ۲۸ سپتامبر همزمان با تاریخ برگزاری بزرگداشت این روز در تایوان انتقال یابد.
جمهوری چک
روز معلم در جمهوری چک ۲۸ مارس می‌باشد. زادروز «یان آموس کمنسکی» نویسنده و فیلسوف چک.
روسیه
روز معلم در روسیه ۵ اکتبر اسـت. در روسیه بین سال هاي ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۴ بدون هیچ دلیل خاصی در اولین یکشنبه ي ماه اکتبر مراسم بزرگداشت روز معلم برگزار می شد. اما پس از سال ۱۹۹۴ و اعلام روز جهانی معلم از جانب یونسکو، روس ها نیز ۵ اکتبر را بـه عنوان روز معلم در تاریخ خود ثبت کردند.
ترکیه
روز معلم در ترکیه ۲۴ نوامبر می باشد. «مصطفی کمال آتاتورک» معقتد بود که نسل جدید ترک ها توسط معلمان ساخته میشوند. او بـه خاطر تاسیس یک الفبای جدید درسال ۱۹۲۳ برای ترک ها بـه معلم اول ترکیه شهره بود. ۲۴ نوامبر روزی اسـت که بـه عنوان روز معلم در تاریخ این کشور ثبت شد.
اوکراین
روز معلم در اوکراین اولین یکشنبه ي اکتبر می باشد. جمعه ي قبل از روز معلم را دانش آموزان و معلمان جشن گرفته و با یک دیگر بـه رستوران و یا کافه میروند. فرانسه در فرانسه، مهد تمدن اروپا، روزی بـه نام روز معلم وجود ندارد.
هند
روز معلم در هند ۵ سپتامبر اسـت. این روز مصادف اسـت با سال روز تولد «سارولی راکریشنا»؛ رییس جمهوری سابق هند که اعتقادی شگرف بـه آموزش و پرورش داشت. راکریشنا یک دیپلمات برجسته، پژوهشگر و دانشمندی خوشنام، رییس جمهور هند و بالاتر از همه ی یک معلم بود. زمانی که پزشک راکریشنا درسال ۱۹۶۲ رییس جمهور هند شد، گروهی از دانش آموزان و دوستانش با او ملاقات کردند و از او خواستند بـه آنان اجازه دهد روز ۵ سپتامبر، سالگرد تولدش را جشن بگیرند. پزشک راکریشنا در پاسخ گفت که بـه جای بزرگداشت سال روز تولد من، مایه ي افتخارم اسـت، اگر ۵ سپتامبر بـه عنوان روز معلم شناخته شود. ازآن پس این روز در هند روز معلم نامیده شد. روز معلم در کشور هند مورد توجه معلمان و دانش آموزان قرار دارد. دراین روز نه تنها معلمان مورد تقدیر قرار میگیرند، بلکه دانش آموزان ارشد و قدیمی تر کنفرانس هایي را ارائه کرده و تمام وظایف یک معلم را انجام میدهند. بـه این ترتیب دانش آموزان بـه اهمیت معلم ها و کار سخت انها پی می‌برند و از سوی دیگر آموزگاران نیز بـه یاد می آورند که وقتی دانش آموز بودند چه احساسی داشتند.
ایالات متحده
در ایالات متحده روز ملی معلم اولین سه شنبه ي ماه مه برگزار می شود اما هتفه ي اول ماه مه بـه طور کل هفته ي معلم محسوب می شود. انجمن ملی آموزش و پرورش ایالات متحده این روز را بـه عنوان روز معلم برای قدردانی از زحمات معلمان تعیین کرده اسـت. ولی تاریخچه ي تعیین روز معلم در تقویم ایالات متحده، بـه تلاش هاي «رایان کراگ» معلم ویسکانسین درسال ۱۹۴۴باز میگردد.
او با بحث و جدل زیاد با مسئولان سیاسی و آموزش و پرورش تلاش بسیاری برای ثبت روزی تحت عنوان روز معلم در تاریخ رسمی کشور کرد. او بعد ها بـه روزولت، رییس جمهوری وقت، نامه اي دراین مورد نوشت و روزولت نیز پنجاه و یکمین کنگره ي ایالات متحده را متقاعد بـه تعیین تاریخ ۷ مارس بـه عنوان روز ملی معلم کرد اما این روز بعد ها بـه هفته ي اول ماه مه تغییر یافت. این در حالی اسـت که در ایالت ماساچوست ایالات امریکا، روز معلم در اولین یکشنبه ي ماه ژوئن برگزار می شود.
چکیده
نظر بـه اهمیت نقش معلمان و اعتبار و ارزشی که بر آن متصور اسـت، سرمایه گذاری بـه منظور تربیت و تامین این رکن مهم تعلیم و تربیت، بهترین و سودمندترین نوع سرمایه گذاری اسـت. نظام آموزشی چون دارای اطلاعات بالایی اسـت جایگاهی رفیع تر از اقتصاد، سیاست و احتمالاً خانواده و پایین تر از فرهنگ دارد. یکی از نقش های موجود در نظام آموزشی، نقش معلمی اسـت.
نقش معلمی از نظر پایگاه محول، جایگاه بالایی دارد. ولی در دهه هاي اخیر بـه علت : رشد بالای جمعیت، افزایش درخواست جامعه برای استخدام نیروی انسانی در رده هاي مختلف، جذب افراد مستعد در مشاغل با برخورداری بیشتر اجتماعی، اقتصادی و جذب افراد با استعداد کمتر در نظام آموزشی، جایگاه نقش معلمی قدری تنزل یافته اسـت. دراین جهت حاملان نقش معلمی می توانند کارکردشان رابا فعالیت مضاعف برای تربیت دانش آموزانی خلاق و نو آور التیام بخشیده و با اصلاح عملکرد نقشی خود، پایگاهشان را ارتقا دهند .
بـه عبارتی دیگر پیشرفت و بالندگی هر جامعه مرهون آموزش و پرورش آن جامعه اسـت و پویایی وبالندگی آموزش و پرورش نیز وابسته بـه کیفیت عملکرد معلمان آن جامعه اسـت. با توجه بـه نقش محوری معلم در سازندگی جامعه، سزاوار اسـت مسئولان آموزش و پرورش در گزینش معلمان بادقت و وسواس خاصی اقدام کنند ودر نهایت معلمانی را انتخاب کنند که واجد ویژگی های خاص علمی، اخلاقی، شخصیتی، و… باشند؛ تا بتوانند در تربیت نسل آینده موفق گردند.
مسئولان نظام آموزشی باید عملکرد معلمان را بـه موقع مورد محاسبه قرار دهند؛ ودر برطرف کردن نقاط ضعف و ارتقاء عملکرد آن ها از هیچ تلاشی مضایقه نکنند. متاسفانه در کشور ما هنوز بـه نقش کلیدی معلم در نظام آموزشی بهای لازم داده نشده اسـت؛ که ضرورت دارد برای ارتقاء عملکرد معلمان اقدامات زیر صورت گیرد.
یکی ازنهادهای مهم آموزش و پرورش هر جامعه سازمانی اسـت که در آن معلمان مورد نیاز دوره هاي مختلف تحصیلی تربیت میشوند، زیرا محصول این نوع سازمان ها معلمانی هستند که نقطه آغاز هر تحول آموزشی و پرورشی‌اند و قادرند با دانش و مهارتی که کسب کرده اند چهره سازمان آموزشی را دگرگون سازند و فضای مدارس را بـه فضای محبت، رشد و بالندگی روح افزا و لذت بخش مبدل کنند و با انتقال عناصر فرهنگی بـه نسل نوخاسته و اعمال روش هاي مناسب تربیتی، موجبات رشد شخصیت کودکان و نوجوانان را فراهم سازند.
