چرا مهاجرت پرندگان به صورت دسته جمعی است ؟
همه چیز درباره مهاجرت پرندگان
پرندگان در زمان های مشخصی از سال اقدام به سفر کرده که به آن مهاجرت یا کوچ پرندگان گفته می شود. اکثر گونه های پرندگان، سفرهای منظم فصلی را در طول سال انجام می دهند. این سفر پرندگان به دلایل گوناگونی همچون تغییر زیستگاه، شرایط آب و هوایی و دسترسی به مواد غذایی رخ می دهد.
برخی از افراد تصور دارند که این گونه از سفرهای پرندگان، مهاجرت واقعی نیست، به دلیل اینکه به شکل یک طرفه یا نامنظم مانند دور شدن پرندگان جوان از زیستگاه اصلی، انجام می شود. مهاجرت های واقعی پرندگان با نظم فصلی هر ساله به شکل گروهی صورت می گیرد. گونه هایی از پرندگان نیز به هیچ عنوان از ایستگاه خود کوچ نکرده و پرندگان غیر مهاجر محسوب می شوند.
سفرهای منظم گونه‌ای از پرندگان به نقاط مختلف کره زمین، یکی از رفتارهای خارق العاده آنها بوده که کوچ کردن نامیده می شود.
یکی از اسرار شگفت انگیز دنیای پرندگان، مهاجرت کردن آنها است که به واسطه آن زیستگاه خود را تغییر می دهند. از عوامل مهمی که سبب مهاجرت پرندگان به سایر نقاط و تغییر زیستگاه آنها می شود. در واقع مقدار مواد غذایی، تغییرات ایجاد شده در شب و روز و درجه حرارت محل زندگی آنها است.
بر اساس آزمایشات صورت گرفته و استفاده از دستگاه های رادار و حلقه گذاری، نشان می دهد که پرندگان، انتخاب کردن مسیر درست برای کوچ خود را بر اساس حس غریزی و حسگرهای مغناطیسی آهنی که در بدنشان وجود دارد، انجام می دهند.
کوچ یا مهاجرت واقعی پرندگان چیست؟
در پدیده کوچ پرندگان، مشاهده می کنید که گونه ای از آنها زیستگاه بهاری خود را ترک کرده و به قصد تابستان گذرانی به مناطق دیگری مهاجرت می کنند. همچنین تعدادی از پرندگان نیز زیستگاه پاییزی خود را به قصد زمستان گذرانی ترک کرده تا زندگی بهتری داشته باشند.
این رفت و برگشت گونه های مختلف پرندگان که بر اثر تغییر فصل ایجاد می شود، کوچ نام دارد. کوچ یا Migration که در زبان عامیانه، مهاجرت نامیده می شود، در دو نوع فصلی و روزانه توسط گونه های زیادی از پرندگان و حیوانات انجام می شود.
مهاجرت های فصلی توسط پرندگان در فصل های مختلفی از سال انجام می شود. پرنده معمولاً در مهاجرت های فصلی، در فصل مشخصی از محل زندگی و تولید مثل خود به مکان دیگر کوچ می کند.
به طور کلی تمامی حیوانات بر اثر عوامل مختلف مکان زندگی خود را تغییر می دهند.
اما میان این تغییر مکان تصادفی با مهاجرت واقعی، فرق هایی وجود دارند. طبق تحقیقات انجام شده تنها در صورت ۵ شرط، تغییر مکان زندگی پرندگان به عنوان مهاجرت واقعی شناخته می شود که این پنج شرط شامل موارد زیر هستند:
مهاجرت کردن پرندگان چگونه است ؟
اگر پرنده در دوره کاملاً واقعی با دامنه معینی، اقدام به سفر یا جابجایی کند، مهاجرت واقعی نام دارد. اما اگر سفر پرندگان با حرکت های پراکنده همراه باشد، مهاجرت غیر واقعی است.
زمانی که پرندگان، به صورت کاملاً داوطلبانه و عمداً نه از روی اجبار، اقدام به جابجایی کرده اند، مهاجرت واقعی محسوب می شود.
کوچ واقعی پرندگان بر اساس ویژگی ادواری انجام می شود. یعنی این نوع کوچ یک تغییر مکان رفت و برگشتی بوده که با تغییرات فصول تکرار می گردد. همچنین این مهاجرت در مکان های جغرافیایی کاملاً مشخصی در طی سال مشاهده می شود.
زمانی که پرندگان به صورت جمعی و نه به شکل عده ای، اقدام به مهاجرت کرده اند، مهاجرت آنها کاملاً واقعی است.
از نظر بوم شناختی در کوچ اصلی پرندگان، نقاط مبدا و مقصد دقیقاً نقطه مقابل همدیگر هستند.
دلایل و چگونگی مهاجرت در پرندگان
به حرکت پرندگان به صورت دسته جمعی در فصل پاییز به طرف جنوب کشور، در فصل بهار به قسمت شمالی از طرف زمین های پست به قسمت ارتفاعات، کوچ پرندگان گفته می شود. پرندگان از توان پرواز خود معمولاً برای مهاجرت های طولانی خود در فصل ها استفاده می کنند.
این پدیده شگفت انگیز هر ساله توسط تعدادی از پرندگان در کره زمین انجام می شود. در کشورمان ایران حدود ۳۴۰ گونه از پرنده ها، مهاجر بوده و در فصول مختلف سال کوچ می کنند.
پرندگان بر اساس استراتژی که دارند به صورت های گروهی یا فردی اقدام به مهاجرت می کنند. اردک ها و غازها گونه هایی از پرندگان هستند که تنها زمانی زادگاه خود را ترک کرده که تحت فشار سرما قرار گیرند. سسک ها گونه ای از پرنده ها هستند که در مقایسه با سایر پرندگان، با فرا رسیدن فصل زمستان، اقدام به مهاجرت می کنند.
پرندگان تک مهاجر در زمان کوچ کردن به احتمال زیاد شکار شده یا تلف می شوند. اما پرندگانی همانند غازها که به صورت جمعی مهاجرت می کنند، سریع تر از سایر پرندگان مکان مناسب و خوراک لازم را پیدا کرده و احتمال تلف شدن آشکار شدن آنها بسیار کم می شود.
دانستنی های جالب درباره مهاجرت پرندگان
دلایلی همچون تخریب زیستگاه، تغییرات زادگاه، کمبود غذا، سرما و گرما سبب مهاجرت پرندگان می شوند.
پرندگان در طول سفر خود به دنبال مکانی با آب و هوای معتدل و آب و غذای فراوان هستند. به این نوع از مهاجرت پرنده ها، مهاجرت های فصلی گفته می شود. اما دسته ای از پرندگان محیط اصلی و زادگاه خود را حتی در صورت سرد شدن هوا و کمبود غذا نیز ترک نمی کنند. به این دسته از پرنده ها، پرندگان غیر مهاجر یا بومی گفته می شود.
در گونه دیگری از پرندگان، معمولاً تعدادی از آنها که جوان تر بوده، قلمرو اصلی خود را ترک می کنند. اما تعدادی از آنها که مسن تر هستند در قلمروی اصلی باقی می مانند. به این دسته از پرندگان، پرنده های نیمه مهاجر گفته می شود. در مقابل این گونه از پرنده ها، تعدادی از گونه های آنها از زمان تولد خود تا آخر عمر به صورت کلی به مهاجرت کردن می پردازند.
کوچ پرندگان در جستجوی زمینی برای زیستن
یکی از خارق العاده ترین منظره های حرکت گروهی و دسته جمعی بر روی زمین، مهاجرت کردن پرندگان است. با مشاهده کردن تصاویر مهاجرت پرنده ها، شما تنها زیبایی های این حرکت دسته جمعی را مشاهده می کنید. اما این پدیده برای پرنده ها خطرات و دشواری های بسیار زیادی به همراه دارد.
الگوی پرواز در پرندگان مهاجر
پرندگان در گونه های مختلف با عادات متفاوتی، اقدام به مهاجرت می کنند.
تعدادی از گونه های آنها علاقمند هستند تا به صورت دسته جمعی پرواز کرده و مهاجرت کنند، برخی از گونه ها نیز تمایل دارند تا به صورت انفرادی پرواز کرده و کوچ کنند. پرندگان در یک دسته جمعی مهاجرتی معمولاً عادات، سرعت پرواز و طرز تغذیه یکسانی دارند.
غازهای وحشی به شکل دسته جمعی همانند حرف V، اقدام به پرواز و مهاجرت می کنند. این پرندگان به ندرت با سایر پرنده‌ها از گونه های دیگر برای کوچ اقدام می کنند. در دسته پرندگان ساحلی، مشاهده می شود که آنها با چندین گروه از گونه های مختلف پرندگان، در فصل مورد نظر تغییر مکان می دهند.
در مهاجرت های دسته جمعی پرندگان، چشم های بیشتری از آنها در مسیر راه، وجود دشمنان و مکان تغذیه را نظاره کرده و تلفات در میان آنها کاهش پیدا می کند. همچنین این دسته از پرنده ها برای زنده ماندن در طول مهاجرت از امکانات بیشتری برخوردار می شوند.
پرندگانی که معمولاً در طول شب اقدام به مهاجرت می کنند، برای کاهش خطرات احتمالی، بدون تشکیل دادن دسته و گروه اقدام به تغییر مکان می کنند. در مهاجرت های پاییزی گونه هایی از پرندگان که از قسمت شمالی کشور به جنوب می‌روند، مشاهده می شود که پرندگان جوان تر و نابالغ نسبت به سایر پرنده‌ها حدود چند روز الی چند هفته زودتر کوچ می کنند.
پرندگان مهاجر از چه طریقی مسیر خود را پیدا می کنند؟
میدان های مغناطیسی در اطراف زمین، به وسیله پرندگان مهاجر تشخیص داده می شوند. این خطوط مغناطیسی به عنوان نیرو از قسمت شمالی تا جنوب کره زمین کشیده شده و پرندگان مسیر خود را در طی مهاجرت، از روی این خطوط تشخیص می دهند.
دلایل مهاجرت در پرندگان چیست؟
مهاجرت کردن گونه های مختلف پرندگان به دلایل گوناگونی صورت می گیرد که در موارد زیر به طور کامل توضیح داده شده اند، این دلایل عبارتند از:
باران های نابهنگام، خشکسالی و نبود خوراک، تغییرات ناگهانی فصول و آب و هوا انگیزه‌ای را در پرندگان برای مهاجرت به وجود می آورند.
بر اثر دلایل دیرین شناسی، تعدادی از پرندگان در نیمکره شمالی مجبور بودن تا در دوران های یخبندان، زادگاه خود را ترک کرده و در فصل تابستان به زاد و بوم اصلی خود برگردند.
تعدادی از گونه های پرندگان بر اثر کم شدن مواد غذایی و نامساعد شدن شرایط آب و هوایی، اقدام به مهاجرت کرده و گونه‌های دیگر با ایجاد شدن شرایط متفاوت دیگری، کوچ می کنند.
از جمله عواملی که بر روی مهاجرت پرندگان اثرات غیر مستقیم گذاشته و سبب کوچ آنها می شوند شامل مقدار مواد غذایی، تغییرات طول شب و روز و درجه حرارت هوا هستند.
بر اساس مدارک موجود، افزایش طول روز سبب تحریک شدن غده هیپوفیز در پرنده ها و آزاد شدن هورمون های گنادوتروپین در آنها می شود. این هورمون پرنده ها سبب رفتارهای پیچیده مانند مهاجرت و تغییرات فیزیولوژیک در آنها می شود. بنابراین با وجود این تغییرات پرنده ها اقدام به مراقبت از جوجه ها، مهاجرت، جفت گیری و رفتارهای جفت یابی می کنند.
از عوامل دیگری که سبب پدیده کوچ در پرندگان می شود شامل رقابت میان پرنده ها بر سر آشیانه، غذا و قلمرو است.
پرندگان تا چه مسافتی در طول مهاجرت خود پرواز می کنند؟
در میان حیوانات مهاجر، پرندگان به دلیل میزان مسافتی که طی می کنند، قهرمان حیوانات مهاجم محسوب می شوند. در میان گونه های مختلف پرندگان، چلچله های قطبی در طول مسیر رفت و برگشت مهاجرت خود، حدود ۲۲۰۰۰ مایل پرواز می کنند. بسیاری از پرنده ها با توقف های نسبتاً کوتاه، مهاجرت می کنند. اما مرغ باران نوع آمریکایی بدون هیچ گونه توقفی، طولانی‌ترین مهاجرت را بر فراز اقیانوس انجام می دهد.
دانستنی های جالب درباره پرندگان مهاجر
یکی از رکورد دار ترین گونه پرندگان که مهاجرت بسیار طولانی‌تری را در مقایسه با سایر پرنده ها دارد، پرستوی دریایی شمالگان است. پرنده هر ساله حدود ۷۰ الی ۹۰ هزار کیلومتر به قصد جابجایی و مهاجرت، پرواز می کند. به طور تقریبی 4000 گونه از پرندگان در کره زمین به صورت فصلی کوچ می کنند. گونه هایی از پرندگان نیز سختی های ایجاد شده بر اثر تغییرات فصلی را همانند تولید مثل و یافتن خوراک، تحمل کرده و هیچ گونه جابجایی در طی سال ندارند.
از آنجایی که منابع تغذیه در اکثر پرنده‌ها موجودات و حشرات ریز و کوچک هستند، در فصل زمستان این منابع غذایی در دسترس آنها نبوده و سبب مهاجرت آنها می شود. پرنده ها برای دسترسی به منابع تغذیه ای خود تغییر مکان داده و از یک ناحیه به ناحیه دیگر مهاجرت می کنند. به دلیل اینکه شرایط نامساعد به وجود آمده در فصل زمستان، شانس زنده ماندن آنها را کاهش می دهد.
تولید مثل کردن و اقدام برای تخم گذاری، از دلایل دیگر کوچ پرندگان محسوب می شود. با شروع فصل جوجه آوردن و تخم گذاری کردن در پرنده ها، آنها سعی می کنند منطقه ای با آب و هوای گرم و معتدل را برای به دنیا آوردن جوجه های خود انتخاب کنند.
خطوط پروازی پرندگان در مهاجرت
ابعاد و پیچیدگی های مهاجرت گونه های مختلف پرندگان، سوالات بسیار زیادی را برای بشر ایجاد کرده است. گونه های مختلف پرنده ها در هنگام کوچ، از مسیرهای گوناگونی برای مهاجرت خود استفاده می کنند. گاهی آنها از یک مسیر و در مواردی از چندین مسیر برای کوچ خود استفاده کرده تا به مقصد مورد نظر برسند.
مسافت های طی شده توسط گونه های مختلف پرندگان در حین مهاجرت بستگی به اندازه جثه و قدرت پرواز آنها نداشته و در مواردی مشاهده شده است که میزان مسافت طی شده توسط پرندگان با قدرت پرواز ضعیف تر، بیشتر بوده است.
گونه هایی از پرندگان شامل سسک ها و بادخورک‌ها در طول شب اقدام به مهاجرت کرده و در طول روز با تغذیه در محل جدید، تجدید قوا می کنند. این پرنده ها برای کمتر شکار شدن، شب را برای زمان مهاجرت خود انتخاب کرده اند. پرندگانی نظیر کبوترهای دریایی و آلباتروس ها معمولاً با طی کردن مسافت ۱۴ هزار کیلومتر در طول مهاجرت خود، بیشترین میزان مرگ و میر را در گونه های مختلف پرندگان در طی مهاجرت خود ثبت کرده اند.
مسیریابی پرندگان مهاجر
پرندگان مهاجر در طول کوچ های طولانی، به راحتی و بدون هیچ ابزار و هیچ گونه خطایی، مسیر خود را تعیین کرده و به صورت انفرادی یا دسته جمعی مهاجرت می کنند.
این توانایی در پرنده های مهاجر به عنوان یک شاهکار شگفت انگیز از خلقت خداوند محسوب می شود. دانشمندان با بررسی شیوه رفتار پرنده ها و ردیابی کردن مسیرهای اصلی حرکت آنها، راز مسیریابی آنها را تشخیص داده اند.
بر اساس پژوهش‌ها و آزمایش‌های انجام شده از سوی دانشمندان، گونه های مختلف پرندگان مهاجر به دو روش مسیر دقیق مهاجرت خود را تشخیص داده و بدون کمترین خطایی آن را طی می کنند. پرنده ها از روی نشانه های آسمانی یا زمینی مسیر خود را تشخیص داده و مهاجرت می کنند.
معمولاً پرندگانی که در طی روز اقدام به کوچ می کنند، با توجه به وضعیت قرارگیری خورشید در آسمان، مسیر خود را برای مهاجرت تعیین می کنند.
پرنده هایی که در طول شب اقدام به مهاجرت کرده اند با توجه به وضعیت قرارگیری ستاره ها مسیر خود را تعیین کرده و کوچ می کنند.
تعدادی از گونه های پرندگان مهاجر نیز مسیر دقیق رفت و برگشت خود را از روی برخی از عوامل زمینی همچون سیستم های آبی، خطوط ساحلی، جنگل‌ها و کوهستان ها پیدا کرده و تغییر مکان می دهند.
پرنده هایی که از روی اقیانوس عبور می کنند و هوای ابری بدون خورشید و ستاره در طول مسیر دارند، از میدان های مغناطیسی زمین مسیر خود را تعیین می کنند. این قدرت در پرنده ها سبب می شود تا به راحتی میادین مغناطیسی سطح کره زمین را تشخیص داده و با کمک آن مسیر درست را تشخیص بدهند.
سخن پایانی
عوامل متعددی در کوچ پرندگان، به عنوان پدیده ای شگفت انگیز در جهان تاثیرگذار هستند.
تغییرات ناگهانی جوی که در فصل های مختلف سال ایجاد می شود. از جمله دلایل مهاجرت پرنده ها هستند.
بارش های غیر منتظره و خشکسالی های به وجود آمده نیز سبب کوچ پرنده ها می شوند.
از جمله عوامل دیگری که سبب مهاجرت پرنده‌ها می شوند شامل تغییرات شرایط جوی، برودت هوا، کمبود منابع غذایی، رقابت بر سر قلمرو و تغییرات درجه حرارت محیط هستند.
استخوان های توخالی و فرم دوکی شکل بدن پرندگان سبب می شود تا بدن آنها در مقابل هوا، کمترین مقاومت را داشته باشد.
علاوه بر آن بال های پرندگان مهاجر تغییراتی داشته تا پرواز آنها به صورت آسان تر و موثرتری انجام شود. بال های پرندگان مهاجر در مقایسه با پرنده های غیر مهاجر، تیزتر بوده و طول بیشتری دارند تا پرواز کردن آنها در مسافت های طولانی آسان تر انجام شود.
