بیوگرافی استاد محمدرضا شجریان + سالگرد درگذشت
محمدرضا شجریان از برجسته‌ترین هنرمندان موسیقی سنتی ایرانی اسـت و آلبوم‌هاي بسیاری را دراین زمینه منتشر کرده اسـت. ما دراین قسمت از مجله تفریحی تالاب 17 مهر 1399 سالگرد درگذشت استاد محمدرضا شجریان بیوگرافی استاد محمدرضا شجریان و خانواده اش را منتشر کرده ایم.
بیوگرافی استاد محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان متولد 1 مهر 1319 در مشهد موسیقی دان ؛ موزیک ساز ؛ و خواننده اهل ایران بود. دریک خانواده مذهبی بـه دنیا آمد. فارغ التحصیل دیپلم دانشسرای عالی «تربیت معلم» می باشد کـه به جز شهرت در موسیقی از قاریان مشهد بودو در خوشنویسی خط نستعلیق درجه ممتازی دارد.شجریان در ایران ملقب بـه خسرو آواز ایران اسـت.
خانواده استاد محمدرضا شجریان
پدرش حاج مهدی شجریان یکی از ملاکان بزرگ مشهد بود کـه صدای بسیار خوبی داشت کـه صرفا برای دوستان سرشناس خود کـه میهمانش بودند می‌خواند. مادرش افسر شاهوردیان خانه دارد بودو چهار برادر بنام هاي علیرضا ؛ سیامک ؛ امیر و احمدعلی و یک خواهر بنام نسرین دارد.
مطالب مشابه: سخنان جالب و خواندنی علیرضا افتخاری درباره شجریان
از قرائت تا یادگیری سنتور
محمدرضا از 4 سالگی بـه مراسم قرائت قران پدر می رفت تا این کـه سال 1331 در 12 سالگی از رادیو خراسان تلاوت قرآن او برای اولین بازپخش شد. درسال 1338 وقتی 19 ساله بود باوجود مخالفت پدر با یک معلم موسیقی آشنا شد تا این کـه بعد از ورود بـه دانشسرای عالی شروع بـه یادگیری سنتور کرد
از موسیقی به خوشنویسی
سال 1346 در 27 سالگی با احمد عبادی نوازنده سه تار آشنا سپس در کلاس هاي موسیقی دان مشهور اسماعیل مهرتاش شرکت کرد. در 28 سالگی هم زمان با موسیقی ؛ خوشنویسی را زیر نظر حسن میرخانی شروع کرد و دو سال بعد درسال 1349 درجه ممتازی را بدست آورد.
ازدواج اول استاد محمدرضا شجریان
محمدرضای جوان درسال 1340 با فرخنده گل‌افشان کـه او نیز معلم بود، آشنا میشود و ازدواج می کند. ان‌ها سی سال با یک دیگر زندگی کردند کـه حاصل این ازدواج سه دختر بـه نامهاي راحله، افسانه و مژگان و یک پسر بـه نام همایون بود.
فرزندان استاد محمدرضا شجریان
اولین فرزند او راحله، درسال 1342 بـه دنیا آمد. شجریان دراین زمان مدیر دبستان روستایی در مشهد شده بودو توانسته بود با چوب توت اولین سنتور خودرا بسازد. پس از دو سال دختر دوم او افسانه نیز بـه دنیا آمد. دختری کـه بعد ها با استاد موسیقی سنتی ایران، پرویز مشکاتیان ازدواج کرد. دو فرزند دیگر او مژگان و همایون نیز بـه ترتیب درسال‌هاي 1348 و 1354 متولد شدند.
ازدواج دوم استاد محمدرضا شجریان
استاد شجریان پس از سی سال زندگی مشترک با فرخنده گل‌افشان، درسال 1370 از او جدا میشود. او یکسال پس از این جدایی ودر سن 53 سالگی با کتایون خوانساری کـه ان موقع 26 سال داشت، ازدواج میکند. حاصل این ازدواج پسری بـه نام رایان اسـت. رایان درسال 1376 در کانادا بـه دنیا آمد.
محمدرضا شجریان یا سیاوش شجریان
شجریان بخاطر مخالفت پدرش مدتی با نام مستعار سیاوش بیدگانی در رادیو آواز می‌خواند تا این کـه پدر اجازه استفاده از نام اصلی اش را داد. شجریان بعد از تحصیلات تا سال1347 دبیر آموزش و پرورش در رادکان خراسان رضوی بود سپس بـه وزارت منابع طبیعی منتقل شد
استاد محمدرضا شجریان در بعد از انقلاب 1357
با شروع انقلاب فعالیت او نیز مثل سایر هنرمندان دستخوش تغییر شد و وادار شد برای فعالیت هنری در اسفند 1357 شرکت موسیقی دل آواز را بنیانگذاری کرد. در یکی دو سال اول چند موزیک انقلابی و میهنی با ناظریان و لطفی منتشر کرد اما بیشتر زمانش را صرف تدریس موسیقی در شرکت خود میکرد.
آغاز فعالیت هنری محمدرضا شجریان در تهران
شجریان امیدش را نسبت بـه آمدن بـه تهران از دست می دهد؛ اما محمود فرخ از شاعران و ادیبان مشهد بـه او کمک می کند تا راهی تهران شود و فعالیت موسیقی خودرا در پایتخت ادامه دهد. شجریان پس از آمدن بـه تهران با احمد عبادی، نوازنده‌ي چیره‌دست سه‌تار آشنا میشود. او ارتباطی تنگاتنگ با استاد عبادی برقرار می‌سازد و تحت تعالیم او، بسیاری از اشکالات خودرا برطرف میکند.
شجریان تا سال 1347 در آموزش‌وپرورش فعالیت کرد و پس از ان بـه وزارت منابع طبیعی منتقل شد. استاد شجریان درسال 1349 فعالیت خودرا در تلویزیون ملی ایران آغاز کرد. او درسال 1350 با فرامرز پایور آشنا شد و ردیف‌هاي آوازی و سنتور را نزد او دنبال کرد.
فعالیت خوشنویسی شجریان در تهران
استاد شجریان درسال‌هاي ورودش بـه تهران، درکنار فعالیت هنری خود در عرصه‌ي موسیقی، خوشنویسی را نیز در انجمن خوش‌نویسان تحت تعلیم استاد بوذری دنبال کرد. او با قبولی در امتحان خوشنویسی انجمن خوش‌نویسان موفق شد درسال 1349 بـه مرحله‌ي ممتازی برسد.
ورود شجریان به رادیو
درسال 1351 امیرهوشنگ ابتهاج «سایه» مدیریت و سرپرستی بخش موسیقی گل‌ها را در رادیو برعهده گرفت و ان را در مسیر صحیح خود قرار داد. محمدرضا شجریان از جمله هنرمندانی بود کـه در گل‌ها حضوری مؤثر داشت ودر 97 برنامه از 210 برنامه شرکت کرد.
استاد شجریان ضمن همکاری با برنامه‌ي گل‌ها با استاد نورعلی خان برومند آشنا شد و از او شیوه‌ي آوازی طاهرزاده را آموخت. هم چنین او درسال 1352 درکنار عبدالله دوامی توانست ردیف آوازی و شیوه‌هاي تصنیف‌خوانی را بیاموزد.
استاد شجریان در اوایل دهه‌ي پنجاه بـه همراه هنرمندانی مانند حسین علی‌زاده، محمدرضا لطفی، جلال ذوالفنون، ناصر فرهنگ‌فر و داوود گنجه‌اي بـه سرپرستی داریوش صفوت، بـه عضویت مرکز حفظ و اشاعه‌ي موسیقی درآمد. او در ان زمان تصنیف «داروَگ» کـه از آثار شعر نو نیما یوشیج بود رابا موزیک‌سازی استاد لطفی اجرا کرد.
استاد شجریان با همراهی لطفی و فرهنگ‌فر درسال 1354 بـه مناسبت جشن هنر شیراز، کنسرتی در دستگاه «راست پنج‌گاه» برگزار می کنند کـه بسیار مورد استقبال قرار می گیرد. از همان سال نیز کنسرت‌هاي کشور های خارجی شجریان آغاز می شود. پس از جمعه‌ي سیاه 17 شهریور، شجریان بـه همراه برخی از هنرمندان از جمله «سایه» و لطفی بـه دلیل آشفتگی‌هاي اجتماعی از رادیو کناره‌گیری می کنند.
مطالب مشابه: استاد شجریان در خانه اش در آمریکا «عکس»
آغاز فعالیت موسیقی
پس از استعفا از رادیو، گروه عارف و شیدا بـه‌صورت مستقل فعالیت خودرا در کانون چاوش ادامه دادند. چاوش یک انجمن موسیقی بـه تلاش هنرمندانی مانند محمدرضا لطفی و حسین علی‌زاده تحت حمایت هوشنگ ابتهاج بود. این کانون از سال 1357 تا 1363 کـه گروه چاوش تعطیل شد، 12 آلبوم منتشر کرد کـه خواننده‌ي اصلی 5 مجموعه از ان؛ محمدرضا شجریان بود.
شجریان دراین کانون بـه همراه اعضای هنرمندش، آثار زیادی را خلق کردند کـه بسیاری از ان‌ها محتوای انقلابی داشتند. چاوش 2 تا 8 بـه‌شدت تحت‌تأثیر فضای سیاسی و انقلابی ان دوران بودو آثاری مانند «شب‌نورد» با صدای شجریان درون‌مایه‌اي ملی و انقلابی داشت.
انتشار آلبوم های مختلف شجریان
درسال 1358 استاد شجریان با غلامرضا دادبه آشنا میشود و آلبوم‌هاي مختلفی رابا گروه‌هاي پایور، شیدا و عارف کار میکند. او درسال‌هاي دهه‌ي شصت همکاری گسترده‌ي خودرا با پرویز مشکاتیان شروع می کند کـه ماحصل ان آلبوم‌هاي بیداد، نوا، ماهور، سرّ عشق، گنبد مینا، آستان جانان، جان عشاق، دود عود، دستان و قاصدک اسـت.
آلبوم بیداد درسال 1364 و 5 سال پس از شروع جنگ منتشر شد. کشور درگیر مشکلات سیاسی و اقتصادی بودو موسیقی در فضای بسته‌اي محدود شده بود. در چنین شرایطی انتشار آلبوم بیداد مردم خسته‌ي کوچه و خیابان را بـه وجد آورد و ان‌ها را بـه یاد نغمه‌هاي دل‌انگیز گذشته انداخت. این آلبوم بـه یکی از پرفروش‌ترین آلبوم‌هاي موسیقی سنتی ایران تا بـه امروز تبدیل شد.
او درسال 1368 بـه همراه گروه پیرنیاکان و عندلیبی کنسرت‌هایي را در خارج از کشور برگراز میکند ودر سال 1369 و پس از زلزله‌ي رودبار، کنسرت‌هایي را برای جمع‌آوری کمک در آمریکا و اروپا اجرا میکند. او دراین سالها کنسرت‌هایي نیز در شهر های ایران اجرا می کند و آلبوم‌هاي زیادی هم‌چون پیام نسیم، دل مجنون و سروچمان را منتشر می کند. شجریان موفق میشود درسال 1378 جایزه افتخاری یونسکو را کسب کند.
تلاوت قرآن محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان درسال 78؛ مجموعه‌اي از تلاوت قرآن را تحت‌عنوان «بـه یاد پدر» در 2 سی‌دی منتشر می کند. این مجموعه شامل تلاوت سوره‌هایي از قرآن بود کـه پس از فوت پدرش منتشر شد. پدر او، مهدی شجریان، سفارش هاي متعددی بـه او کرده بود کـه درکنار موسیقی، تلاوت قرآن را نیز منتشر کند؛ اما شجریان بـه دلیل فعالیت حرفه اي در عرصه ي موسیقی و برای جلوگیری از سوءتفاهم در زمان حیات پدرش، از اینکار سر باز زده بود.
اجرای کنسرت در اروپا و آمریکا
درسال‌هاي بعد استاد شجریان بـه همراه همایون شجریان و کیهان کلهر بـه اجرای کنسرت در اروپا و آمریکا پرداختند. هم چنین شجریان با همراهی علی‌زاده، کلهر و همایون جوان درسال 1383 کنسرتی را در تهران بـه مناسبت زلزله‌ي بم برگزار کردند. ان‌ها اعلام کردند کـه تصمیم دارند مجتمعی بـه نام باغ هنر بم بسازند؛ اما این پروژه علی‌رغم پیگیری شجریان و همکارانش بـه دلایلی ناتمام ماند. «هم‌نوا با بم» حاصل این تصمیم و تفکر اسـت.
کنسرت های جهانی محمدرضا شجریان
از سال 1370 وقتی استاد شجریان 51 ساله بود با همکاری داریوش پیرنیاکان و مرتضی عیان کنسرت هاي جهانی خودرا شروع کرد. آلبوم هاي معروفی چون دل مجنون و پیام نسیم حاصل این اجراها بود.
بهترین آهنگ‌های محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان حدود نیم قرن در عرصه‌ي موسیقی سنتی ایران، فعالیت کرد و آثار بی‌نظیر و ماندگاری را خلق کرد. او با همکاری هنرمندان بزرگی مانند محمدرضا لطفی، حسین علی‌زاده، فرامرز پاپور، پرویز مشکاتیان، داریوش پیرنیاکان و سایر بزرگان بیش از 50 آلبوم رسمی منتشر کرد. هم چنین او 7 آلبوم غیر رسمی و منتشر نشده نیز در کارنامه‌ي هنری خود دارد.
استاد شجریان آثار منحصربه‌فرد و محبوب زیادی در کارنامه‌ي خود دارد. آلبوم‌هایي از شجریان کـه از اجرای زنده او در کنسرت‌هاي اروپا و آمریکا در اواخر دهه 60 ضبط شده بودو بیرون آمده بود، بـه‌شدت مورد توجه قرار گرفت. دراین آلبوم‌ها اغلب پیرنیاکان سه تار و تار و عندلیبی نی می‌نواخت. آلبوم‌هاي پرطرف‌دار سرو چمان، دل مجنون و پیام نسیم در همان سالها منتشر شد کـه تصنیف‌هاي معروفی در ان‌ها خوانده شده اسـت.
از آثار مشترک و محبوب استاد شجریان و لطفی کـه اکثر ان‌ها بازخوانی تصنیف‌هاي کهن هستند و حال و هوای قدیمی دارند میتوان بـه «عشق داند»؛ «معمای هستی» و «چشمه نوش» اشاره کرد. آثار «آستان جانان» و «سر عشق» نیز کـه با همکاری مشکاتیان اجرا شده اسـت، از آثار زیبا و شنیدنی استاد شجریان بـه شمار می رود.
از دیگر آثار مشهور استاد محمدرضا شجریان میتوان بـه تصنیف مشهور «ایران اي سرای امید» و بازخوانی «از خون جوانان وطن» اشاره کرد کـه طی همکاری او با گروه چاوش اجرا شده اسـت. پس از تعطیلی گروه چاوش، محمدرضا شجریان همکاری خودرا با گروه عارف بـه سرپرستی مشکاتیان ادامه داد. دو اثر بی‌نظیر «بیداد» و «دستان» را طی این همکاری خلق و اجرا شد.
شجریان در دهه 70 همکاری خودرا با گروه تازه تأسیس و پرجمعیت آوا آغاز کرد و آثار درخشانی؛ مانند آلبوم «شب، سکوت، کویر» را منتشر کرد. این آلبوم در آواز دشتی و با موزیک‌سازی کیهان کلهر خوانده شده اسـت.
بیماری استاد محمدرضا شجریان
اولین بار پس از بستری شدن محمدرضا شجریان درسال 1386 و عمل جراحی ریه این استاد برجسته موسیقی ایران، بیماری سرطان ریه‌اش مطرح شد؛ اما همان هنگام برخی رسانه ها این خبر را رد کردند. این خبر پس از بستری شدن استاد محمدرضا شجریان در شهریور ماه 1394 دوباره مطرح شد، ولی یکی از این رسانه ها بـه نقل از یکی از اعضای تیم دکتری‌اش در بیمارستان کسری، بیماری استاد شجریان را رد کرد.
علت درگذشت محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در نوروز 1395 با انتشار یک ویدئو در صفحه اینستاگرام خود با مو هاي کوتاه و تراشیده خبر از یک مهمان قدیمی 15 ساله داد کـه بعد ها مشخص شد او بـه سرطان مبتلا شده اسـت. بیماری کـه در مبارزه با ان شجریان شکست خورد و ایران خسرو آواز خودرا از دست داد. این ویدئو آخرین تصویری اسـت کـه از استاد شجریان منتشر شده، البته پس از ان همایون شجریان چند عکس از پدر خود منتشر کرد.
مطالب مشابه: وضعیت جسمانی استاد شجریان بعد از شیمی درمانی «عکس»
در پایان
شجریان درسال 1388 و پس از برگزاری دهمین دوره انتخابات، موضع‌گیری‌هاي سیاسی تندی از خود نشان داد. او پس از انتخابات در نامهاي بـه عزت‌الله ضرغامی خواست تا از پخش آثارش در صداوسیما خودداری کنند. محمدرضا شجریان دراین نامه «ربّنا» و «مناجات افشاری» را بـه مردم ایران هدیه کرد و تأکید کرد کـه حساب این دو اثر از سایر آثارش جدا اسـت. پس از شکایت رسمی شجریان از صداوسیما، مدیران وقت پخش ربّنا را نیز متوقف کردند.
