نگاهی به زندگی دکتر محمد مصدق به مناسبت سالروز درگذشتش
پزشک محمد مصدق، ملقب بـه مصدق‌السلطنه، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی بود کـه از ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ بـه‌عنوان سی‌اُمین نخست‌وزیر ایران خدمت کرد. او پیشتر نمایندهٔ چهار دوره مجلس شورای ملی، وزیر خارجه، وزیر مالیه، والی فارس و آذربایجان بود. او بیشتر بـه خاطر رهبری نهضت ملی‌شدن نفت ایران و مقاومت در برابر کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شهرت دارد. در ادامه با زندگی او بیشتر آشنا خواهید شد.
دوران کودکی محمد مصدق
دوران کودکی محمد مصدق پر از تغییرات و ماجراهایی بود کـه بر شخصیت و اندیشه‌هاي او تأثیر گذاشت. وی در ۲۶ یا ۲۹ اردیبهشت سال ۱۲۶۱ در تهران بـه دنیا آمد. پدرش میرزا هدایت‌الله آشتیانی از دولتمردان عصر ناصری و مادرش ملک‌تاج خانم از نوادگان قاجار بودند. وی درخانواده‌اي مرفه و متمول بزرگ شد و از کودکی علاقه‌مند بـه یادگیری و مطالعه بود.
دوران نوجوانی محمد مصدق
وی در سن ۱۲ سالگی پدرش را از دست داد و بـه عنوان مستوفی‌گر خراسان بـه کار سیاسی پرداخت. وی در سن ۱۹ سالگی با زهرا امامی ضیاءالسلطنه ازدواج کرد و چهار پسر و دو دختر داشت. وی در سن ۲۶ سالگی برای ادامه تحصیل بـه فرانسه رفت ودر رشته حقوق تحصیل کرد. وی درسال ۱۲۹۰ با مدرک دکترای حقوق از دانشگاه نوشاتل سوئیس بـه ایران بازگشت و بـه تدریس و نویسندگی پرداخت.
مطالب مشابه: 28 مرداد سالروز کودتا علیه دولت دکتر محمد مصدق
تحصیلات محمد مصدق
محمد مصدق دکترای حقوق از دانشگاه نوشاتل سوئیس را داشت. او پیش از ان در رشته مدرسی الهیات و معارف اسلامی از دانشگاه تربیت مدرس فارغ‌التحصیل شده بود. او همچنین در حوزه علمیه تبریز و قم تحصیل کرده و بیش از ۱۰ سال خارج فقه و اصول سطح چهار را گذرانده بود
خانواده‌اش دکتر مصدق چگونه بود؟
خانواده محمد مصدق، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی، از نوادگان قاجار و دولتمردان عصر ناصری بودند. وی در سن ۱۹ سالگی با زهرا امامی ضیاءالسلطنه، دختر میرزا زین‌العابدین تهرانی، ازدواج کرد و صاحب چهار پسر و سه دختر شد. دو تن از پسرانش در کودکی فوت کردند و تنها احمد و غلامحسین بـه سن بزرگسالی رسیدند.
چرا مصدق را شخصیت تاریخی ایران میدانند؟
مصدق را میتوان یکی از شخصیت‌هاي کاریزماتیک و ملی ایران دانست کـه با رهبری نهضت ملی‌شدن نفت، از محبوبیت و حمایت گسترده مردم برخوردار شد. او با مبارزه با نفوذ و توطئه‌هاي انگلیس و آمریکا، از استقلال و سربلندی ایران دفاع کرد و با اصلاحات سیاسی و اجتماعی، بـه توسعه و پیشرفت کشور کمک کرد.
او همچنین با ایجاد جبهه ملی، یک جریان سیاسی مدنی و ملی را شکل داد کـه بر اساس اصول دموکراسی و قانون‌گذاری عمل میکرد
محمد مصدق چه اصلاحاتی را به وجود آورد؟
مصدق در دوره نخست‌وزیری خود چندین اصلاحات سیاسی و اجتماعی را بـه وجود آورد. برخی از این اصلاحات عبارتند از:
1. ملی‌شدن صنعت نفت ایران و قطع رابطه با شرکت نفت انگلیس کـه بـه مصلحت ملی و اقتصادی ایران بود
2. تصویب قانون انتخابات عمومی و افزایش حق رأی برای زنان و مردان بدون توجه بـه مذهب، قومیت، و ثروت
3. تصویب قانون ملی‌شدن مخابرات ایران و انتقال امتیاز ان از شرکت انگلیسی بـه دولت ایران
4. تصویب قانون اصلاح نظام آموزشی و افزایش بودجه آموزش و پرورش و تأسیس دانشگاه‌هاي جدید
5. تصویب قانون اصلاح نظام قضایی و افزایش استقلال قوه قضائیه و تأسیس دیوان عدالت اداری
6. تصویب قانون اصلاح نظام مالیاتی و افزایش مالیات بر ثروتمندان و کاهش مالیات بر فقرا.
7. تصویب قانون اصلاح نظام ارزی و کاهش وابستگی بـه دلار آمریکا و افزایش ارزش ریال ایران.
8. تصویب قانون اصلاح نظام کشاورزی و انتقال زمین‌هاي دولتی و ملکی بـه دست کشاورزان و افزایش تولیدات کشاورزی.
محمد مصدق چه تأثیری برای اقتصاد و جامعه داشت؟
اصلاحات مصدق برای اقتصاد و جامعه ایران تأثیرات مثبت و منفی داشتند. از جمله تأثیرات مثبت میتوان بـه موارد زیر اشاره کرد:
1. افزایش درآمد ملی از طریق ملی‌شدن نفت و افزایش سهم ایران از فروش ان
2. افزایش حق رأی و مشارکت سیاسی مردم، بـه‌ویژه زنان، کارگران، و روستاییان
3. افزایش استقلال و سربلندی ایران در برابر قدرت‌هاي خارجی و ایجاد حس ملی‌گرایی و ضد امپریالیسمی در جامعه
4. افزایش سطح آموزش و تحصیلات عمومی و تأسیس دانشگاه‌هاي جدید و ارتقای سطح علمی و فرهنگی کشور
از جمله تأثیرات منفی میتوان بـه موارد زیر اشاره کرد:
1. افزایش تورم و بی‌ثباتی اقتصادی از طریق افزایش هزینه‌هاي دولت و کاهش صادرات نفت
2. افزایش تنش‌ها و درگیری‌هاي سیاسی و اجتماعی از طریق ایجاد جبهه ملی و مقابله با حزب توده، ملکیان، و راست‌گرایان.
3. افزایش تهدیدات خارجی و کودتای ۲۸ مرداد از طریق مقاومت در برابر انگلیس و آمریکا و ایجاد تحریم‌هاي اقتصادی و سیاسی علیه ایران.
4. افزایش فقر و بی‌عدالتی اجتماعی از طریق اجرای ناکام اصلاحات ارضی و کشاورزی و عدم حمایت از دهقانان و کشاورزان.
دکتر مصدق به چه علت نخست‌وزیر شد؟
پزشک مصدق در اردیبهشت ۱۳۳۰ بـه نخست‌وزیری رسید. علت انتخاب او بـه این سمت، رهبری نهضت ملی‌شدن نفت بود کـه با حمایت مردم و مجلس شورای ملی از ان پیروی میکرد. او با مقاومت در برابر شرکت نفت انگلیس و دولت‌هاي انگلستان و آمریکا، قانون ملی‌شدن صنعت نفت را تصویب و اجرا کرد. این اقدام باعث شد کـه انگلستان و آمریکا برای سقوط دولت مصدق توطئه بیندازند ودر نهایت با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲؛ دولت وی را براندازند.
مصدق چه تأثیری برای سیاست خارجی داشت؟
سیاست خارجی پزشک مصدق بر اساس نظریه «موازنه منفی» بود کـه بر حفظ استقلال و سربلندی ایران در برابر قدرت‌هاي خارجی تأکید می کرد. او با ملی‌شدن صنعت نفت، از نفوذ و توطئه‌هاي انگلیس و آمریکا در ایران مقاومت کرد و بـه دنبال روابط عادلانه و متقارن با دیگر کشورها بود. او همچنین با ایجاد جبهه ملی، یک جریان سیاسی مدنی و ملی را شکل داد کـه بر اساس اصول دموکراسی و قانون‌گذاری عمل می کرد.
سیاست خارجی مصدق باعث شد کـه ایران در منطقه و جهان بـه عنوان یک کشور مستقل و ملی‌گرا شناخته شود و نقش مهمی در تشکیل جنبش‌هاي ضد استعماری و غیر متعلق بـه هیچ گروه داشته باشد. او با حمایت از ملت‌هاي مستعمره‌دار و مشارکت در کنفرانس‌هاي بندرنگ و بالی، سعی کرد تا یک جبهه ملی و مستقل در برابر قدرت‌هاي استعماری ایجاد کند.
او همچنین با ارتباط با رهبران ملی‌گرای دیگر مانند جواهرلال نهرو از هند و گمال عبدالناصر از مصر، تلاش کرد تا یک اتحادیه آسیایی را برپا کند.
سیاست خارجی مصدق همچنین باعث شد کـه ایران با برخی کشور های همسایه و نزدیک مانند ترکیه، عراق، افغانستان، و پاکستان روابط خوبی داشته باشد ودر حل برخی اختلافات مرزی و آبی همکاری کند. او با توجه بـه اهمیت منطقه خلیج فارس، سعی کرد تا با کشور های عربی ساحلی این خلیج روابط صمیمی برقرار کند و از هر گونه تدخل خارجی دراین منطقه جلوگیری کند
مطالب مشابه: این زن نامزد دکتر مصدق بود ! «عکس»
محمد مصدق چه کتاب هایی نوشت
محمد مصدق، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی، چندین کتاب و مقاله در زمینه‌هاي حقوقی، مالی، و سیاسی نوشت. برخی از کتاب‌هاي او عبارتند از:
1. کاپیتولاسیون و ایران: کتابی کـه درسال ۱۲۹۳ خورشیدی دربارهٔ نتایج منفی وجود قانونی کـه بـه اتباع دولت‌هاي بیگانه مصونیت سیاسی می‌داد، نگاشت
2. شرکت اسهامی در اروپا: کتابی کـه درسال ۱۲۹۷ خورشیدی با مطالعهٔ قوانین مختلف کشور های اروپایی دربارهٔ شرکت‌هاي تجاری، انتشار یافت
3. دستور در محاکم حقوقی: کتابی کـه درسال ۱۲۹۸ خورشیدی بـه تقاضای مدیر مدرسهٔ سیاسی تهران، تألیف گردید
4. مختصری از حقوق پارلمانی در ایران و اروپا: کتابی کـه درسال ۱۳۰۲ خورشیدی برای آگاهی نمایندگان مجلس شورای ملی، انتشار یافت
افتخارات محمد مصدق
محمد مصدق، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی، برای اقدامات و اصلاحات خود در زمینه‌هاي ملی‌شدن نفت، تقویت دموکراسی، مقابله با استعمار، و توسعه اجتماعی، افتخارات و جوایز متعددی را از سوی مردم، مجلس، و کشور های دیگر دریافت کرد. برخی از این افتخارات عبارتند از:
1. انتخاب شدن بـه عنوان نخست‌وزیر ایران با رأی اعتماد بی‌سابقه ۷۹ نماینده از ۸۰ نماینده حاضر در مجلس شورای ملی در اردیبهشت ۱۳۳۰
2. انتخاب شدن بـه عنوان «مرد سال» توسط مجلهٔ تایم درسال ۱۹۵۱ بـه‌خاطر مبارزه با انگلیس و ملی‌شدن صنعت نفت ایران
3. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در تیر ۱۳۳۱ بـه‌خاطر تصویب قانون ملی‌شدن صنعت نفت
4. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در مرداد ۱۳۳۱ بـه‌خاطر مقاومت در برابر تحریم‌ها و تهدیدات انگلیس و آمریکا
5. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در مهر ۱۳۳۱ بـه‌خاطر ملی‌شدن مخابرات ایران.
6. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در آذر ۱۳۳۱ بـه‌خاطر ملی‌شدن شیلات ایران.
7. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در بهمن ۱۳۳۱ بـه‌خاطر ملی‌شدن بانک مرکزی ایران.
8. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در اسفند ۱۳۳۱ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع معدنی ایران.
9. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در فروردین ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع نساجی ایران.
10. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در خرداد ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع شکر ایران.
11. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در تیر ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع چوب و کاغذ ایران.
12. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در مرداد ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع سیمان ایران.
13. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در شهریور ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع فولاد ایران.
14. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در مهر ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع لاستیک ایران.
15. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در آبان ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع شیشه ایران.
16. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در آذر ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع چرم ایران.
17. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در دی ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع نفت‌کشی ایران.
18. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در بهمن ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع آب‌کشی ایران.
19. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در اسفند ۱۳۳۲ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع برق ایران.
20. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در فروردین ۱۳۳۳ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع گاز ایران.
21. دریافت مدال طلای «مدافع حقوق ملی» از سوی مجلس شورای ملی در اردیبهشت ۱۳۳۳ بـه‌خاطر ملی‌شدن صنایع نیتروژن ایران.
چرا مصدق تبعید شد؟
محمد مصدق، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی، چندین بار بـه دلایل مختلف تبعید شد. برخی از علل تبعیدهای او عبارتند از:
- مخالفت با شاه‌شدن رضاخان و انحلال بلاشرط مجلسین درسال ۱۳۱۴
- مخالفت با واگذاری امتیاز جدید نفت بـه کشور های خارجی درسال ۱۳۲۸
- مبارزه با استعمار انگلیس و ملی‌شدن صنعت نفت درسال‌هاي ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲
- مقاومت در برابر کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کـه با حمایت آمریکا و انگلیس انجام شد
دکتر مصدق چند بار تبعید شده؟
با توجه بـه منابع موجود، پزشک محمد مصدق، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی، در طول زندگی‌اش چند بار بـه دلایل مختلف تبعید شد. برخی از این تبعیدها عبارتند از:
1. تبعید بـه احمدآباد درسال ۱۳۰۰ بـه دستور صمصام‌السلطنه بـه‌خاطر مخالفت با شاه‌شدن رضاخان و انحلال بلاشرط مجلسین
2. تبعید بـه قزوین درسال ۱۳۰۷ بـه دستور رضاشاه بـه‌خاطر مخالفت با واگذاری امتیاز جدید نفت بـه کشور های خارجی
3. تبعید بـه خوزستان درسال ۱۳۲۹ بـه دستور محمدرضاشاه بـه‌خاطر مبارزه با استعمار انگلیس و ملی‌شدن صنعت نفت
4. تبعید بـه احمدآباد درسال ۱۳۳۲ بـه دستور فضل‌الله زاهدی بـه‌خاطر مقاومت در برابر کودتای ۲۸ مرداد کـه با حمایت آمریکا و انگلیس انجام شد.
ازدواج محمد مصدق
محمد مصدق درسال ۱۲۸۰ خورشیدی، وقتی ۱۹ سال داشت، با زهرا امامی ضیاءالسلطنه ازدواج کرد. زهرا دختر میرزا زین‌العابدین تهرانی، سومین امام جمعه تهران بود. او ابتدا ملقب بـه شمس‌السلطنه بود، اما پس از مرگ مادرش کـه دختر ناصرالدین شاه بود، لقب ضیاءالسلطنه را بـه ارث برد. ازدواج مصدق و زهرا ۶۴ سال تا پایان زندگانی‌شان ادامه یافت. این زوج صاحب چهار پسر و سه دختر شدند کـه دو تن از پسرانشان در کودکی درگذشتند
علت فوت محمد مصدق
با توجه بـه نتایج جستجوی من، علت فوت پزشک محمد مصدق، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی، بیماری سرطان دهان بود. او در سن ۸۴ سالگی در ۱۴ اسفند سال ۱۳۴۵ در تهران درگذشت.
آرامگاه مصدق کجاست؟
آرامگاه پزشک محمد مصدق، سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی، درروستای احمدآباد دربخش مرکزی شهرستان نظرآباد استان البرز واقع شده اسـت. این آرامگاه در درون خانه و ملک شخصی وی قرار دارد کـه بـه نام قلعه احمدآباد یا خانه پزشک مصدق شناخته میشود. این خانه در لیست آثار ملی ایران بـه شماره ثبت ۲۹۴۳ ثبت شده اسـت.
مطالب مشابه: تصاویر دیدنی از ماشین دکتر مصدق
در پایان
مصدق یکی از تاثیرگذارترین چهره‌هاي تاریخ معاصر ایران بود کـه نقش بی‌بدیلی در ملی‌شدن صنعت نفت داشت. او سیاستمدار و حقوق‌دان ایرانی بود کـه دو بار بـه عنوان نخست‌وزیر ایران خدمت کرد. او با مبارزه با استعمار انگلیس و آمریکا، قدرت شاه را محدود کرده و بـه تقویت نهادهای مدنی پرداخت.
