بیماری آسم چیست و پیشگیری و درمان آن چگونه است ؟

بیماری آسم چیست و انواع آن کدامند؟

بیماری آسم یا ربو یک بیماری ریوی و از زیر مجموعه بیماری های مزمن است که فرد از راه های هوایی به آن مبتلا می شود. همچنین دیواره های درونی راه های هوایی یا همان برونش در فرد مبتلا با استنشاق برخی مواد حساسیت پیدا کرده و دچار التهاب و تورم می شوند.

همین التهاب و ورم راه های هوایی را به مواد بیرونی حساس نموده و واکنش های آلرژیک نیز در آنها افزایش می یابند. زیرا راه های هوایی در واکنش های آلرژیک متورم شده و عضلات اطراف آنها و دستگاه تنفسی نسبت به حالت عادی سفت تر می شوند. درنتیجه راه های هوایی محدود شده و بیشتر از حد نیاز مخاط تولید می کنند که منجر به ایجاد مشکل در ورود و خروج هوا به ریه ها می گردند.

مطلب مرتبط: آیا بیماری آسم کودکان قابل درمان است؟

بیماری آسم چیست؟

بیماری آسم یا همان ربو به عنوان یک بیماری التهابی در بازه زمانی طولانی به جامعه پزشکی معرفی شده که در عملکرد راه های هوایی ریه اختلال ایجاد می کند. این بیماری هایی با علائم های عود کننده و متغیر، انقباض نایژه و گرفتگی برگشت پذیر جریان هوا مشخص می گردد.همچنین نشانه های این بیماری شامل تنگی نفس، احساس تنگی در قفسه سینه، سرفه و خس خس سینه می باشند که برای چندین بار در طول روز یا در هفته تکرار می شوند.

البته این نشانه های با ورزش یا در طول شب تشدید می یابند. در برخی از حملات مربوط به بیماری، التهاب در راه های هوایی از دریافت هوا به ریه ها و ورود اکسیژن به اندام های حیاتی و خون جلوگیری می کند. که چنین حمله کشنده بوده و بیمار باید فورا در بیمارستان بستری شود.

به محض آغاز حمله آسم، هوا به اندازه لازم وارد ریه ها می شود ولی دی اکسید کربن تولید شده نمی تواند با سرعت کافی خارج شود. همچنین دی اکسید کربن همچون یک سم در بدن عمل کرده و اگر مدت زیادی در بدن بماند منجر به کاهش ورود اکسیژن به رگ های خونی و افزایش گاز سمی دی اکسید کربن در راه های هوایی می گردد.

همین امر حملات ربو را به دنبال دارد. بنابراین زمانی که علائم اوج می گیرند حملات این بیماری از خفیف به شدید تغییر حالت می دهند. در نتیجه تقریبا 250000 نفر در سراسر جهان بر اثر این بیماری جان خود را از دست می دهند.

انواع بیماری آسم

انواع بیماری آسم از نظر بالینی بر مبنای فراوانی علائم، حداکثر سرعت بازدم و حجم بازدم اجباری در هر ثانیه طبقه بندی می شوند. همچنین بر اساس آتوپیک یا خارجی و غیر آتوپیک یا داخلی قابل دسته بندی می باشند. البته منظور از آتوپیک ایجاد بیماری ربو توسط مواد حساسیت زا است و غیر آتوپیک بر اساس شدت گروه بندی می گردد. بنابراین طیف وسیعی از بیماری ها و عوامل می توانند باعث بروز این بیماری شوند. پس باتوجه به دلیل و سن شروع می توان بیماری آسم را به دسته های شدید، متوسط، متناوب و خفیف دسته بندی کرد که به شرح زیر است.

بیماری آسم ناشی از ورزش

ورزش منجر به تنگی نایژه در بیماران مبتلا به ربو و یا بدون ربو می شود. البته این بیماری در بیشتر مبتلایان به ربو و تقریبا 20% از اشخاص بدون ربو رخ می دهد. بنابراین انقباض برونش در اثر ورزش در اکثر ورزشکاران به ویژه حرفه ای ها بسیار شایع است.

به طور معمول این اتفاق در دوچرخه سواران به میزان 45%، اسکی بازان صحرایی و شناگران و زمانی که هوا سرد و خشک است رخ می دهد. البته بتا 2 آگونیست های استنشاقی اثر چندانی بر عملکرد این بیماری در افراد مبتلا ندارند. ولی دوزهای خوراکی می توانند قدرت و استقامت ورزشکاران را بهبود بخشند.

بیماری آسم شغل

بروز علائم مختص ربو به دلیل قرارگیری در محل کار می تواند یک نوع بیماری شغلی شایع به شمار برود. با این وجود این بیماری به رسمیت شناخته نشده است. همچنین تخمین زده شده که این بیماری در بزرگسالان تقریبا 5-25 درصد آن به کار مربوط می باشد.

البته عوامل مختلفی در بروز بیماری ربو دخیل هستند که شایع ترین آنها آلدئیدها، حیوانات، ریزش لحیم کاری، لاتکس، رزین، چوب، غبار غلات و ایزوسیانات ها را شامل می شوند. سپس مشاغلی مرتبط با این بیماری شامل رنگ پاش ها، نانوایی ها، تهیه غذاهای فرآوری، کارگران چوب، آرایشگرها، جوشکاران، پرورش دهندگان حیوانات، کارگران شیمیایی و پرستاران می باشند.

بیماری آسم عفونی

زمانی که از بیمار سوال می شود که علائم بیماری آسم در چه زمانی بروز پیدا می کند قطعا پاسخ می دهد که بعد از بیماری وخیم دستگاه تنفسی آغاز شده است. پس این نوع تاریخچه به سندرم آسم عفونی (IA) یا (AAWI) معروف می باشد. از این رو می توان آغاز بیماری با تشدید آن را از ارتباط مشخص عفونت های تنفسی با تشدید آن جدا کرد.

همچنین شیوع گزارش آسم عفونی (IA) برای بزرگسالان در بخش مراقبت های اولیه تا 40% و در یک کلینیک تخصصی تا 70% قابل درمان است. البته شیوع واقعی IA در بزرگسالان ناشناخته می باشد. زیرا متخصصان به طور معمول جهت تشخیص و استخراج این نوع تاریخچه هیچ گونه آموزشی ندیده اند و یادآوری این بیماری با آغاز در دوران کودکی بسیار چالش برانگیز است.

بیماری آسم غیر آتوپیک

آسم غیر آتوپیک به عنوان آسم غیر آلرژیک یا ذاتی شناخته می شود که تقریبا 10% و 33% از این نوع بیماری را در بر می گیرد. همچنین تست پوستی جهت آلرژن های استنشاقی رایج در این نوع بیماری منفی است. البته این عارضه بیشتر در اواخر زندگی بروز پیدا می کند و زنان را نسبت به مردان بیشتر درگیر می نماید. بنابراین درمان های معمول به احتمال زیاد اثر چندانی روی نوع غیر آتوپیک یا غیر آلرژیک نداشته باشند.

آسم شدید و مقاوم به درمان

این نوع از بیماری آسم، علائم ناتوان کننده و پایدار بیماری و مشکلات تنفسی را به همراه دارد. بنابراین 5% از بیماران مبتلا به آن که از طریق مصرف داروها بهبود نیافته اند به آسم شدید مبتلا می شوند. پس با درمان به موقع و صحیح و دوری از محرک ها می توانند تا حدودی علائم این نوع بیماری ربو را کنترل کنند.

مطلب مرتبط: علائم بروز مشکل در ریه ها

بیماری آسم در کودکان

کودکان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری آسم از نوع متناوب قرار می گیرند. همچنین ویژگی بارز این بیماری در کودکان همان حساسیت بالا به مواد آلرژی زا می باشد. همچنین کودکان ابتلا به بیماری ربو اگر در معرض دود سیگار قرار گیرند قطعا با مشکلات شدیدتری مواجه می شوند. البته اگر این بیماری در دوران کودکی خفیف باشد بدون نیاز به درمان رفع می گردد.

با این وجود خطر تداوم بیماری به ویژه در موارد شدید وجود داشته و در چنین وضعیتی باید فورا به متخصص کودکان مراجعه کرد. ناگفته نماند از علائم این بیماری در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• گرفتگی عضله سینه
• تنگی نفس
• صدای خس خس یا سوت کشیدن هنگام بازدم
• تحریک با هوای سرد یا ورزش
• زمان خواب
• زمان ابتلا به عفونت های ویروسی

بیماری آسم در بزرگسالان

بیماری آسم در هر سنی احتمال دارد شروع شود. البته این بیماری در بزرگسالان پایدار بوده و به مدیریت روزانه جهت پیشگیری از بروز علائم و حملات ناگهانی آن نیاز است. همچنین آلرژی و چاقی از جمله فاکتورهای خطرناک جهت ابتلا به این بیماری در بزرگسالی می باشند.

البته احتمال ابتلا به این بیماری در زنان پس از 20 سالگی افزایش می یابد. ناگفته نماند که مرگ ناشی از بیماری آسم بیشتر در افرادی با سن 65 ساله و بالاتر رخ می دهد. ناگفته نماند از علائم این بیماری در بزرگسالان می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• خس خس در هنگام نفس کشیدن در قفسه سینه به ویژه زمان بازدم
• تنگی نفس
• سختی و دشواری در تنفس
• سرفه به ویژه در شب، زمان خندیدن یا ورزش

عوامل و دلایل موثر در ابتلا به بیماری آسم

بیماری آسم از طریق ترکیبی از تعاملات ژنتیکی و محیطی ناشناخته و پیچیده ایجاد می شود. البته همه این موارد بر شدت و پاسخ دهی آن بر پروسه درمان تاثیر می گذارند. همچنین به عقیده برخی از کارشناسان دلیل افزایش این بیماری عواملی همچون تغییر محیط زندگی و تغییر اپی ژنتیک است.

پس بیماری که قبل از 12 سالگی آغاز گردد دلیل ژنتیکی دارد ولی بعد از 12 سالگی ناشی از تاثیرات محیطی می باشد. پس از علل مهم ابتلا به این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد.

عوامل محیطی

بیماری آسم رابطه مستقیمی با آلودگی هوا دارد و این آلودگی بیرون از محل زندگی و یا داخل آن می تواند تحریک و گسترش این عارضه را به همراه داشته باشد. البته واکنش آلرژیک و نشانه های آن بیشتر به دلیل آلودگی هوا در فضای داخلی ناشی از رنگ ها و گازهای پاک کننده های خانگی است. بنابراین تشدید آلودگی هوا منجر به عود علائم این بیماری و بستری در بیمارستان ها و کلینیک های تخصصی می شود.

سپس هوای مه آلود عنصر مضر و مخرب ازن را آزاد می کند که درد در قفسه سینه، تنگی نفس و سرفه را به همراه دارد. این نوع آلودگی دی اکسید گوگرد زیادی در هوا منتشر می کند که راه های هوایی را مسدود نموده و حملات بیماری را افزایش می دهد.

تغییرات جوی نیز باعث تحریک حملات ناشی از بیماری آسم می شوند. سپس هوای سرد راه هوایی را محدود و متراکم نموده و ترشح اضافی مخاط منجر به کاهش توانایی جهت پاک نمودن مخاط می گردد. البته رطوبت نیز در برخی مناطق باعث ایجاد مشکلات تنفسی در افراد می شود. از دیگر عوامل بروز ربو در محیط زندگی و خانه می توان به رطوبت، هوای سرد، ازن، اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد و آلودگی اشاره کرد.

مطلب مرتبط: تفاوت الرژی فصلی با کرونا ویروس (کووید-19)

علل ژنتیکی

سابقه خانوادگی یا علل ژنتیکی یک از علل اصلی ابتلا به بیماری آسم بوده که ژن های متعددی در آن دخیل می باشند. برای مثال اگر از دوقلوهای همسان یکی به این بیماری مبتلا شود نفر دیگر به احتمال 25% درصد در معرض ابتلا به آسم قرار می گیرد.

تعداد 25 ژن تا سال 2005 با یماری آسم در جمعیت جداگانه ارتباط داشته اند که شامل IL ADAM33, LTC4S, SPINK5, CTLA 4, IL 10, GSTM1 می باشند. اغلب این ژن ها به سیستم تعدیل کننده التهاب یا سیستم ایمنی مرتبط هستند. البته برخی از عوامل ژنتیکی تنها هنگامی منجر به بروز بیماری ربو می شوند که در معرض شرایط محیطی خاصی قرار گیرند.

فرضیه بهداشت

فرضیه بهداشت در تلاش است تا میزان افزایش بیماری آسم را در سطح جهان به عنوان یک نتیجه ناخواسته و مستقیم کاهش دهد. سپس نحوه مواجه با این بیماری در دوران کودکی با ویروس ها و باکتری های غیر بیماری زا را نیز بیان نماید. البته کاهش قرارگیری در معرض ویروس ها و باکتری ها تا حدودی به دلیل کاهش تعداد خانوار و افزایش پاکیزگی در جوامع مدرن می باشد.

البته قراری در معرض اندوتوکسین (سم باکتریایی) در ابتدای کودکی می تواند از پیشرفت این بیماری جلوگیری کند. اما اگر این قرارگیری در سنین بالا رخ دهد انقباض برونش را به دنبال دارد. طبق فرضیه بهداشت زندگی در خانواده هایی دارای حیوانات خانگی و مزارع می تواند علائمی ناشی از بیماری آسم را سرکوب نماید.

آلرژی

ارتباط مستقیمی بین بیماری آسم و آلرژی وجود دارد. طبق مطالعات انجام شده در سال 2013 و انتشار ایمونولوژی و آلرژی به این نتیجه رسیدند که 65% بزرگسالان دارای سن 55 سال به بالا مبتلا به این بیماری با آلرژی نیز دست و پنجه نرم می کنند.

البته این میزان برای افرادی با سن 20-40 سال به 75% می رسد. همچنین منابع مشترک آلرژن های درونی مواردی از جمله قارچ ها، سوسک ها، گرد و غبار، موی سگ و موی گربه را شامل می شوند.