تاریخ دقیق شب یلدا + تاریخچه یلدا | آداب و رسوم کلی

تاریخ شب یلدا

تاریخچه شب یلدا

شب یلدا اولین شب زمستان و طولانی‌ترین شب سال است. رفع نحوست بلندترین شب سال، جنگ فرشته خوبی و بدی، وقایع کیهانی و… از جمله مواردی هستند که بعنوان تاریخچه شب یلدا عنوان می کنند.

خورشید در حرکت سالانه خود در آخر پاییز به پایین‌ترین نقطه افق جنوب شرقی می رسد که طول روز کوتاه شده و زمان تاریکی شب افزایش مییابد. از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دگرباره بسوی شمال شرقی باز می گردد که نتیجه ان افزایش روشنایی روز و کاهش شب است.

ایرانیان باستان این شب را شب تولد الهه مهر «میترا» می‎‎پنداشتند و بهمین دلیل این شب را جشن می‎گرفتند و گرد آتش جمع می‎شدند و شادمانه رقص و پایکوبی میکردند.

برخی بر این گمانند که مراسم شب چله برای رفع نحوست بلندترین شب سال برگزار میشود. اقوام قدیم آریایی دراین شب آتش برمی افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیاطین نابود شده و بگریزند و همان‌ گونه که خورشید به مناسبت فروغ و گرمای کارسازش تقدس پیدا کرده بود آتش نیز همان والایی را نزد مردمان دارا شد.

آداب و رسوم کلی شب یلدا

یلدا در دیگر فرقه ها

فرقه‌هاي‌ گوناگون عیسوی، با تفاوت‌هایي، زادروز مسیح را در یکی از روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی میدانند و همچنین جشن سال نو و کریسمس را هم چون تقویم کهن سیستانی در همین هنگام برگزار میکنند.

آداب و رسوم کلی شب یلدا

فال حافظ در شب یلدا تقریبا پای ثابت است. طبق معمولً در شب یلدا رسم بر این است که صاحب‌خانه، دیوان حافظ رابه بزرگ‌تر فامیل که سواد دارد، میدهد. سپس هر یک از میهمانان نیت کرده و بزرگِ مجلس، این جمله را می گوید و تفألی به گنجینه حافظ میزند: «اي حافظِ شیرازی/ تو محرم هر رازی/ بر ما نظر اندازی/ سوگند به قرآن مجیدی که در سینه داری…» یا هر چیزی شبیه به این.

تنقلات مخصوص مناطق مختلف

آداب و رسوم در مناطق خاص

دراین فاصله زمانی افراد خانواده دور هم جمع شده و با شادی، داستان خوانی، شعر خوانی، خوردن تنقلات و میوه‌ها شب را صبح میکنند. اینها که گفته شد آداب کلی یلدا است ولی از ان‌جا که ایران سرزمین وسیع و کهنی‌ست، هر مناسبت در هر استان دست‌خوش تغییراتی همرنگ با ان منطقه و فرهنگ می شود.

رسومات خاص شهرهای ایران

آداب ان دسته از اعمال و رفتاری است که مردم یک منطقه از خود نشان می دهند. مثلا در خطه شمال و آذربایجان رسم بر این است که دراین شب خوانچه اي تزیین شده به خانه تازه‌عروس یا نامزد خانواده بفرستند.

مردم آذربایجان در سینی خود هندوانه‌ها را تزئین میکنند و شال‌هاي‌ قرمزی را اطرافش میگذارند. درحالی که مردم شمال یک ماهی بزرگ را تزئین می کنند و به خانه عروس میبرند. حافظ‌خوانی جزو جدانشدنی مراسم این شب برای شیرازی‌هاست. همدانی‌ها فالی میگیرند با نام فال سوزن. همه ی دور تا دور اتاق مینشینند و پیرزنی بطور پیاپی شعر میخواند.

دختر بچه‌اي پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن میزند و مهمان ‌ها بنا به ترتیبی که نشسته‌اند شعرهای پیرزن را فال خود میدانند. در شهر های خراسان خواندن شاهنامه فردوسی دراین شب مرسوم است.

در اردبیل رسم است که مردم، چله بزرگ را سوگند میدهند که زیاد سخت نگیرد. مردم کرمان تا سحر انتظار می کشند تا از قارون افسانه‌اي استقبال کنند. قارون در لباس هیزم‌شکن برای خانواده‌هاي‌ فقیر تکه‌هاي‌ چوب می‌آورد.

این چوب‌ها به طلا تبدیل میشوند و برای ان خانواده، ثروت و برکت به همراه می‌آورند.

در کردستان نیز خانواده‌هایي که عروس به خانه بخت فرستاده‌اند خوانچه‌هایي حاوی هندوانه و آجیل و همچنین هدیه رابه خانه نو عروس و داماد می‌فرستند.
به عقیده مادربزرگ‌هاي‌ قزوینی اگر دراین شب ننه سرما گریه کند باران می‌بارد، اگر پنبه‌هاي‌ لحافش بیرون بریزد برف می‌بارد و اگر گردنبند مرواریدش پاره شود تگرگ می آید.