عزت نفس یکی از مهمترین مولفه هاي داشتن احساسات خوب اسـت ،این احساسات بـه مهمترین فرد زندگی تان یعنی خودتان مربوط میشود. افراد با عزت نفس بیشتر بسیار کاریزماتیک دیده میشوند .
در ادامه بـه راه هاي داشتن عزت نفس و نشانه هاي عزت نفس بالا و عزت نفس پایین را می خوانیم.
برای حفظ عزت نفس، بـه خودتان احترام بگذارید، خودتان را بپذیرید، مسئولیت پذیر باشید و بـه دنبال دریافت تایید از دیگران نروید. تنها خودتان باشید و خودتان را زندگی کنید.
«عزت نفس، دادنی نیست، بدست آوردنی اسـت – ناتانیل براندن»
احترام بـه خودتان، کلید حفظ عزت نفس اسـت. اما چگونه می توان بـه خود احترام گذاشت؟ اول، باید نیازها و ارزشهاي خودتان را بـه رسمیت بشناسید و انها را ببینید. ما همیشه نمی توانیم خودمان را در پس زمینه نگه داریم و نیازهاي دیگران را ارضا کنیم. اگر نتوانیم خودمان را راضی کنیم، احتمالا دیگران را هم ناراضی نگه خواهیم داشت.
احساساتتان را ابراز کنید و برای انجام اینکار احساس گناه نکنید. نشان دادن عصبانیت خود نسبت بـه چیزی یا کسی، بـه صورت سازنده، شـما را بـه فرد بدی تبدیل نمی کند. تمام جنبههاي خودرا کـه باعث افتخارتان اسـت ارزشمند بدانید و بـه انها واکنش نشان دهید.
خودتان را دوست بدارید
اگر واقعا می خواهید برای خودتان زندگی کنید، باید خودتان را بپذیرید. اگر اینکار را نکنید، شـما در حال زندگی کردن یک دروغ هستید. زندگی شـما مال شماست، سعی نکنید شبیه بـه کس دیگری شوید. شاید خودتان رابا دیگری مقایسه کنید و انها بـه نظرتان کامل بیایند، اما آیا واقعا آن گونه اسـت؟ یاد بگیرید کـه زندگیتان را دوست بدارید و خودتان را بپذیرید. تنها دراین زمان اسـت کـه قادر خواهید بود زندگی هماهنگ و شاد داشته باشید.
اگر اشتباهات خودرا نپذیرید، پس از ان همه ی زندگی خودرا با عذرخواهی و بهانه تراشی خواهید گذراند و همه ی این ها انرژی بسیار زیادی از شـما خواهد گرفت.
از اشتباهاتتان یاد بگیرید! بـه اشتباه خود و بهانههایتان نگاه کنید و مسئولیت همه ی را بـه عهده بگیرید. کجا اشتباه کردید؟ چه اتفاقی افتاد؟ از زیر بار مسئولیت با بهانه تراشی شانه خالی نکنید. اشتباهات ما را ضعیف یا آسیب پذیر نمی کنند، بلکه کاملا برعکس اسـت. انها ما را قوی تر میکنند و کمک میکنند برای آینده آماده باشیم.
انتقاد از خود الزاماً کار بدی نیست، اما باید مراقب باشید! گاهی این قاضی انتقادگر درون می توان زندگیتان را نابود کند. پس لازم اسـت ان را نابود کنید. زمانی کـه صدای انتقادگر درونی ما منفی و مایوس کننده اسـت ما را از پیشرفت بازمیدارد و ما باید ان را متوقف کنیم.
“هرگز نمیتونی درست انجامش بدی!” این صدا بسیار آرام ودر پس زمینه ذهن در حال نجوا کردن اسـت، بنابر این وقتی ان را میشنوید فکر کنید: “من از کجا میتوانم مطمئن باشم کـه آینده چگونه اسـت؟ آیا تلاش کردهام؟ آیا شکست خوردهام؟” بعضی وقتها باید بیش از یک بار بـه دل یک مسئله هجوم ببرید تا ان را بفهمید. اگر بـه دنبال چیزی هستید سخت کار کنید… این صدای سمی را ساکت کنید.
“تو بدتر از انها هستی!” هیچکس بهتر یا بدتر از بقیه نیست. ما همه ی باهم فرق داریم. بهتر اسـت ببینیم کـه چطور می توانیم بـه یک دیگر کمک کنیم. هرگز خودرا با دیگری مقایسه نکنید. تنها بر روی تلاش و یادگیری تمرکز کنید و همواره خودتان باشید. تو منحصر بفرد و اصیل هستی و مثل همه ی متفاوت.
انها من را دوست ندارند. مطمئن هستید؟ آیا از انها سوال کرده اید؟ شاید شـما دچار سوءتفاهم شدهاید و سیگنالهاي انها را بـه اشتباه دریافت کرده اید. یا حتی اگر آن گونه باشد، چه اهمیتی دارد کـه آیا شـما را دوست دارند یا نه! این پایان دنیا نیست، هست؟
یک اشتباه رایج کـه اصلا بـه حفظ عزت نفس کمک نمی کند این اسـت کـه همیشه بـه دنبال تایید دیگران باشید و این تنها یک نمونه از احساس عدم امنیت در درون اسـت. برای راضی کردن دیگران تلاش نکنید. اگر نظر متفاوتی دارید، بگذارید همه ی بدانند. بـه یاد داشته باشید کـه اگر دیگران با شـما موافق نیستند بـه این خاطر اسـت کـه شـما اجازه دادهاید.
در تصمیمات خود قاطع باشید و بـه رفتارهاي خود فکر کنید. دیگران هرگز با شـما درباره همه ی مسائل موافق نخواهند بود. پس خودتان بمانید.
فرض کنید دریک جمع دوستانه، خانوادگی، آکادمیک یا دریک جلسه کاری نشستهاید. بقیه نظرشان را خیلی آسان ابراز میکنند و شـما هم نظر خودتان را دارید ولی از بیان کردن ان خجالت می کشید و نوعی ترس وجودتان را فرامیگیرد، صدایتان میلرزد و نمی توانید نظرتان را بـه زبان بیاورید.
ممکن اسـت عدم اظهار نظر بـه ضرر شـما تمام شود ولی بازهم از سر خجالت حرفی نمیزنید. همیشه در درون، خودتان را سرزنش می کنید و نمی دانید کـه این مشکل از کجا نشئت میگیرد. اگر چنین مشکلی دارید بدانید کـه باید روی عزت نفس « Self Esteem » خودتان کار کنید. برخی این مبحث رابا اعتماد بـه نفس اشتباه می گیرند.
واقعاً چرا عزت نفس انسان تا این حد اهمیت دارد ودر زندگی او تأثیر گذاراسـت؟ چگونه می توانیم بفهمیم حرمت نفس ما پایین اسـت؟ چگونه می توانیم ان را رشد و ارتقا دهیم؟ این موضوع چه ارتباطی با رشد و توسعه فردی دارد؟ در صورتی کـه می خواهید عزت نفس خودرا تقویت کنید و حضور بهتر و قدرتمندتری در عرصه اجتماع داشته باشید تا پایان این مقاله با ما همراه شوید؛ زیرا مباحث و راهکارهایی کـه دراین مقاله مطرح می شود می تواند مقدمهاي برای موفقیت شـما در زمینههاي مختلف فردی و اجتماعی باشد.
یکی از پیامهایي کـه همواره در مکانها و فضاهای مختلف با ان روبهرو می شویم این اسـت کـه « بـه خودت باور داشته باش! » این پیام در زندگی تعداد زیادی از ما اهمیت ویژه و بـهسزایی دارد و میتواند زندگی ما را بـه کلی دچار تغییر و تحول کند. اگر بتوانیم بـه این جمله عمل کنیم و بـه خودمان باور داشته باشیم، مسلماً می توانیم از پس مشکلات مختلف بربیاییم و بـه موفقیت برسیم. البته باید این نکته را بدانیم کـه صرفاً مسئله باور داشتن مهم نیست و حتما باید دست بـه تلاش، کوشش و اقدام بزنیم ولی اصل مهمی کـه موفقیت ما را در زندگی رقم می زند، باور داشتن بـه خودمان و عزت نفس اسـت.
مطالعات آکادمیک مختلف نشان داده اسـت کـه عزت نفس ؛ با سلامتی، رفاه و احساس خوشبختی ما رابطه کاملاً مستقیم دارد و کسانی کـه عزت نفس دارند، هم در عرصه روابط فردی و اجتماعی موفقتر عمل می کنند و هم می توانند سرشار از انرژی، تندرستی و سلامتی باشند. نخستین سوالی کـه باید دراین مقاله بـه ان پاسخ دهیم این اسـت کـه عزت نفس چیست.
عزت نفس « Self Esteem » احساس و ادراکی اسـت کـه فرد در مورد خودش یا ارزشهایش دارد. یکی از ساده ترین تعاریفی کـه برای حرمت نفس بیان میشود این اسـت کـه کسی کـه عزت نفس دارد، خودش را خوب و دوستداشتنی میداند. در واقع اگر خودتان را دوست دارید و خودتان را همانگونه کـه هستید میپذیرید، بدانید کـه عزت نفس دارید. در واقع عزت نفس، همان امتیازی اسـت کـه بـه ارزشمند بودن خودمان میدهیم.
گوته یکی از بزرگان ادبیات در جهان اسـت. این ادیب ارزشمند آلمانی کـه تا کنون چندین بار بـه حافظ شیرازی در آثار خود ابراز ارادت کرده، جمله بینظیری در مورد حرمت نفس دارد. این جمله حرمت نفس را برای ما تعریف نمیکند بلکه بـه ما می گوید کـه این مفهوم تا چه در زندگی ما تأثیر گذاراسـت. گوته معتقد اسـت:
اگر ثروتمند نیستی مهم نیست؛ چون تعداد زیادی از مردم ثروتمند نیستند. اگر سالم نیستی، افراد زیادی هستند کـه با معلولیت و بیماری زندگی میکنند. اگر زیبا نیستی برخورد درست با زشتی هم وجوددارد. اگر جوان نیستی، همه ی با چهره پیری مواجه می شوند. اگر تحصیلات عالی نداری با کمی سواد هم میتوان زندگی کرد. اگر قدرت سیاسی و پست و مقام نداری، مشاغل مهم متعلق بـه معدودی از انسانهاست ولی اگر عزت نفس نداری، بدان کـه هیچ نداری.
یکی از مسائلی کـه در مورد عزت نفس « Self Esteem » و اعتماد بـه نفس « Self Confidence » وجوددارد این اسـت کـه افراد مختلف حتی متخصصان این دو مفهوم را یکسان و هممعنا درنظر می گیرند. این در حالی اسـت کـه عزت نفس بـه این مسئله می پردازد کـه ما تا چه اندازه خودمان را ارزشمند، خوب و دوستداشتنی می دانیم در حالی کـه اعتماد بـه نفس بـه این می پردازد کـه آیا ما دریک زمینه خاص، دانش و توانایی لازم را داریم ؟ اگر چنانچه دانش کافی در مورد یک کار خاص را داریم و مهارت لازم هم در اختیار ما اسـت، در ان حوزه اعتماد بـه نفس مثبت داریم. اگر دانش را داریم ولی مهارت لازم را نداریم پس اعتماد بـه نفس ما منفی اسـت. باید مراقب باشیم کـه این دو مفهوم را یکسان نگیریم.
بر اساس مطالعاتی کـه تا کنون صورت گرفته عوامل بسیار مختلف و متنوعی وجوددارد کـه بر عزت نفس انسان تأثیر میگذارد. در ادامه بـه چند مورد از این عوامل اشاره شده ولی این نکته را بدانید کـه غیر از عوامل زیر، عوامل بسیار زیادی وجوددارد کـه حرمت نفس ما را تحت تأثیر خودش قرار میدهد:
میزان تعهد بـه کار، همسر و وظیفه پدری یا مادری، روی این مفهوم در وجود ما تأثیر میگذارد.
یقیناً کسانی کـه تحصیلات بالاتر و درآمد بیشتری دارند از عزت نفس بالاتری برخوردار میشوند.
کسانی کـه در وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایینتری قراردارند، یقیناً بیشتر در دسترس خطر حرمت نفس پایین قراردارند.
زندگی کردن بـه صورت تنها «بدون یک فرد دیگری کـه در زندگی ما اهمیت داشته باشد» تأثیر منفی روی این ماجرا دارد.
مطمئناً برخورداری از پایداری و ثبات عاطفی و احساسی و شخصیت بالغ با حرمت نفس بالا در ارتباط اسـت.
هنجارها و نُرمهاي اجتماعی از عواملی هستند کـه عزت نفس ما را تحت تأثیر خودشان قرار می دهند. ممکن اسـت دریک جامعه برای شخص فقیر ارزش و اعتباری قائل نشوند و این موضوع یقیناً روی حرمت نفس این افراد تأثیر می گذارد.
تربیت پدر و مادر یکی از مسائل بسیار مهمی اسـت کـه حرمت نفس را در وجود ما شکل می دهد و تقویت می کند یا ان را ویران میسازد. پدر و مادری کـه بـه فرزند خود فرصت آزمون و خطا میدهند، یقیناً بـه او کمک می کنند عزت نفس بیشتری داشته باشد و پدر و مادری کـه نظارتگر هستند و بال و پر فرزند خودرا میبندند، یقیناً حرمت نفس وی را بـه میزان قابل توجهی کاهش میدهند.
مؤلفههاي اساسی عزت نفس
پنج مولفه وجوددارد کـه می تواند نقش مهمی در میزان حرمت نفس انسان داشته باشد. این مولفهها، امنیت، خودپذیری، پیوندجویی، رسالت و صلاحیت یا همان شایستگی این پنج مولفه اساسی هستند کـه در ادامه راجع بـه هر کدام بـه صورت مختصر توضیحاتی ارائه می دهیم:
وجود امنیت و ایمنی از مسائل بسیار مهم زندگی ما اسـت و تا زمانی کـه این حس در زندگی ما ایجاد نشود، ممکن اسـت نتوانیم انطور کـه باید و شاید بـه سایر نیازهای خودمان بپردازیم.
اینکه فردی خودش را همانگونه کـه هست بپذیرد، واقعاً مهم اسـت. ریشه تعداد زیادی از شرمها و خجالتها این اسـت کـه ما خودمان را کافی نمی دانیم و معتقدیم کـه شخصی کـه الآن هستیم و جایگاهی کـه در ان قرار داریم، معقول و منطقی نیست.
پیوندجویی نام دیگری اسـت کـه برای احساس تعلق استفاده می شود. وقتی ما احساس کنیم کـه از سوی دیگران پذیرفته می شویم و مورد احترام دیگران هستیم، پیوندجویی در ما بـه شدت تقویت می شود و تقویت این حس در افزایش حرمت نفس ما نقش مهمی دارد.
اینکه بدانیم در زندگی خود هدف داریم، روی عزت نفس ما تأثیر می گذارد. وقتی در زندگی هدف داریم در واقع برای جامعه مفید هستیم و داریم نقش خودمان رابا تمام توان در جامعه ایفا میکنیم. اینکار باعث میشود کـه خودمان را سربار جامعه ندانیم و خودمان را یک عضو اثرگذار تلقی کنیم.
این عنصر و مولفه، میتواند نقش مهمی در میزان عزت نفس ما داشته باشد؛ چون بـه احساس موفقیت و کارایی خوب ما دریک حوزه خاص اشاره دارد. اگر بتوانیم خودمان را بشناسیم و نقاط قوت و ضعف خودرا بـه خوبی درک کنیم می توانیم وارد حوزههایي شویم کـه در انها صلاحیت و شایستگی داریم و از این راه، حرمت نفس خودرا بالاتر ببریم.
یکی از سوالاتی کـه ممکن اسـت در ذهن ما شکل بگیرد این اسـت کـه چگونه میتوانم بفهمم عزت نفس من پایین اسـت؟ آیا نشانههایي برای کمبود حرمت نفس در وجود ما وجوددارد؟ در ادامه چند مثال و نشانه را مطرح میکنیم کـه نشان میدهد این مفهوم مهم و اساسی در وجود ما دچار نقصان و اشکال اسـت:
همیشه دنبال خوشحال کردن مردم هستید
خیلی آسان و سریع خشمگین میشوید
احساس می کنید کـه نظرتان هیچ اهمیتی ندارد
از خودتان متنفر هستید
تصور می کنید کـه هر کاری کـه انجام می دهید، بـه اندازه کافی خوب و رضایتبخش نیست
احساس امنیت و ایمن بودن نسبت بـه این جهان ندارید
خیلی نسبت بـه نظرات دیگران حساس هستید
در مورد همه ی تصمیمها و نظرات خودتان شک دارید
بـه صورت مداوم احساس غم و اندوه و بیارزش بودن می کنید
حفظ کردن و نگه داشتن روابط برایتان سخت و دشوار اسـت
از ریسک کردن، دل بـه دریا زدن و تجربه چیزهای جدید رعب و وحشت دارید
درگیر رفتارهای اجتنابی اعتیاد آور هستید
با اعتماد و خاطرجمعی مشکل دارید و با انها دست و پنجه نرم میکنید
ایجاد حد و مرز با دیگران برایتان دشوار اسـت
بـه نقاط ضعف خودتان بیش از حد توجه می کنید
اغلب حتی بـه کیستی و هویت خودتان هم شک میکنید ودر مورد ان مطمئن نیستید
احساس می کنید کـه تجارب منفی تماماً سخت و طاقتفرسا هستند
نه گفتن برایتان مشکل اسـت و نمی توانید نه بگویید
تقاضای کردن برای رفع نیازهایتان دشوار اسـت
بـه زندگی نگاه منفی و بدبینانه دارید
بـه تواناییهاي خودتان یا فرصتهایي کـه برای رسیدن بـه موفقیت پیش رویتان قرار میگیرد، شک دارید.
مدام با احساسات منفی مانند ترس، اضطراب یا افسردگی روبهرو هستید
مدام خودتان رابا دیگران مقایسه می کنید و جالب اسـت کـه در اکثر قریب بـه اتفاق موارد هم در جایگاه دوم قرار می گیرید.
در مبحث قبلی بـه خصوصیات بعضی از افرادی پرداختیم کـه از عزت نفس پایین رنج میبرند ولی در اینبخش می خواهیم ببینیم اگر کسی حرمت نفس بالایی داشته باشد، چه نشانههایي از خودش بروز میدهد. در ادامه بـه خصوصیات این دسته از افراد اشاره شده اسـت:
از خودشان و سایر مردم راضی و قدردان هستند
از رشد و توسعه فردی لذت می برند ودر جستجوی معنا در زندگی خودشان هستند
میتوانند خلاق باشند و میتوانند روی خصوصیات خودشان عمیق شوند
از خرد جمعی استفاده میکنند ولی دلیلی ندارد کـه متکی بـه این خرد باشند. انها تصمیمهاي خودشان را میگیرند و تنها زمانی بـه نظر دیگران عمل می کنند کـه بـه صورت کامل با ان موافق باشند
دنیا را در شرایط واقعبینانه میبینند و دیگران را همانگونه کـه هستند مورد پذیرش قرار میدهند. انها با اینکار باعث می شوند کـه احساس حرمت نفس در دیگران هم تقویت شود
میتوانند خیلی آسان برای حل مسائل گوناگون در زندگی خودشان تمرکز کنند
روابطی دوستانه و سرشار از علاقه و احترام دارند
خیلی خوب ارزشهاي خودشان را میشناسند و بر اساس این ارزشها زندگی خودشان را بـه سمت جلو هدایت میکنند
با دیگران صحبت و نظرات خودشان را خیلی صمیمی و با احترام ابراز می کنند و ابراز تمایلات، خواستهها و نیازها برای این افراد دشوار نیست
تلاش میکنند تا در زندگی دیگران تغییراتی سازنده بـه وجود بیاورند
میتوانند خیلی آسان و بدون داشتن احساس گناه، قاطعانه عمل کنند ودر برقراری ارتباط با دیگران آسان و آسوده هستند
بیشتر روی زمان حال تمرکز می کنند و تلاششان این اسـت کـه از گذشته دور باشند
این افراد باور دارند کـه با دیگران برابر هستند و نسبت بـه دیگران کمتر یا بیشتر، بالاتر یا پایینتر نیستند
برای رشد و ارتقای حرمت نفس خود تلاش کنید
جهان امروز پر از پیچیدگی و دشواری اسـت و انسان مدرن ممکن اسـت هر لحظه با مشکلات فراوانی روبهرو شود کـه این مشکلات بیش از هر چیز عزت و حرمت نفس وی را تحت تأثیر قرار میدهد. برای مراقبت و محافظت از وجود خودمان در برابر این مسائل راهکارهای زیادی وجوددارد کـه یکی از مهمترین راهکارها، مطالعه کتابهاي پرمغز و دارای محتوای ناب و درست و حسابی دراین حوزه اسـت.
در تعداد زیادی از مواقع ما عزت نفس خودرا ناآگاهانه زیر سوال می بریم. اما رفتارها و عادات سادهاي وجود دارند کـه شـما می توانید برای حفظ عزت نفس خود آن ها را بـه کار گیرید. اگر میخواهید زندگی شاد و رضایت بخشی داشته باشید، بـه این چند روش برای حفظ عزت نفس بـه عنوان یک راهنما نگاه کنید.
عزت نفس در راستای اعتماد بـه نفس شمارا فردی حرفه اي نشان میدهد، بـه علاوه بـه کمک عزت نفس کمتر ضربه ي احساسی می خورید و بـه تصمیمات خود مسلت هستید.