درس خواندن با روش تصویرسازی (mind map)

آموزش درس خواندن با روش تصویرسازی «mind map»

اگر به‌ دنبال روشی کاربردی برای درس خواندن هستید پیشنهاد ما بـه شـما روش تصویر سازی با mind map اسـت. این روش کاملا تست شده و مورد بررسی قرار گرفته اسـت نکته مهم درمورد تصویر سازی ذهنی این اسـت کـه یادگیری بـه این شیوه کاملا دقیق اسـت و تا اخر با شـما می ماند. همراه سایت تالاب باشید تا روش استفاده و ترسیم مایند مپ رو با هم مرور کنیم.

•نقشه ذهنی | Mind Map

نقشه ذهنی راهکاری بصری برای ساختاربخشیدن بـه اطلاعات و ایده‌هاست. کاری کـه در ترسیم نقشه ذهنی انجام می شود بـه خلاصه‌نویسی شباهت زیادی دارد، اما کاربردهای هر یک متفاوت اسـت. درواقع ترسیم ذهنی بخشی از مراحل خلاصه‌نویسی اسـت.

در ترسیم ذهنی شـما ایده‌ي اصلی را درنظر میگیرید و با رسم نمودارهای درختی دور ان ایده‌ها و شاخه‌هاي‌ اصلی و فرعی و کلیدواژه‌ها و نکات مهم ان را نظم می دهید. نقشه ذهنی را درست مانند نقشه‌هاي‌ جغرافیایی عادی در نمایی کلی می توان خواند و بررسی کرد.

در ترسیم ذهنی ما با «ساختار شعاعی» هر مفهوم را ترسیم می کنیم؛ بـه‌این معنا کـه با الهام‌گرفتن از نمودارهای درختی، ایده‌ي اصلی را بـه‌عنوان تنه‌ي درخت درنظر میگیریم و مطالب اصلی را بـه‌عنوان شاخه‌هاي‌ اصلی و مطالب فرعی را بـه‌عنوان شاخه‌هاي‌ فرعی و کوچک‌تر می‌آوریم. البته تمامی اینکار قواعد و اصولی دارد کـه باید ان‌ها را رعایت کرد.

•تفاوت نقشه ذهنی و نقشه مفهومی

نقشه‌ي مفهومی یا Concept Map ساختاری شبیه بـه نقشه ذهنی دارد. تفاوت اصلی در اینجاست کـه نقشه مفهومی چند ایده‌ي نزدیک بـه هم را بسط‌وگسترش می دهد، اما همان‌ طور کـه گفتیم، نقشه ذهنی ساختار شعاعی هر ایده را ترسیم میکند. در نقشه ذهنی ما حدود هر ایده را تبیین و ترسیم می کنیم.

•تاریخچه‌ی نقشه ذهنی |Mind Map:

همیشه در طول تاریخ ودر فرهنگ‌هاي‌ مختلف روش‌هاي‌ مختلفی برای خلاصه‌کردن مطالب و مفاهیم بـه کار رفته اسـت. بااین‌همه ی ترسیم نقشه ذهنی قدمت چندانی ندارد. احتمالاً طرح‌هایي شبیه بـه نقشه ذهنی را در آثار داوینچی پیدا میکنید، اما نخستین کسی کـه از چنین ساختاری استفاده کرد فیلسوفی قرن‌هفدهمی بـه‌نام پورفیری بود کـه از این ابزار برای ساختاربخشیدن بـه اطلاعات حاصل از مطالعه‌ي آثار افلاطون استفاده کرد.

نخستین کسی کـه روش ترسیم نقشه ذهنی را مدون کرد تونی بوزان بود. او در دهه‌ي ۱۹۷۰ در کتابی با عنوان «The Mind Map Book: How to Use Radiant Thinking to Maximize Your Brain’s Untapped Potential» این روش را توضیح داد. همچنین او در ان کتاب با نزدیک‌دانستن ساختار نقشه‌ي ذهنی با اشکال و ساختارهایی کـه در طبیعت وجوددارد و البته شبیه‌دانستن ان با نورون‌هاي‌ مغز سعی کرد برای روش خود مزیت‌هایي ایجاد کند.

شاید اگر اصرار او بر این‌گونه دفاع از نظریه نقشه ذهنی نبود، این روش در بین دانشگاهیان طرفدارهای بیشتری پیدا میکرد. بااین‌همه ی این اتفاق نیفتاد و همیشه دانشگاهیان بـه کتاب او بـه‌چشم اثری سطحی نگاه کرده‌اند.

چرا باید بعد از مطالعه نقشه ذهنی ترسیم کنید؟

همان‌ طور کـه پیش از این اشاره کردیم، احتمالاً ترسیم نقشه ذهنی یا Mind Map برای اغلب افراد کاری غیرضروری و دشوار و البته وقت‌گیر بـه نظر برسد. با این اوصاف، چراباید بعد از مطالعه نقشه ذهنی ترسیم کرد؟ برای رسیدن بـه پاسخ این پرسش ابتدا باید بـه سازوکار این ابزار برای یادگیری نگاه کنیم و بعد برویم بـه سراغ مزایایی کـه ترسیم‌کردن نقشه ذهنی برای ما دارد.

سازوکار نقشه ذهنی برای یادگیری:

همان‌ طور کـه گفتیم نقشه‌ي ذهنی با ساختار شعاعی هر ایده سروکار دارد، اما کاری کـه انجام میدهد بسیار فراتر از خلاصه‌نویسی ساده اسـت. در مطالعه‌؛ بـه‌صورت معمول، فقط یکی از نیم‌کره‌هاي‌ مغز درگیر می شود؛ همچنین شـما فقط یکی از شکل‌هاي‌ حافظه را بـه کار میگیرید. سازوکار نقشه‌ي ذهنی کاملاً متفاوت اسـت.

شـما در هنگام ترسیم‌کردن نقشه ذهنی هردو نیم‌کره مغز را بـه کار میگیرید. اینکار، نه‌تنها حواس‌پرتی شـما را بـه حداقل می رساند، خلاقیت شـما را بیشتر میکند و یادگیری عمیق‌تر را بـه همراه دارد.
همچنین شـما هنگام ترسیم‌کردن نقشه ذهنی از حافظه‌ي تصویری کمک میگیرید. ما در یادگرفتن و بـه‌یادسپاری عکسهای عملکرد فوق‌العاده‌اي داریم. این اتفاقی اسـت کـه در مطالعه‌ي صرف رخ نمی دهد. Mind Mapping یادگیری عمیق‌تری برای شـما بـه بار می‌آورد.

علاوه بر این دو نکته شـما با استفاده از تکنیک‌هاي‌ مختلف ترسیم و نمودار ارزش‌هاي‌ اضافی برای اطلاعات خام ایجاد میکنید کـه ان‌ها را در ذهن شـما تثبیت می کند.

شـما با استفاده از تکنیک نقشه ذهنی یا Mind Map یادگیری و میزان پیشرفت‌تان را ملموس و عینی می کنید.

در آخر هم این کـه شـما در جریان ترسیم‌کردن نقشه ذهنی گام بلندی برای یادگیری فعال برمی‌دارید.

•ترسیم نقشه ذهنی |«mind map»:

بـه‌صورت کلی نقش ترسیم نقشه ذهنی یا Mind Map در فرایندهای مختلف یادگیری، مرور و بـه‌یادآوری بسیار زیاد اسـت. بـه‌صورت کلی شـما با استفاده از این ابزار و تکنیک از این مزایا بهره‌مند می شوید:

ملموس‌کردن اطلاعات و اطلاعات مطالعه‌شده

حفظ‌کردن راحت اطلاعات

مرور بسیار ساده‌ي اطلاعات

تقویت توانایی بـه‌یادآوری

توانایی خلاصه‌نویسی بـه‌همراه افزایش یادگیری عمیق

طبقه‌بندی و ساختاربخشی بـه اطلاعات لازم و حذف اطلاعات غیرضروری

مشخص‌کردن اهداف مختلف

افزایش توانایی برنامه‌ریزی

افزایش خلاقیت و استفاده از خلاقیت برای یادگیری

یافتن ایده‌هاي‌ مختلف و پروراندن ان‌ها

صرفه‌جویی در وقت

انواع کاربردهای ترسیم نقشه ذهنی| «mind map» :

شاید کاربرد اولیه‌اي کـه برای ترسیم نقشه ذهنی یا Mind Map بـه ذهن برسد همان خلاصه‌برداری و مرور مطالب درسی باشد، اما کاربرد ان بـه این مورد محدود نیست. این توانایی دراین موارد بـه شـما کمک می کند:

خلاصه‌نویسی

حفظ مطالب

پروراندن ایده

Brain Storm

یادگیری کارامد مطلب

هدف‌گذاری

تنظیم صورت‌جلسه‌ها و متن‌هاي‌ سخنرانی

ساختاردهی و نظم‌دادن بـه اطلاعات

نحوه ترسیم نقشه ذهنی | «mind map» :

قواعد ترسیم نقشه ذهنی یا Mind Map بسیار کلی اسـت؛ بنابر این دست شـما برای طرز ترسیم باز اسـت. درواقع نقشه‌ي ذهنی کلیدی اختصاصی اسـت کـه هر فرد برای خودش ایجاد می کند. حاصل کار هر فرد دراین زمینه فقط بـه کار خودش خواهد آمد؛ پس میتوانید با فراغ‌بال اینکار را انجام دهید و خودتان را محدود نکنید.
این تکنیک از ساختار سلسله‌مراتبی استفاده می کند. درواقع شـما پیش از هر چیز مطالب را طبقه‌بندی میکنید بـه ایده‌ي مرکزی، مطالب اصلی و مطالب فرعی. برای ترسیم‌کردن این نقشه ابتدا بیایید با اجزای ان آشنا شویم

اجزای و ساختار نقشه ذهنی | «mind map» :

شاخه‌ها: اگر تصویر درخت را درنظر بگیرید، از تنه، شاخه‌هاي‌ اصلی و شاخه‌هاي‌ فرعی تشکیل شده اسـت. نمودار ترسیمی شـما هم باید بـه‌همین شکل باشد. ایده‌ي اصلی همان تنه اسـت، شاخه‌هاي‌ اصلی همان مفاهیم و مطالب اصلی اسـت کـه بـه سرفصل‌هاي‌ یک کتاب شبیه اسـت، شاخه‌هاي‌ فرعی هم مطالب جزئی‌تر اسـت.

رنگ، شکل، رسم: نقشه‌ي ذهنی شـما قرار اسـت کاملاً تصویری باشد؛ پس تا جای ممکن باید از رنگ و شکل و رسم استفاده کنید. مهم نیست چقدر نقاشی‌تان خوب باشد؛ در این جا ما اصلاً با نقاشی سروکار نداریم. فقط باید بروید سراغ خودکارها و مدادها و ماژیک‌ها و هاي‌‌لایت‌هاي‌ رنگارنگ‌تان و ان‌ها را دست بگیرید. البته می توانید از نرم‌افزارهای اختصاصی Mind Mapping هم استفاده کنید. ان‌ها را در ادامه معرفی کرده‌ایم.

کلمه‌ي کلیدی: کلمه‌ي کلیدی یا کلیدواژه از ضروریات هر شاخه‌ي اصلی و فرعی اسـت. همه ی‌ي مهارت شـما در ترسیم نقشه‌ي ذهنی در همین جاست. هر شاخه‌ي اصلی یا فرعی در نمودار ترسیمی شـما باید یک کلیدواژه داشته باشد. تا جای ممکن باید بـه بودن «یک» کلیدواژه و نه بیشتر اصرار کنید.

پیکان: پیکان‌ها جهت‌هاي‌ ترسیم شـما را تکمیل می کنند و بـه ان شاخ‌وبرگ میدهند.

تصویر و شکلک: از تصویر و شکلک و هر چیز خلاقانه و احتمالاً بامزه با دست‌ودل باز استفاده کنید. این نشانه‌ها نتیجه‌ي کار شـما را چندین‌برابر اثربخش میکنند.

نحوه ترسیم‌کردن نقشه ذهنی | «mind map» :

متناسب با حجم اطلاعات برگه‌اي کاغذ بردارید. پیشنهاد میکنیم دفتری بـه‌قطع A4 و با صفحات بدون خط یا با خط‌هاي‌ شطرنجی را بـه اینکار اختصاص دهید کـه ترسیم‌هاي‌ شـما همیشه مرتب و دردسترس بماند.

دفتر را بـه‌صورت افقی و نه عمودی روبه‌روی خود قرار دهید.

محتوای اصلی را در وسط بنویسید و دور ان دایره‌اي رسم کنید.

شاخه‌هاي‌ اصلی رابا درنظرگرفتن فاصله‌ي مناسب ترسیم کنید. کلیدواژه‌ها و مطالب اصلی را داخل ان بنویسید.

شاخه‌هاي‌ فرعی را ترسیم کنید و کلیدواژه‌ها و مطالب را داخل ان بنویسید.

نکات مهم در ایجاد نقشه ذهنی

هیچ شاخه‌اي نباید مجزا باشد؛ همه ی‌ي شاخه‌هاي‌ کوچک و بزرگ در نهایت بـه مرکز و تنه متصل هستند.

هر شاخه باید یک کلمه‌ي کلیدی داشته باشد.

در انتخاب کلمات کلیدی و کلیدواژه‌ها بسیار دقت کنید. کلیدواژه‌ها باید مستقیم و دقیق باشد و نتوان با کلمات دیگر ان‌ها را جای گزین کرد.

ضخامت و پهنای شاخه‌هاي‌ اصلی باید بیشتر از شاخه‌هاي‌ فرعی باشد. ضخامت و پررنگی شاخه‌هاي‌ اصلی و فرعی باید ارزش‌هاي‌ متفاوتی داشته باشد.

از رنگ‌ها بـه‌دقت استفاده کنید. میتوانید رنگ‌ها را برای خودتان کدگذاری کنید و کدها را گوشه‌اي از صفحه یادداشت کنید.

شاخه‌هاي‌ اصلی شـما نباید بیشتر از ۷ شاخه باشد. شاخه‌هاي‌ بیشتر شـما را گیج خواهد کرد و نقشه‌ي شـما را بـه هم خواهد ریخت.

نمونه mind map خام

بازه‌های زمانی مرورنقشه های ذهنی|«mind map» :

یکی از کاربردهای مهم نقشه‌ي ذهنی یا Mind Map برای زمان جمع‌ بندی و مرور اسـت. شـما میتوانید در کمترین زمان ممکن در ماه‌ها و روزهای پایانی آمادگی برای کنکور تمامی اطلاعات نمودار ترسیم‌شده را مرور کنید. برای نتیجه‌بخشی بیشتر شـما نیاز دارید پیوسته نقشه ذهنی را مرور کنید. بازه‌هاي‌ زمانی مرور از این قرار اسـت:

پس از اتمام ترسیم

یک روزبعد ترسیم

یک هفته بعد ترسیم

یک ماه بعد ترسیم

سه ماه بعد ترسیم

یکسال بعد ترسیم

درواقع مرور نقشه ذهنی یکی از کارهایی اسـت کـه باید در برنامه‌ي کاری خود قرار دهید و البته بـه‌یادآوری انجام‌دادن اینکار کمی دشوار اسـت. پیشنهاد میکنیم برای این کـه مرورکردن را فراموش نکنید، بعد از اتمام هر ترسیم تاریخ‌هاي‌ یادآوری را در اپلیکیشن‌هاي‌ Reminder تلفن‌همراه‌تان ثبت کنید. اینکار واقعا نتیجه بخش اسـت.