علت ترسیدن مردم از مرگ از نگاه امیرالمومنین (ع)
چرا مردم از مرگ و مردن میترسند ؟
به صورت طبیعی همه ی از مرگ طبیعی میترسند ولی برخی افراد هم میباشند که بسیار مشتاق مرد میباشند .
در پاسخ به این سوال، ابتدا باید دانست که ترس از مرگ از ویژگی هاي انسان هست و حیوانات در باره مرگ نمی اندیشند بدین معنی که آن چه در حیوانات دیده میشود غریزه فرار از خطر و سرو به حفظ حیات هست.
تالاب : اگرچه علاقه به بقا و عشق به زندگی، از خصایص جدانشدنی موجودات به شمار می‌رود، ولی آدمی غیر از علاقه به حفظ حیات خویش، آرزوی خلود نیز دارد.او می‌خواهد به حیات ابدی دست یابد و جاودان و ماندگار بماند.
از این رو با تمام توان با عوامل پیری و مرگ می جنگد و برای دست یابی به چشمه حیات و راز بقا می کوشد. «1»
انسانها طبق معمول تصور صحیحی از مرگ و حقایق آن ندارند . اگر فهم صحیحی ازآن بود ، دیگر کراهتی به آن وجود نمی داشت.
در جایی ، امیر المومنین علیه اسلام فرموده اند : والله لابن ابی طالب آنس بالموت من الطفل بثدی امه؛«2» قسم به خداوند پسر ابی طالب آنچنان انس و علاقه به مرگ دارد ، که در مقام قیاس از انس و علاقه طفل شیر خوار به پستان مادر بیشتر هست .
باید تامل کرد ، آن چه حقیقتی هست ؟ که مولی الموحدین آنچنان از او ذکر میکند و خبر از انس خویش رابا او میدهد .
اگر مرگ حقیقتی خوف ناک بود ، این قدر محبت و علاقه مندی مولا به آن چراست؟ هنگامیکه حضرتش در محراب عبادت ، مورد اصابت ضربت شمشیر قرار گرفت ، چه ندایی سر داد : فزت ورب الکعبه؛ قسم به خدای کعبه رستگار شدم, . آری این کدام حقایق هست که هنگام وصال آن ، برای مولی رستگاری و سعادت میباشد .
از امام حسن«ع» پرسیدند: مرگ چیست که مردم نسبت بدان نادانند؟ فرمود«ع»: «اعظم سرور یرد على المؤمنین»؛ «3»«بزرگ ترین شادمانى که بر مومنان وارد مى شود.»
همینطور امام صادق«ع» فرمودند: «القیامة عرس المتقین»؛«4» «قیامت زفاف و عروسى اهل تقوا هست»
آری آن چه ما را از مرگ هراسان میکند جهل ما هست ، که باعث تصور نا صحیح نسبت به مردن شده هست .
به هرحال عوامل ترس از مرگ رابه دو نوع طبیعی و غیر طبیعی می‌توان تقسیم کرد.
عامل طبیعی مرگ، ریشه در انس و الفت انسان با عزیزان خویش مثل همسر، فرزند، رفقا و مال و اموال و …دارد، گسستن از این انس و الفت بطور طبیعی در هر انسانی سبب نگرانی و رنج خواهد بود.«5»
از عوامل مهم ترس از مرگ آن هست که انسان از حقایق مرگ،bغافل باشد
اما زیاد ترین عوامل ترس و نگرانی غیرطبیعی از مرگ عبارتند از:
1.ناآگاهی از حقایق مرگ:
از عوامل مهم ترس از مرگ آن هست که انسان از حقایق مرگ، که انتقال از سرای فانی به سرای باقی هست، غافل باشد و چنین پندارد که با مرگ هستی او پایان می پذیرد.طبیعی هست که چنین انسانی که به صورت فطری خواهان بقا و زندگی جاودان هست، از فرارسیدن مرگ در هراس خواهد بود. تعالیم اسلام با تشریح حقایق مرگ به مبارزه با این عامل برمی خیزد.اسلام مرگ را تولدی تازه معرفی میکند که از رهگذر آن، انسان عالم فانی و گذرا را ترک میگوید و به جهانی باقی و جاودان گام می نهد.امام هادی«ع»به یکی از یاران خویش که در بستر مریضی بودو از ترس مرگ بیتابی کرده و می گریست، فرمود:
«یا عبدالله تخاف من الموت لانک لاتعرفه»«6»
اي بنده خدا، تو از مرگ می ترسی به علت آنکه حقایق آنرا نمی شناسی.
همینطور وقتی از امام جواد«ع» در مورد ترس مسلمانان آن دوران از مرگ سوال شد، فرمودند:
«لانهم جهلوه فکرهوه و لو عرفوه و کانوا من اولیاء الله عز و جل لاحبوه و لعلموا ان الآخرة خیر لهم من الدنیا»«7»
چون بدان جهل دارند پس آنرا ناخوشایند می دارند، و اگر آنرا می شناختند و از رفقا خداوند بودند بدان محبت می ورزیدند و می دانستند که آخرت برای آنان از جهان بهتر هست.
2.دلبستگی شدید به جهان:
یکیدیگر از عوامل مهم ترس از مرگ، دلبستگی شدید به دنیاست به گونه اي که از آخرت خویش دقیقا غافل گردد و حیات دنیوی را هدف نهایی خود قرار دهد.چنین انسانی برای بهره مندن شدن هرچه بیشتر از لذایذ دنیوی، به دنبال زندگی ابدی دراین دنیاست و همواره از فرارسیدن مرگ خویش در نگرانی و استرس به سر میبرد، زیرا چنین می پندارد که مرگ پایان بخش تمام لذتها و کامیابی هاي اوست و وی را از علایق و دلبستگی هایش، برای همه ی وقت جدا می سازد.
اسلام برای برطرف کردن این عامل، همواره حقارت و زبونی جهان را گوشزد میکند و به انسان هشدار میدهد که دنیای فانی و زودگذر لایق دلبستگی نیست. قرآن کریم جهان رابا تمام نعمتهایش ناچیز، و آخرت را برتر و بهتر معرفی میکند:
«قُلْ مَتاعُ الدُّنْیا قَلِیلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقی» «8»
«به انها بگو سرمایه زندگی جهان ناچیز هست و سرای آخرت برای کسیکه پرهیزکار باشد بهتر هست»
امام علی«ع» نیز با گذرا خواندن جهان و جاودان خواندن آخرت، در همه ی انسانها این انگیزه را ایجاد میکند که به دنیای زودگذر دل نبندند:
«ایها الناس انما الدنیا دار مجاز و الآخرة دار قرار»«9»
«اي مردم، جهان سرای گذرا و آخرت منزل جاودان هست.»
کسیکه بر اثر تعالیم دینی، جهان آخرت را سرای برتر و لذایذ آنرا ارزشمندتر از نعمتهای دنیوی بداند و دلبستگی واقعی او به جهان جاودان باشد، از این که با مرگ از لذتهای دنیوی محروم گردد، هراسی نخواهد داشت.
3.ترس از حسابرسی اعمال:
یکیدیگر از علل ترس از مرگ، بیم از حسابرسی اعمال هست.این عامل به آن گروه از انسانها اختصاص دارد که از یک سو به معاد عقیده دارند و از سمت دیگر از اعمال خویش راضی نیستند.بدیهی هست که این دسته از گنهکاران به شدت از مرگ می ترسند، زیرا می‌دانند که با مرگ فرصت آنان به اتمام می‌آید و دوران کیفر اعمالشان فرا می‌رسد. قرآن کریم از گروهی از یهودیان ذکر میکند که به واسطه اعمال زشتشان، هرگز آرزوی مرگ را نکرده و از مرگ هراسانند:
« وَ لا يَتَمَنَّوْنَهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَيْدِیهِمْ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِین » «10»
«ولی انها هرگز تمنای مرگ نمیکنند به خاطر اعمالی که از پیش فرستادهاند، و خداوند ظالمان را بخوبی میشناسد.»
اسلام برای خنثی کردن این عامل، همواره بر گشودگی در توبه و بخشندگی و توبه پذیری خداوند تاکید میکند. جرم و گناه انسان هر قدر هم که سنگین باشد، درصورت توبه واقعی و جبران حقوق تضیع شده، قابل بخشایش هست و ناامیدی از رحمت خدا، خود گناهی بس بزرگ شمرده میشود. از سمت دیگر انسان بر زمینه آموزه شفاعت میتواند با ایجاد شایستگی و قابلیت ضروری در خود، به شفاعت شفیعان در آخرت امیدوار باشد.«11»
پی نوشت
1. سبزواری، محمد باقر، معاد در نگاه عقل و دین، قم، بوستان کتاب، چاپ ششم، 1380، ص68
2. نهج البلاغه«صبحی صالح»ص52 ، خطبه 5
3. بحارالانوار، ج 6، ص 153
4. همان، ج 7، ص 176
5. منشور جاوید، سبحانی، قم، موسسه سیدالشهدا، چاپ اول، 1369، ج9، ص215
6. معانی الاخبار، شیخ صدوق، بیروت، موسسه الاعلمی، ص290، ح9
7. همان، ح8
8. سوره نساء، آیه 77
9. نهج البلاغه، خطبه 203
10. سوره جمعه،آیه 7
11. یادگیری کلام اسلامی، سعیدی مهر، قم، طه، چاپ سوم، 1383، ج2، ص234-236
