تاثیر آلودگی هوا بر روی اعصاب و روان انسان
تاثیر آلودگی هوا بر روی اعصاب
آلودگی هوا نه تنها بر قلب و ریه تاثیرات منفی میگذارد بلکه باعث مشکلات زیادی بر روی اعصاب بدن خواهد شد.
یکی از تاثیرات منفی آلودگی هوا بر روی سیستم اعصاب و روان اسـت کـه منجر بـه زودرنج‌تر، پرخاشگرتر، خشمگین‌تر و کم‌تحمل‌تر میشوند. یعنی با این کـه در گذشته هم این مشکلات را داشته‌اند، اما حالا خیلی زودتر بـه استرس‌ها، واکنش و حساسیت نشان می دهند.
اثرات آلودگی هوا
آلودگی هوا با تغییرات رفتاری رابطه دارد ؛ چرا‌کـه باعث سپری کردن زمان کم تری در محیط باز و سبک زندگی بی تحرک تر می شود کـه می‌تواند بر پریشانی روانی یا انزوای اجتماعی تأثير گذارد.
بـه گزارش تالاب بـه علت کاهش اکسیژن در مغز و کاهش انرژی، اشخاص باید فعالیت هایي کـه در تمرکز تاثیر گذار اسـت را افزایش دهند، بازي هایي مثل منچ، پازل، بازي هاي فکری و… انجام دهند؛ همچنين ساعت استراحت و خواب خویش را تنظیم کنند و از دستگاه هاي بخور در منزل یا محل کارشان استفاده کنند.
درمان مطلق برای این مسأله نداریم، اشخاص در شهر کم تر تردد داشته باشند و بیشتر دور هم جمع شوند تا اضطرابی کـه بـه سبب افزایش آلاینده هوا در اشخاص ایجاد شده کاهش یابد.
تاثیر آلودگی هوا بر خود بیمار انگاری
آلودگی هوا روی افردی کـه دچار اختلال خودبیمار انگاری هستند تأثير منفی می گذارد. افردی کـه دچار اختلال خودبیمار انگاری هستند در روزهایی کـه هوا آلوده تر اسـت حس می کنند کـه دچار ایست قلبی خواهند شد یا دچار سرطان و بیماری هایي مثل این ها شده اند.
گزارش هاي بسياري نشان میدهند کـه مراجعه ی این گروه از مردم بـه بیمارستان ها بـه علت چنين شرایطی افزایش می یابد.
این آسیب ها در فصل زمستان با افزایش آلودگی هوا تشدید هم می شود.
آلودگی هوا و عصبانیت
دود، غبار، سرب، ذرات آلاینده؛ مونواکسیدکربن و… اینروزها بـه قدر کافی درباره آلودگی هوا شنیده‌ایم و شنیده‌اید. دیگر میدانیم و می دانید کـه بیماران قلبی و تنفسی بهتر اسـت تا حد امکان از خانه خارج نشوند – و کودکان و سالمندان هم همین طور.
اما آلودگی هوا چه تاثیری روی اعصاب و روان ما می گذارد؟ و چه مشکلاتی را برای بیماران اعصاب و روان ایجاد میکند؟
برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، گفت‌وگویی داشته‌ایم با دکتر محمدرضا خدایی، روان‌دکتر و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
بـه عنوان نخستین سوال می خواهم بپرسم کـه آیا می توان آلودگی هوا را یکی از عوامل ایجاد استرس برشمرد یا نه؟
بله، مطمئنا. منابع استرس‌زا برای انسان را می توان بـه دو دسته تقسیم کرد: بیرونی و درونی. از منابع استرس‌زای درونی میتوان بـه کم‌خوابی، کم‌اشتهایی، وضعیت روانی و جسمی افراد اشاره کرد و از منابع استرس‌زای بیرونی بـه آلودگی‌ها، ترافیک و سروصدا.
آلودگی‌ها شامل آلودگی هوا، آلودگی آب و آلودگی خاک می شوند. آلودگی هوا روی همه ی افراد، چه سالم و چه بیمار، اثر دارد و اثر عمده ان؛ کم‌شدن آستانه تحریک افراد اسـت.
یعنی افراد زودتر یا بیشتر عصبانی میشوند؟
نه فقط عصبانیت. در کل، افراد زودرنج‌تر، پرخاشگرتر، خشمگین‌تر و کم‌تحمل‌تر میشوند. یعنی با این کـه درگذشته هم این مشکلات را داشته‌اند، اما حالا خیلی زودتر بـه استرس‌ها، واکنش و حساسیت نشان می دهند.
بـه طور مداوم خسته و بی‌حوصله هستند، سردردهای میگرنی و عصبی در انها تشدید میشود و حالت گیجی و منگی بـه انها دست می دهد. ارتباطات اجتماعی افراد ضعیف و حتی تمرکزشان کاهش می یابد. هنگام رانندگی عجول‌تر و واقعا بدخلق می شوند.
بـه علاوه در مورد سلامت جسم و روان خود نگرانی‌هاي زیادی پیدا می کنند. آلودگی هوا روی جسم افراد هم اثر میگذارد و انها را دچار تنگی نفس، تپش قلب و سایر علایم می کند. این آثار روی همه ی افراد، چه سالم و چه بیماران جسمی یا بیماران اعصاب و روان، مشاهده میشود.
در آلودگی هوا توجه و تمرکز دانش‌آموزان کم می شود. علاوه بر این ممکن اسـت انها زودرنج، کم‌تحمل و بی‌حوصله شوند، پرخاشگری کنند و بیش از پیش، احساس خستگی کنند. همه ی این‌ها سبب می شود تا حدی یادگیری دانش‌آموزان کاهش یابد
تأثير منفی آلودگی هوا بر شخصیت اشخاص
آلودگی هوا تأثير فراوانی در شخصیت اشخاص دارد و می‌تواند یک شخص برونگرا را بـه یک شخص درونگرا تبدیل کند. اشخاص افسرده مدام زندگی را غبار آلوده می‌بینند و مثل گذشته اشان نمیتوانند اجتماعی و سر زنده باشند. کاهش اکسیژن بـه دلیل هوای آلوده اختلال در عملکرد مغز ایجاد می کند بـه طوری‌كه شخص با از دست دادن مهارت هاي اجتماعی خویش دائم دچار فراموشی می شود و در سنین سالخوردگی و میان سالی دچار بیماری آلزایمر می‌گردد.
افسردگی بیشتر افسرده ها با آلودگی هوا
آلودگی هوا سبب تضعیف قدرت تصمیم گیری اشخاص افسرده می شود و در نتیجه افسردگی شخص را تشدید می کند و شخص حس بی انرژی بودن، کم حوصله و خسته بودن می کند. آلودگی هوا اوضاع اشخاص مضطرب و افسرده را خطرناک تر می کند، بـه طوری که شخص علاوه بر اضطراب دچار تپش قلب و نفس تنگی هم خواهند گردید.
آلودگی هوا تأثير منفی بر علایم بیماران وسواس دارند و سبب می شود آن ها دچار نگرانی هاي مضاعفی شوند و همواره حس بیماری کنند و بـه بیماری دیگری بـه اسم« خود بیمارانگاری» هم دچار شوند.
استرس، زودرنجی، تندخویی و پرخاشگری و همین طور افسردگی از جمله اسیب هاي روحی – روانی ناشی از آلودگی هوا شمرده می شود.
تنفس کنندگان این هوا بر اثر جزیی ترین فشارها در محیط اجتماعی عکس العمل نشان می دهند؛ این امر کـه بدون تردید سازگاری هاي اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار می دهد؛ برقراری روابط اجتماعی و دوست یابی را هم با اشکال روبه‌رو می کند.
آثار آلودگی هوا بر بیماران اعصاب و روان چیست؟
یک فرد افسرده، همیشه دنیا را غبارآلود میبیند. هنگام آلودگی هوا، دنیا درنظر بیمار افسرده، غبار‌آلودتر و تیره و تارتر و قدرت تصمیم‌گیری او ضعیف‌تر میشود و احساس می کند کـه بی‌انرژی، بی‌حوصله و خسته اسـت. این عوامل سبب میشوند کـه دراین بیمار افسردگی شدیدتر شود.
در افراد مضطرب نیز نگرانی نسبت بـه آینده تشدید می شود و بعضی علایم جسمی مانند تپش قلب نیز بـه طور شدیدتری بروز میکند.
مبتلایان بـه وسواس هم بـه احتمال زیاد، نگرانی‌هاي مضاعفی پیدا خواهند کرد. چنین افرادی همیشه بـه جسم خود توجه زیادی دارند و در شرایط آلودگی هوا، دائما فکر میکنند کـه بیمار شده‌‌اند. همین احساس، سبب تشدید بیماری وسواس در انها میشود و دچار نوعی «خود بیمارانگاری» خواهند شد.
راه‌حل چیست؟
دراین رابطه، بحث‌هاي زیادی شده کـه کم و بیش از انها اطلاع داریم. برای مبارزه با این مشکل باید همه ی دست بـه دست هم بدهیم. باید این انگیزه را در افراد ایجاد کرد تا برای سلامت خودشان کار کنند و هرکس بـه اندازه توان خودش در روند کاهش آلودگی هوا، کمک کند.
برای ایجاد چنین انگیزه‌اي باید همه ی رسانه ها و جراید، مردم را آگاه سازند. علاوه بر مردم، مسوولان هم باید برخورد جدی‌تری با مساله داشته باشند و در سایر زمان‌هایي کـه آلودگی کاهش می یابد، ان را بـه فراموشی نسپارند. کشور های صنعتی زیادی این مشکل را داشته‌اند و توانسته‌اند مشکل خودرا حل کنند. انها با مدیریت صحیح، عزم همگانی و ایجاد سیاست‌هاي دقیق با این مساله کنار آمده‌اند. پس ما هم می توانیم همان کارها را انجام بدهیم.
گفتید آلودگی، یکی از منابع استرس‌زاست. با این منبع استرس‌زا باید چه کار کنیم؟
نکته مهم، این اسـت کـه مردم باید سایر منابع استرس‌زا را تعدیل کنند. بـه عنوان نمونه، تا حد امکان، استرس خود در مورد شغل یا ترافیک را کاهش دهند. علاوه بر ان؛ بهتر اسـت تا حد امکان، ساعت‌هاي استراحت و خواب خودرا افزایش دهند؛ بـه فعالیت‌هاي ورزشی و بدنی متناسب در فضاهای بسته بپردازند و مایعات بیشتری بنوشند، بـه خصوص آب‌میوه‌هاي طبیعی.
البته نوشیدن همه ی مایعات در چنین شرایطی خوب اسـت، چون روند خروج سموم را ازبدن افزایش می دهد، اما نوشیدن شیر هم دراین میان جایگاه خاصی دارد. علاوه بر نوشیدن مایعات، باید بیشتر از میوه‌ها و سبزی‌هاي تازه در چنین روزهایی استفاده کرد.
بهتر اسـت خانواده‌ها در چنین شرایطی کودکان خودرا در خانه سرگرم کنند. بـه عنوان نمونه، بازی‌هاي فکری مانند پازل یا شطرنج ترتیب دهند
آلودگی هوا بر کودکان و دانش‌آموزان چه تاثیری میگذارد؟
کودکان و دانش‌آموزان هم مانند بزرگسالان متاثر از چنین شرایطی هستند. درصد عناصر هوا تغییر کرده و میزان اکسیژن هوا کاهش یافته اسـت. همین امر سبب می شود تا حدی توجه و تمرکز دانش‌آموزان کم شود.
علاوه بر این ممکن اسـت آن ها زودرنج، کم‌تحمل و بی‌حوصله شوند، پرخاشگری کنند و بیش از پیش، احساس خستگی کنند. همه ی این ها سبب می شود تا حدی یادگیری دانش‌آموزان کاهش یابد. البته میزان ان خیلی زیاد نیست.
خانواده‌ها چه نقشی دارند؟
انها در چنین شرایطی چه کار باید بکنند تا از شدت این عوارض بکاهند؟
در درجه اول، خانواده‌ها نباید اجازه بازی کردن بیرون از خانه را بـه کودکان خود بدهند، چون هر چه شدت تنفس بیشتر باشد، میزان آلاینده‌ها در ریه انها بیشتر میشود.
بهتر اسـت خانواده‌ها در چنین شرایطی کودکان خودرا در خانه سرگرم کنند. بـه عنوان نمونه، بازی‌هاي فکری مانند پازل یا شطرنج ترتیب دهند.
خانواده‌ها دراین شرایط باید «دور هم بودن» را افزایش دهند. نباید هر شخصی بـه فکر خودش باشد.
در خانه باید از هواسازها و تهویه‌هایي استفاده کنند کـه میزان آلاینده‌ها را بکاهد.
خواب کودکان را بهتر از قبل تنظیم کنند و تا حدامکان از مواد غذایی مضر مانند چیپس و پفک استفاده نکنند، چون در غیر این صورت بـه جای یک آلاینده، دو آلاینده وارد بدن خواهد شد!
در مجموع، خانواده‌ها می توانند با تنظیم و مدیریت وقت، درس، بازی و خواب کودکان خود تا حد زیادی از شدت عوارض آلودگی هوا در آن ها بکاهند.
باید گفت: «عدو شود سبب خیر»؛ یعنی وقتی هوا آلوده اسـت، باید از این آلودگی در جهت اجتماعی‌شدن و دور هم جمع شدن بیشتر خانواده‌ها استفاده کرد.
راهکارهایی برای کاهش اثرات روانی آلودگی هوا
بـه علت کاهش اکسیژن در مغز و کاهش انرژی، اشخاص باید فعالیت هایي کـه در تمرکز تاثیر گذار اسـت را افزایش دهند، بازي هایي مثل منچ، پازل، بازي هاي فکری و… انجام دهند؛ همین طور ساعت استراحت و خواب خویش را تنظیم کنند و از دستگاه هاي بخور در منزل یا محل کارشان استفاده کنند.
درمان مطلق برای این مسأله نداریم، اشخاص در شهر کم تر تردد داشته باشند و بیشتر دور هم جمع شوند تا اضطرابی کـه بـه سبب افزایش آلاینده هوا در اشخاص ایجاد شده کاهش یابد.
آلودگی هوا چالشی اسـت کـه سلامت جسم و روان ما را در سرتاسر دنیا تهدید می کند. گام اول را همیشه دولت ها بر می دارند و سعی می کنند کـه بـه التیام وضعیت هوا و کاهش آلودگی کمک کنند. ما هم به عنوان شهروند باید در التیام شرایط هوا نقشی داشته باشیم. برای پیش گیری از خشمگین شدن و کاهش تنش پیشنهاد می‌کنم از رانندگی در روزهایی کـه هوا آلوده اسـت تا جایی کـه می شود پرهیز کنید.
از اتوبوس و مترو برای جابجایی بهره بگیرید. عوامل استرس زا را از خویش دور کنید. بـه ورزش بپردازید. از تنهایی بپرهیزید و درکنار خانواده و دوستانتان باشید تا از بروز افسردگی پيش‌گيري کنید. نگذارید بچه ها در روزهایی کـه هوا در شرایط پرخطر اسـت از منزل بیرون بروند.
مادران حامله هم نباید در روزهایی کـه هوا آلوده اسـت از منزل بیرون بروند زیرا خطر اسیب بـه خود و فرزندشان افزایش می یابد. سفر کردن بـه جاهایی کـه دارای هوایی پاک دارند یکی از سفارش هایي اسـت کـه باید آن را جدّی بگیرید.
درصورتی کـه درخانواده یا دوستانتان کسی دچار اختلال خودبیمار انگاری اسـت او را نزد یک روان شناس ببرید تا از کمک و راهنماییش برخوردار شوید.
فرهنگ سازی : از اتومبیل کمتر استفاده کنید و بیشتر از وسایل نقلیه استفاده کنید.
