استان کرمانشاه میراث ماندگار تمدن چند هزارساله ایران هست و جایجای این سرزمین نشانی از شکوه و عظمت تاریخ مردمانش را دارد، تاریخی که امروز در سیمای سنگنگارهها هویدا شده و رد پای تاریخ در بناهای باستانی کرمانشاه به چشم می خورد.
به گزارش تالاب: کرمانشاه به علت بهرهمندی از چشمهها و سرابهاي مختلف به سرزمین آبها مشهور هست اما تاریخ و تمدن این دیار را، سنگها و کوهها در خود ثبت کردهاند.
استان کرمانشاه میراث ماندگار تمدن چند هزارساله ایران هست و جایجای این سرزمین نشانی از شکوه و عظمت تاریخ مردمانش را دارد، تاریخی که امروز در سیمای سنگنگارهها هویدا شده و رد پای تاریخ در بناهای باستانی کرمانشاه به چشم میخورد.
«طاقبستان» یا «تاق وهسان» آلبوماي ارزشمند از اعماق تاریخ هست که در سرزمین کهن کرمانشاه به یادگار مانده هست، این اثر سنگی یکی از حیرتانگیزترین آثار تاریخی جهان هست که در دامنه کوهی به همین نام قرار گرفته و اثری خارقالعاده از شکارگاه پادشاهان ساسانی هست.
صحنه زیبایی از شکار گوزن و گراز و تصویری از خسرو پرویز هنگام سوار بر اسب شبدیز را در این آلبوم می بینیم.
مهمترین اثر در طاقبستان، ایوان بزرگ هست که از نظر معماری اطلاعات بیشتری را در اختیار ما قرار می دهد. این ایوان به شکل فضای مستطیلی هست. دیوار انتهای ایوان به دو بخش تقسیم شده هست. بخش بالایی صحنه «تاج ستانی» شاه ساسانی را نشان می دهد و در بخش پائین نیز سوارکاری نقش شده هست.
در صحنه تاج ستانی، پادشاه ساسانی با صورتی سهربعی و بدنی تمامرخ بر روی سکویی ایستاده هست. دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و دست راست را بهطرف اهورامزدا دراز کرده هست.
در سمت چپ شاه، پیکره آناهیتا، با صورت و بدنی تمامرخ نقش شده که بر روی سکویی ایستاده هست. در دست چپ او سبوی آب و در دست راستش حلقه روبان داری دیده می شود که بهطرف شاه دراز کرده هست. او دارای صورتی گرد و چانهاي کوتاه هست، بخشی از مو هاي سر او بهصورت گیسوی بافته در دو طرف صورت آویخته و بخش دیگری از آن بهصورت انبوه بر روی شانهها آویخته هست.
در بخش پائین دیوار انتهای ایوان، نقش مرد سوارهاي حجاری شده که حریفی پیش روی ندارد. این سوار با صورتی سهربعی و بدنی تمامرخ سوار بر اسب قویهیکلی هست. این شخص کلاه خودی بر سر دارد که تمام صورت و گردن وی را میپوشاند، بهطوریکه فقط چشمان او مشخص هست.
تعداد زیادی از تاریخدانان و نیز جغرافیا شناسان، نقش این اسبسوار را «خسرو پرویز» معرفی کردهاند که سوار بر اسب معروفش شبدیز هست.
اما کمی از نماد استوار عشق در تاریخ ایرانزمین بگوییم، «سنگنگاره بیستون» صخرهاي برافراشته و سرشار از زیبایی، این اثر ماندگار تاریخی در ۲۵ کیلومتری شهر کرمانشاه واقعشده و به جرأت می توان کتیبه سنگی داریوش را نمادی از فرهنگ، هنر و آدابورسوم مردمان عصر هخامنشی دانست. کتیبه بیستون بهعنوان اولین انیمیشن سنگی جهان شناخته می شود.
در نقشههاي ۲۵۰۰ سال پیش نام «بگستان» برای بیستون آمده «بگ» به معنای خدا، گرچه سیر دگرگونی آواها و حروف «بگ» را جای «بغ» نشانده و بگستان سرزمین مقدس یا سرزمین خدایان نقش بست.
بیستون سرزمین کرانههاي تاریخ هست و نشانههایي از گذشته از دوران هخامنشیان در این سرزمین وجود دارد، یکی از این نشانهها «هردوتوس یونانی» بوده هست. آوردهاند که پارسیان بر فراز بیستون برای خدایانشان در آسمان دعا می کنند و این خود جای تأمل دارد که ایرانیان در ۲۵۰۰ سال پیش خداوند را در آسمانها مییافتند.
جلیل بالایی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمانشاه آلبوم گردشگری بیستون را کتاب تاریخ ایرانزمین و بزرگترین کتیبه در جهان میداند و می گوید: بر زمینه پژوهشهاي انجامشده، نشانههایي از زندگی انسانهاي نخست در این منطقه وجود دارد.
وی بیان کرد: قدمت این اثر تاریخی به ۱۱ هزار سال گذشته می رسد و همینطور در شیخیآباد، دینور، گنج دره هرسین، گوار و… از توابع استان کرمانشاه میتوان آثار فاخر و جاذبههاي گردشگری بیشماری را دیدن کرد.
بالایی به تلفیق تاریخی و مذهبی مردم این مناطق اشاره کرد و گفت: کتیبه بیستون بزرگترین کتیبه جهان هست و گرچه آلبوم طاقبستان، کاروانسراها، معماری مساجد، معبد آناهیتا و… اضافه بر جاذبه گردشگری در مسیرهای ارتباطی دروازه خراسان بزرگ، راهشاهی و جاده ابریشم بیانگر فرهنگ و تمدن متنوع در این مناطق تفریحی و تاریخی هست.
نوید چهری، تاریخدان و راهنمای گردشگری در غرب کشور در مصاحبه با خبرنگار مهر، اظهار داشت: با دقت به اسناد یونانی، نشانههایي از میترائیسم در بیستون وجود داشته همینطور شاهکار دامنه بیستون اثبات می کند که شورش گئومات در حوالی این منطقه بوده هست.
وی بیستون را محل تبلور هنر و دانش هخامنشیان دانست و افزود: کتیبه داریوش نیز شرمسار عظمت و شکوه بیستون هست و به جرات میتوان ادعا کرد که سراسر تخت جمشید بهاندازه بیستون جلوه و زیبایی ندارد و از هر سو به بیستون بنگریم زیبایی، شکوه تاریخ و انحصار قدمت را میبینیم.
چهری گفت: کوه بیستون سیر تاریخی و اهمیت خود را از هزاره اول گذشته از میلاد تا ۵۹۰ میلادی حفظ کرده و حتی بعد از حمله اعراب به ایران سلطان محمد خدابنده در پای کوه بیستون شهری به نام سلطانآباد تولید؛ آن هنگام به این شهر بغداد کوچک می گفتند.
به اعتقاد این راهنمای گردشگری، ظرفیت بیستون هنوز از دل خاک بیرون نیامده و ناگفتههاي بسیار از راز و رمز آن میطلبد که زمینهاي اطراف بیستون کاوش شود.
چهری افزود: بیستون در بین آثار فراوان تاریخی قرار گرفته و ظرفیت آن بسیار فراتر از قدرت بیان هست، روبروی خود «فرهاد تراش» را میبینیم. کنار آن کاخ خسرو و کتیبه را نظارهگر خواهیم بود. بیستون تنها سایت تاریخی در ایران هست که همۀ حیات تاریخ را در خود دارد از هخامنشی، سلوکی، ساسانی، تیموری، دوران اسلام گرفته تا عصر معاصر موقعیتی بسیار منحصربهفرد را به خود اختصاص داده هست.
وی بیستون را شاهکار ایران باستان دانست و افزود: هشتمین اثر سایت ثبتشده ایران در بیستون قرار دارد؛ اما از همۀ جذابتر این هست که «کتیبه بیستون» ملکه کتیبههاي شرقی باستان هست و همۀ تخت جمشید بهاندازه نیمی از کتیبه بیستون نخواهد شد و تنها کتیبه مصری با آن برابری می کند.
چهری بیان کرد: کتیبه بیستون رمز گشای ناگفتههاي تاریخ هست و اسرار هخامنشیان را در دل خود پرورانده و نیز سند قدیمیترین گاهشمار ایرانی در کتیبه بیستون هست که اسامی ۹ ماه از سال را دارد.
وی ادامه داد: فروهر برای اولین بار در کتیبه بیستون ظاهر میشود، با لایهبرداری آهکی که صورت گرفته سرب و رنگ لاجوردی یافت شد که باستان شناسان جوابی برای آن نداشتند، اندود شدن کتیبه بیستون با سُرب باعث شده تا بعد از ۲۵۰۰ سال این کتیبه سالم به دست ما برسد. زیرا پشت کتیبهها را با سرب داغ میپوشاندند تا دوامش صد برابر شود.
وی بیان کرد: دانش زبانشناسی تا ۷۰ سال دیگر کتیبه بیستون را رمزگشایی نخواهد کرد و نیاز هست که افرادی مسلط به زبانهاي باستانی و بهویژه زبان کُردی و هورامی و بابلی بر روی این کتیبه تحقیق و رمزگشایی کنند.
چهری به کاخ خسرو، یکی از شگفتانگیزترین آثار تاریخی اشاره کرد و گفت: گویی با دقت به آزمایش سنگها و اتحاد جنس و معماری آن با فرهاد تراش، فرهاد معمار هر دو اثر بوده حتی گمان می رود معمار اثر نیمهکاره شکارگاه گوزن طاقبستان نیز فرهاد هست. صفحهاي در هرسین وجود دارد که ساسانی بودن آن محرز هست و این آثار ازنظر دوره زمانی با هم تناسب دارند.
وی همینطور کاروانسرای شاهعباسی را از سالمترین و منحصربهفردترین آثار ایرانی در چشماندازی بسیار خوشگل عنوان کرد و افزود: رود گاماسیاب نیز ظرفیتی دیگر در بیستون هست.
احسان احمدی نصر، شهردار بیستون نیز در مصاحبه با خبرنگار مهر، با اشاره به وجود آثار تاریخی بسیار در این شهر اظهار داشت: بیستون مأمنی از آثار سلوکیان، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، صفویه و… هست.
احمدی نصر به وجود آثار بینظیر دوران پیشازتاریخ در بیستون اشاره و اظهار کرد: بیستون از ظرفیت و پتانسیل بالایی برای توسعه و رونق صنعت گردشگری برخوردار هست.
وی همینطور وجود هتل لالهعباسی بیستون را امکانی بینظیر برای گردشگران و مسافران دانست و گفت: این آلبوم بینظیر امکان سرمایهگذاری شایسته و ارزشمند را دارد.
اما آناهیتا، نام معبدی برگرفته از «الهه آبها» هست، دومین بنای سنگی ایرانیان پس از تخت جمشید که بر سر راه همدان – کرمانشاه در شهر کنگاور قرار گرفته هست.
معبد آناهیتا بر روی تپهاي طبیعی با ارتفاع ۳۲ متر ساختهشده هست. نقشه بنای کنگاور چهارضلعی هست که هر ضلع آن به شکل صفحهاي به قطر ۱۸ متر هست.
معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و محلی برای نیایش آب بوده که یکی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان باستان هست. آناهیتا ایزد بانوی آبهاي روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده هست.
محققین این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کردهاند. عدهاي نیز زمان تولید آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم گذشته از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول گذشته از میلاد نسبت داده اند.
مصالح عمده اين دیوار را سنگ غير حجاری شده و ضخيمي تشکيل ميدهد که با استفاده از ملاط گچ، روی هم تثبيت شدهاند.
آخرین بخش از معماری بناي کنگاور را بقاياي معماری فراز تپه تشکيل ميدهد، اين بخش شامل دیوارهاي به قطر ۶ متر است که محدودهاي در حدود يک هزار و ۲۰۰متر مربع را شامل ميشود که در جهت شرقي غربي ساخته شده هست.
در معبد آناهیتا ستون بندی بنا به صورت ردیفی و متوازی در جهار جنب محدوده خارجی بناست. در فضای میانی، صحن باز و بسیار بزرگ بر فراز سکویی محصور بین ستون ها و فضای کوچک مستطیل شکلی در راستای شرقی – غربی قرار دارد که ان هم با آلبوم اي از ردیفهاي ستونهاي کوتاه سنگی محصور می شده و به اعتقاد تعداد زیادی از باستان شناسان فضای اصلی معبد بوده هست.
رازانی استاندار کرمانشاه معتقد هست که معبد تاریخی آناهیتا بهعنوان دومین بنای سنگی پس از تخت جمشید از مهم ترین آلبومهاي تاریخی کشور هست و مدیریت ارشد استان با جدیت ساماندهی و توسعه زیربنایی و بهبود اوضاع خدمات رفاهی این آلبوم را دنبال می کند.
وی میگوید: گردشگری بهعنوان یکی از محورهای اصلی توسعه کشور گزینه شده و طی سالهاي جدید شاهد توسعه این صنعت در کشور بودهایم
و در کرمانشاه نیز با دقت به قابلیتها و ظرفیتهاي بسیار بالای این حوزه، گردشگری بهعنوان یکی از محورهای توسعه استان تعیینشده هست. اماکن تاریخی در همۀ جای جهان از جایگاه بالایی برخوردار میباشند و بهعنوان یک میراث و سرمایه ملی از آنها با جدیت نگه داری میشود.
رازانی با تقدیر از مدیریت پایگاه پژوهشی معبد آناهیتا اظهار کرد: خوشبختانه این آلبوم با برنامه و شیوههاي مناسب مدیریتی اداره می شود و این همان رویکردی هست که مدیریت ارشد استان خواهان اعمال آن در میراث فرهنگی استان هست.
وی با تأکید بر لزوم فراهم شدن زیرساختهاي خدماتی و رفاهی اظهار کرد: با دقت به اهمیت و جایگاه معبد تاریخی آناهیتا، گردشگران تعداد زیادی از این آلبوم دیدن میکنند که بخش قابلتوجهی از آنها خارجی میباشند. گردشگران باید از حداقل امکانات رفاهی و خدماتی برخوردار بوده و شاهد یک ساماندهی و برخورد مدیریتی مناسب باشند.
معبد آناهیتا، بزرگترین بنای سنگی ایران بعد از تخت جمشید هست که از آثار باستانی دوران پیش از میلاد مسیح به شمار می آید و در شهر کنگاور استان کرمانشاه قرار گرفته هست.
بنا بر نوشتههاي تاریخی، این معبد که بهعنوان آتشکدهاي برای احترام و پاسداشت مقام الههي آب، آناهیتا مورداستفاده قرار میگرفت، پس از ظهور دین مبین اسلام در کشور جمهوری اسلامی ایران دچار تغییرات بسیاری شد و همین امر ابهامات زیادی را در مورد تاریخ کوتاه، معماری و نوع بهرهگیری از بنا به وجود آورد. اما با دقت به نوشتهها و مستندات تاریخی، قدمت این بنای تاریخی عظیم به سه دوره هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بازمیگردد.
«آنوبانینی» سنگنوشتهاي به قدمت ۵۰۰۰ سال تاریخ و تمدن، اثری مهجور در شهرستان سرپل ذهاب که از «آنوبانینی» پادشاه حکومت زاگرس نشین «لولوبیها» بهجای مانده هست.
این اثر باستانی در ۱۲۰ کیلومتری کرمانشاه و در شهرستان سرپلذهاب و بر فراز صخرهاي مشهور به «میانکل» قرار دارد. با دقت به شباهت بسیار بین نقش برجسته آنوبانینی و کتیبه بیستون، می توان مقدمات آن را برای ثبت در لیست آثار جهانی بهعنوان الحاقیه بیستون آماده کرد.
این نقش برجسته یکی از قدیمیترین نقش برجستههاي کشور هست که حداقل ۲۰۰۰ سال از کتیبه داریوش قدیمیتر هست. نقش برجسته آنوبانینی در حقیقت تصویری از تمدن هزاران ساله کرمانشاه هست، این نقش برجسته پردهاي هست که در آن شاهنشاه آنوبانینی در برابر الهه ایشتار که وی را در مقابل دشمنان پیروزی داده هست، ایستاده و پای خود را بر بدن دشمن نهاده هست.
ایشتار نیزهاي به دست دارد و قصد دارد با طنابی که به دست گرفته، گردن اسیری دیگر را ببندد. اضافه بر شاه و ایشتار، ۹ اسیر بدون لباس نیز در عکس دیدن می شود.
ذیل نقش برجسته، سنگ نبشته اي به خط اکدی قرار دارد که ترجمه آن چنین هست: «آنوبانینی پادشاه توانا، پادشاه لولوبی نقش خود و نقش الهه ایشتار را در کوه باتیر عرف کرده هست. آنکس که این نقوش و این لوح را محو کند، به نفرین و لعنت آنو، آنوتروم، بل، بلیت، رامان، ایشتار، سین و شمش گرفتار و با دو نسل او برباد رواد».