یافتن ریشه اختلافات جمشید مشایخی با عزت الله انتظامی
داستان اختلافات جمشید مشایخی با عزت الله انتظامی و علی نصیریان
یافتن ریشه اختلافات جمشید مشایخی با عزت الله انتظامی و علی نصیریان کار راحتی نیست و تقریبا تمام افرادی که در ریز این ماجراها بودند سعی میکنند از یادآوری آنها خودداری کنند.در جشن انجمن منتقدان و نویسندگان در اعتراض به نشان دادن عکس عزت الله انتظامی 93 ساله در تیزر برنامه این جشن بیان کرد و موجی از شگفتی و حیرت را ایجاد کرد.
به گزارش تالاب: «من از علی معلم یاد گرفتم که مثل او رک باشم و حرفم را بزنم. من اگر می دانستم که فقط یک هنرپیشه برای منتقدین مطرح هست سال‌ها بود که اینکار را رها کرده بودم و رفته بودم. جدی میگویم ها، فقط در آثارتان یک هنرپیشه را نشان دادید، بقیه نیستند، بازیگر نیستند، زحمت نکشیدند، هیچ کدام زحمت نکشیدند، فقط یک نفر، فقط یک نفر هست که آن موقع تنبک می زد جلوی شهبانو، حالا می‌آید منزل اش را وقف میکند. چرا شما اینها را نمی‌دانید؟!»
این جملات عجیب و تند را جمشید مشایخی 83 ساله روز پنجشنبه در جشن انجمن منتقدان و نویسندگان در اعتراض به نشان دادن عکس عزت الله انتظامی 93 ساله در تیزر برنامه این جشن بیان کرد و موجی از شگفتی و حیرت را ایجاد کرد. هیچ کس نمی دانست این حجم از عصبانیت جمشید مشایخی از کجا نشات می‌گیرد و پس از این همۀ سال فعالیت هنری ناگهان سر باز کرده هست.
در همۀ دوران زندگی ما عزت انتظامی، جمشید مشایخی و علی نصیریان 82 ساله بعنوان سه ضلع بزرگ هنری کشور شناخته میشوند که همواره مورد احترام بودند و از هر کدام بعنوان ستون هاي تئاتر و سینمای کشور نام برده میشود. از نمایش و فیلم هاي سرشناس از گذشته از انقلاب مثل «گاو» بگیرید تا فیلم هاي خاطره انگیزی مثل «کمال الملک» و «هزار دستان» مرحوم علی حاتمی.
هیچ کس گمان نمی‌برد میان این سه چهره موقر سینما اختلافی وجود داشته باشد، آن هم در این وسعت… از پنجشنبه شب که فیلم صحبت هاي جمشید مشایخی در شبکه هاي مجازی اکران شد تعداد زیادی از ناظران با شگفتی به این ماجرا نگاه میکنند و هر کدام در موافقت و مخالفت با صحبت هاي جمشید مشایخی حرف می‌زنند.
اتفاق روز پنجشنبه به اندازهای عجیب بود که در همان جشن انجمن منتقدان سینما بعضی بازیگران مثل حامد بهداد و نوید محمدزاده نیز به واکنش پرداختند و در حمایت از عزت الله انتظامی صحبت کردند. ماجرا اما چه بود که جمشید مشایخی نتوانست عصبانیت خود را نظارت کند؟ گرچه بعضی دست اندرکاران این برنامه از فرزاد حسنی بعنوان مقصر اصلی این اتفاق نام میبرند که بدون هماهنگی قبلی ناگهان از جمشید مشایخی دعوت کرده که به روی سن بیاید اما ادر هر صورت او نیز پیش بینی نمی‌کرد جمشید مشایخی قرار هست اینچنین همۀ را غافلگیر کند.
آیا اتفاقی رخ داده که این دو بازیگر کهنه کار در سن 83 سالگی و 93 سالگی با یکدیگر به اختلاف بخورند؟ پیگیری هاي ما اما نشان میدهد این حجم از عصبانیت جمشید مشایخی ریشه در یک اختلاف قدیمی دارد. یک اختلاف قدیمی حدودا 50 ساله که جمشید مشایخی در طی این سال‌ها همۀ وقت با خودش به همراه داشته و هیچگاه نتوانسته با آن کنار بیاید. شرح این اتفاقات مرور کرده ایم.
قصه از کجا شروع شد؟
یافتن ریشه اختلافات جمشید مشایخی با عزت الله انتظامی و علی نصیریان کار راحتی نیست و تقریبا تمام افرادی که در ریز این ماجراها بودند سعی میکنند از یادآوری آنها خودداری کنند. یکی از کارشناسان سینما در گفتگویی از راز این اختلافات پرده بر می دارد که بخش هایي از آن را مرور می‌کنیم.
• تقریبا از حوالی سال هاي 1343، 1344 بود که جمشید مشایخی در تئاتر سنگلج به چهره اي شناخته شده تبدیل شده بود و آرام آرام در صحنه اجرا یکه تازی میکرد. در آن سوی میدان دو قطب دوست داشتنی دیگر به نام عزت الله انتظامی و علی نصیریان وجود داشتند که در ابتدا این سه نفر توانستند به خوبی با یکدیگر هماهنگ شوند و تیم مناسبی را ایجاد کردند.
• همۀ چیز داشت مفید پیش می رفت اما اختلاف سلیقه ها آرام آرام خودش را نشان داد. علی نصیریان و عزتالله انتظامی به یکدیگر نزدیک تر شدند و جمشید مشایخی دورتر. تفاوت هاي فکری و شخصیتی نیز در این اتفاق بی تاثیر نبود.
• عزت الله انتظامی و علی نصیریان به عضویت در اداره تئاتر درآمدند و مدیریت اجراها را به عهده گرفتند. از این جا به بعد، اختلافات و سوءتفاهم ها عمیق تر میشود. به بخری اجراهای جمشید مشایخی کمتر بها داده میشود مشایخی معتقد بود آن دو نفر به اجراهای افراد و گروه هاي نزدیک به خودشان دقت ویژه تری داشتند و سبب شده اند مشایخی از صحنه دور شود.
دردسرهای قیصر
با وجود همۀ اختلافات اما این سه نفر رد سال 1348 فیلم «گاو» داریوش مهرجویی را بازی کردند و به شهرتی مضاعف در سینما دست پیدا کردند. هر چند سهم اصلی موفقیت، نصیب عزت الله انتظامی و بازی شگفت انگیزش شد. استعدادهایی که در صحنه سینما تا آن زمان دیده نشده بود و ناگهان بر سر زبان ها افتادند. پس از این فیلم بود که درهای سینما به سوی این سه نفر باز شد اما مشایخی یک موقعیت ویژه تر پیدا کرد. او دقیقا در همان سال در فیلم «قیصر» مسعود کیمیایی بازی کرد و در سینمای عامه پسند نیز توانست جای خود را باز کند.
سوء تفاهم ها از این جا به بعد به بحبوحه خود رسید. جمشید مشایخی عقیده دارد قرار بوده نقش اش در فیلم قیصر اکثر و طولانی تر باشد اما رایزنی هاي عزت الله انتظامی و علی نصیریان باعث شده تا بازی اش کوتاه تر شود. همینطور جمشید مشایخی به علت بازی در فیلمهای سینمای از اجرا در تئاتر اخراج شد که عقیده دارد شاید عزت الله انتظامی و علی نصیریان در این تصمیم بی تاثیر نبوده اند.
فرار از تئاتر
کافی هست به حجم فیلم هایي سینمایی جمشید مشایخی از سال 1348 تا 1357 نگاهی بیندازید تا مشاهده نمایید تعداد فیلم ها او فراتر از حد انتظار هست. حدود 25 فیلم سینمایی که اغلب آنها در کارنامه هنری او جایگاه ویژه اي ندارند و به فیلمهای فارسی و عامه پسند نزدیک میباشند. اگر پای صحبت هاي جمشید مشایخی بنشینید، او بازی در این فیلم ها را حاصل فشارها در تئاتر می‌داند و به همین علت تصمیم گرفته از تئاتر به سینما کوچ کند.
معمای اداره نمایش
نکته جالب در اداره نمایش به سال 1355 و 1356 بر می‌گردد. یعنی زمانی که علی نصیریان مدیر آن اداره بود و بعضی از گروه هاي بازیگران از جمله جمشید مشایخی نسبت به تصمیمات این اداره اعتراض داشتند. پس از انقلاب اداره نمایش دوباره بازگشایی میشود و میان بازیگران برای گزینش مدیر آن رای گیری میشود. حالا این بار قرعه به نام جمشید مشایخی میوفتد و بازیگرانی که از تصمیمات قبلی اداره نمایش ناراضی بودند رای به ریاست جمشید مشایخی میدهند.
علی حاتمی واسطه میشود.
با وجود همۀ اختلاف نظرها اما علی حاتمی تلاش میکند این سه نفر را در کنار یکدیگر قرار دهد و تولید سریال هزاردستان را از اواخر سال 1358 شروع میکند. طبق شنیده ها اختلافات اما باقی میماند و تعداد زیادی از سکانس هاي جمشید مشایخی جداگانه ضبط میشود. تولید این سریال سال‌ها طول کشید و در این مدت رفاقت داود رشیدی و جمشید مشایخی با یکدیگر اکثر شد؛ در مقابل انتظامی و نصیریان. گرچه نفر پنجم این دایره بازیگران قدیمی محبوب، محمدعلی کشاورز هست. پس از تولید این سریال، مرحوم علی حاتمی تصمیم می گیرد فیلم کمال الملک را بسازد و دوباره این چهار نفر را کنار یکدیگر جمع میکند. انها در بحبوحه اختلاف باز هم تصمیم می‌گیرند کنار یکدیگر قرار بگیرند، فقط به علت شخص علی حاتمی.
راه ها جدا میشود
پس از این فیلم تقریبا راه ها از هم جدا میشود. اما علی نصیریان و عزت الله انتظامی تا حالا رفاقت خود را حفظ کرده اند. جمشید مشایخی اما هیچ وقت نتوانست با این موضوع کنار بیاید و همۀ وقت عقیده داشته آن دو نفر نتواند به جایگاه اصلی خود برسد. عصبانیت و دلخوری که روز پنجشنبه بالاخره سر باز کرد و در جشن انجمن منتقدان و نویسندگان خودش را نشان داد…
در این میان شاید موفقیت دوباره علی نصیریان در شهرزاد و تمجید و تشویق هاي مستمر و بدون قطع ار کارنامه بازیگری عزت الله انتظامی، این حس جمشید مشایخی را تشدید کرده هست.
علی نصیریان: علت عصبانیت را نمیدانم
برای آن که زاویه دیگری از این حاشیه ها به دست بیاوریم با علی نصیریان گفتگو کرده ایم. او میگوید: «من واقعا علت عصبانیت آقای مشایخی را نمیدانم و از این اتفاق متعجب هستم که تا آنجایی که من می‌دانم اختلافی بین این دو نفر نبوده یا حداقل من خبر ندارم. گرچه بعد از فیلم کمال الملک رفت و آمدمان با آقای مشایخی کم شده و دورادور از یکدیگر خبر داشتیم اما نمیدانم از چه موضوعی دلخور میباشند.»
• این سه بازیگر…
این سه بازیگر که فعالیت هنری شان را با تئاتر آغاز کردند، در اوایل دهه 40 در نمایشی به نام «خشت اول» در کنار هم بازی کردند. مشایخی، نصیریان و انتظامی بعدها در سینما هم در فیلم «گاو» کنار هم قرار گرفتند و در بعد از انقلاب هم علیرضا داودنژاد در «منزل عنکبوت» از این سه بازیگر در کنار داود رشیدی بهره گرفت. زنده یاد علی حاتمی نیز در آلبوم «هزاردستان» سراغ این سه آمد و از پیشکسوتان دیگری چون محمدعلی کشاورز و داود رشیدی نیز بهرهگیری کرد تا یکی از به یادماندنی ترین بازی هاي این بازیگران در قاب دروبین به یادگار بماند. حاتمی در فیلم «کمال الملک» هم بار دیگر این سه بازیگر را کنار هم قرار داد.
