فیدل کاسترو سیاستمدار انقلابی کوبایی و یکی از نمادهای انقلابهاي ضد آمریکایی بـهشمار میرود کـه در دوران زمامداری خود در کوبا صنایع و تجارت را ملی کرد و اصلاحات سوسیالیستی را در سراسر جامعه بـه اجرا درآورد تا یکی از طولانیترین دورههاي حکومت یک فرد در جهان را رقم بزند.
ریش، سیگار و لباس نظامی سبز زیتونی؛ اینها تصاویر ماندگار اواخر سده بیستم هستند، علایم مشخصه فردی کـه در بین رهبران کمونیست جهان طولانیترین حکومت را داشته اسـت؛ مردی کـه در حیاط خلوت آمریکا حکومتی برقرار کرد کـه با سیاست هاي آن ها مخالف بودو بیشتر از همه ی رهبران اتحاد شوروی کـه حامیان اصلی او بودند، بر سر کار ماند. این مرد فیدل الخاندرو کاسترو بود.
فیدِل اَلِخاندرو کاسترو رز «بـه اسپانیایی: Fidel Alejandro Castro Ruz»؛ «۱۳ اوت ۱۹۲۶ – ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶» سیاستمدار و انقلابی کوبایی بود. وی علاوه بر رهبری انقلاب کوبا، از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۶ میلادی بـه عنوان نخستوزیر و سپس بـه عنوان رئیسجمهور این کشور از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۰۸ مشغول فعالیت بود. حزب کمونیست کوبا کـه تنها حزب سیاسی در نظام تکحزبی کوبا اسـت، از سال ۱۹۶۵ تا سال ۲۰۱۱ تحت رهبری وی اداره میشد.
بر اساس قانون اساسی مصوب سال ۱۹۷۶ میلادی دبیرکل حزب، رهبری حکومت را در دست دارد. کاسترو یکی از نمادهای انقلاب کمونیستی در آمریکای لاتین بـهشمار میرود؛ زیرا او اولین حکومت مارکسیست-لنینیست جهان را در نیمکره غربی ودر نزدیکترین فاصله بـه آمریکا برقرار کرد. او در بین رهبران کمونیست جهان طولانیترین دوره حکومت را داشت. ریش، سیگار برگ و لباس نظامی سبز زیتونی، نمادهای ماندگار ظاهر وی هستند.
در دوران زمامداری وی در کوبا صنایع و تجارت ملیسازی شد و اصلاحات سوسیالیستی دولت در سراسر جامعه بـه اجرا درآمد. کاسترو همچنین دو دوره دبیرکل جنبش عدم تعهد بود. کاسترو یکی از شخصیتهاي بحثبرانگیز جهان معاصر بودهاسـت.
مطلب مرتبط: پرتره چگوارا نماد فرهنگی تاریخ معاصر
وی جوایز مختلف بین المللی بـه دست آورده و حامیانش او را قهرمان سوسیالیسم، ضد امپریالیسم و بشردوستی و کسی کـه توانسته استقلال کوبا را در برابر امپریالیسم آمریکا حفظ کند، می دانند. در مقابل؛ منتقدانش او را یک دیکتاتور تمامیتخواه می دانند کـه دولتش باعث بروز موارد متعدد نقض حقوق بشر، آوارگی بیش از یک میلیون کوبایی و تضعیف اقتصاد کشور شدهاسـت. ارنستو چه گوارا از بزرگترین حامیان وی بود.
فیدل کاسترو در تاریخ ۱۳ اوت ۱۹۲۶ در شهر بیران واقع در استان اولگین متولد شد. خانواده وی از زمینداران مرفّه نیشکر بودند.[۲] او بعد از گذراندن دبستان در روستا بـه مدرسهاي خصوصی واقع در شهر سانتیاگو د کوبا و سپس هاوانا رفت و پس از ان از دانشکده حقوق هاوانا فارغالتحصیل شد.
کاسترو در ۱۹۴۷ میلادی ودر زمان دانشجویی بـه یک فعال سیاسی تبدیل شد. مهمترین خصلت کاسترو درسالهاي جوانی عقاید و نظرات ضد آمریکایی او بود. در همان زمان در اقدام سیاسی تبعیدشدگان دومینیکن برای سرنگونی دیکتاتور دومینیکن بـه نام رافائل تروجیلو حضوری فعال داشت و سال بعد در شورشهاي مناطق و حومه شهر بوگوتا در کلمبیا شرکت کرد.
کاسترو کـه ابتدا در ۱۹۵۳ میلادی بـهدلیل مبارزات انقلابیاش بـه ۱۵ سال زندان محکوم شده بود در ۱۹۵۵ میلادی مورد عفو قرار گرفت و از زندان آزاد و سپس بـه مکزیک تبعید شد ودر آنجا با همکاری «ارنستو چهگوارا» مبارز آرژانتینی «جنبش بیستوششم ژوئیه» را برای مبارزه علیه باتیستا دیکتاتور وقت کوبا تشکیل داد.
فیدل در دسامبر ۱۹۵۶ با گروهی ۸۱ نفره و از راه دریا بـه کوبا بازگشت کـه با کمین نیروهای ارتش دولت باتیستا روبرو شد. فقط ۱۲ تن از این گروه شامل خود فیدل، برادرش و چهگوارا توانستند از این کمین جان سالم بـه در برند. وی دوباره در منطقه «سیرامیسترا» کوبا گروهی چریکی را جمع آوری کرد کـه توانست ظرف مدت ۲ سال، ارتش باتیستا را شکست دهد. او از زمانی کـه نیروهای انقلابی کوبا حکومت استبدادی باتیستا را در ۱۹۵۹ میلادی سرنگون کردند، قدرت را دراین کشور بـه دست گرفت.
روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران و کوبا از ۱۳۵۳ خورشیدی آغاز شد ودر سال بعد اولین سفیر کوبا استوارنامه خودرا بـه دولت ایران تقدیم کرد اما دیری نپایید کـه این روابط بـه علت وحشت رژیم پهلوی از دخالت کوبا در امور داخلی کشور، در ۱۳۵۵خورشیدی بـهطورکلی قطع شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران در ۱۹۷۹ میلادی بـه جنبش غیرمتعهدها پیوست و با اعلام عدم وابستگی خود بـه قدرتهاي بزرگ جهان بـه کوبا نزدیکتر شد و کوبا هم یکی از اولین کشورهایی بود کـه انقلاب اسلامی ایران را بـه رسمیت شناخت و از ان حمایت کرد. سرانجام ایران در ۱۳۶۱ خورشیدی سفارت خودرا در هاوانا افتتاح کرد.
سیدمحمد خاتمی رییسجمهوری وقت در ۱۳۷۹ خورشیدی برای شرکت در چهاردهمین نشست سران عدم تعهد بـه هاوانا رفت ودر اردیبهشت ۱۳۸۰ خورشیدی فیدل کاسترو بـه تهران آمد. وی در سفر بـه ایران با تنی چند از مقامات و شخصیتها از جمله آیت الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب، روسای قوا و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام دیدار کرد.
کاسترو انقدر عمر کرد کـه در دسامبر ۲۰۱۴ میلادی شاهد گفت وگوی رائول برادر کوچکش کـه در ۲۰۰۶ میلادی رییسجمهور کوبا شده بود با باراک اوباما در پایان دوران ریاستجمهوریاش باشد. در ان زمان، واشنگتن و هاوانا اعلام کردند کـه، برای اولین بار پس از قطع روابط در ۱۹۶۱میلادی، قصد ازسرگیری روابط دیپلماتیک را دارند.
اما کاسترو کـه ورود و خروج ۹ زمامدار کاخ سفید را دیده بود در نامهاي کـه پس از یک ماه سکوت منتشر شد، محتاطانه این توافق تاریخی با دشمن قدیمی را مبارک دانست تا اوج التیام روابط زمانی باشد کـه اوباما از این جزیره دیدار کرد اما کاسترو با او ملاقات نکرد و چند روزبعد، ستونی گزنده در نکوهش رییس جمهوری آمریکا نوشت و تلاشهاي متعدد آمریکا برای براندازی و تضعیف حکومت کمونیستی را بـه کوباییها یادآور شد.
فیدل یا با خدا یا با شیطان هم دست اسـت؛ این را ارنستو گوارا لینچ، پدر چهگوارا پس از واقعهاي عجیب از پسر بچهاي عجیبتر بـه نام فیدل نقل می کند. فیدل ۶ ساله بودو سوار بر کشتی میرفت تا دیکتاتور جمهوری دومینیکن را سرنگون کند.
کشتی اما توقیف شد و بدین ترتیب فیدل ۶ ساله وسط آبی پر از کوسه پرید و ۹ مایل را شنا کرد. چیزی نمانده بود تا هنگام عملیات «قایق گرانما» غرق شود یا سمی را کـه سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا تهیه کرده بود، فرو دهد اما بـه خیرگذشت و اتفاقی نیفتاد.
سقوط هواپیمای فیدل بر فراز مورمانک نیز بـه مویی بند بود، چون فرودگاه در زیر مه غلیظ پنهان و مخزن هواپیما بـه طور کامل خالی شده بود. در جریان مبارزات علیه رژیم باتیستا در ۱۹۵۶ خورشیدی نیز کشتی حامل ۸۲ تن مبارز، تحت فرماندهی فیدل بـه گل نشست و بلافاصله پس از ان ارتش باتیستا ان را تار و مار کرد.
فیدل و ۲ تن از دوستانش خودرا در مزرعه نیشکر پنهان کردند. پنج روز و پنج شب بدون آب و غذا، زیر برگها مخفی ماندند و زبان و لبانشان از مکیدن مداوم شیره نیشکر زخم شد. هواپیماهای اکتشافی مرتبا بالای سرشان در حال پرواز بودند اما فیدل مرتب می گفت: ما پیروز میشویم، پیروزی از ان ما خواهد بود. در همان هنگام وقتی خوابش می برد، لوله تفنگ زیر چانهاش بودو انگشتش روی ماشه، چون بـه خودش قول داده بود کـه دیگر هرگز دستگیر نشود.
مطلب مرتبط: 47 حقیقت در مورد کشور کوبا «عکس»
کاسترو و حسن روحانی رئیس جمهور پیشین ایران درسال ۲۰۱۶ درسالهاي پایانی حکومت بـه نظر میرسید کـه او در مواضع خود قدری ملایمتر شدهاسـت. او پس از انجام یک عمل اضطراری جراحی سرطان روده درسال ۲۰۰۶؛ از قدرت کنار رفت. برادرش رائول کاسترو جای او را گرفت. از ان بـه بعد بـه ندرت در انظار عمومی ظاهر شد.
در فوریه ۲۰۰۸ اعلام کرد کـه دیگر سمت رئیسجمهوری و فرمانده کل قوا را نخواهد پذیرفت. درسالهاي بعد سعی کرد تا با ایجاد پیوند با هوگو چاوز رئیسجمهور وقت ونزوئلای نفتخیز جای خالی کمکهاي اتحاد شوروی را پر کند.
فیدل کاسترو در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۶ در سن ۹۰ سالگی درگذشت. تلویزیون کوبا بامداد روز شنبه این خبر را بـه نقل از رائول کاسترو اعلام کرد. گزارشها حاکی اسـت کـه رائول کاسترو، رئیسجمهوری وقت کوبا، با حضور در تلویزیون این کشور گفتهاسـت: «فرمانده کل انقلاب کوبا ساعت ده و ۲۹ دقیقه شامگاه جمعه درگذشت». بـه گزارش خبرگزاری فرانسه، رائول کاسترو گفتهاسـت: طبق وصیت فیدل کاسترو جسد وی روز شنبه سوزانده خواهد شد.[۶] مراسم تشییع جنازه فیدل کاسترو در ۴ دسامبر ۲۰۱۶ برگزار شد.
فیدل کاسترو:
دشمنانت را ببخش،
اما نامشان را هرگز فراموش نکن……
****
من انقلاب رابا 82 مرد شروع کردم.
اگر وادار باشم دوباره ان را انجام دهم،
با 10 یا 15 نفر و ایمان کامل انجامش میدهم.
مهم نیست چقدر کوچک هستید
اگر ایمان و نقشه اي عملی داشته باشید
****
هر کشوری باید کاملا آزاد باشد
تا نوعی از سیستم اقتصادی،
سیاسی و اجتماعی کـه مناسب میداند را برگزیند
کسانی کـه توانایی مبارزه کردن
برای دیگران را ندارند،
هرگز قادر بـه مبارزه کردن
برای خود نخواهند بود….
****
ان ها راجع بـه ناکامی هاي سوسیالیسمصحبت می کنند
ولی موفقیت کپیتالیسم در آفریقا،
آسیا و آمریکای لاتین کجاست؟
****
هیچ دزدی، هیچ خائنی،
هیچ مداخله گری در کار نیست!
اینبار انقلاب واقعی اسـت!…
****
بیش از 820 میلیون نفر در جهان
از گرسنگی رنج میبرند؛
و 790 میلیون نفر از ان ها
در جهان سوم زندگی می کنند…
من بـه این شهردار رای نخواهم داد
نه فقط بـه خاطر این کـه مرا
برای شام دعوت نکرد،
بلکه چون در راهم از فرودگاه
بـه شهر چاله هاي
بسیار بزرگی وجود داشت…
****
میگویند زمانی کـه “فیدل کاسترو”
هنوز در حال نبرد با استعمارگران
برای استقلال کوبا بود،
بـه یارانش گفت: ریشم را دیگر نمیتراشم؛
تا تیغ در خود کوبا تولید شود
انقلاب، گشت گلها نیست
****
یک انقلاب،
مبارزهاي اسـت میان مرگ
؛ آینده و گذشته.
مطلب مرتبط: حقایق خصوصی سیاستمداران آمریکایی «عکس»
اجازه ندادم هیچ خیابان،
میدان، مدرسه و بیمارستان
بـه اسم من نامگذاری شود.
درآمد سالیانه ي من و اموالم
همه ی ساله بـه صورت رسمی اعلام میشود.
قسمتی از حقوقم را بـه
دولت و مراکزی می بخشم.
هیچ کتاب آموزشی حق ندارد
از من بنویسد و یا تصویری از من چاپ کند.
***
بهترین رفیق دوران مبارزه
را کـه وزیر هم بود
بـه علت فساد مالی
و ثابت شدنشان در دادگاه،
حکم اعدامش را تایید کردم
و برایش گریه کردم.
مبارز و انقلابی کـه فساد کند،
باید فاتحه ي کشور را خواند.
چه کسی بـه اینها رسانه هاي «آزاد» نام داده اسـت؟
از کدام آزادی حرف میزنند؟
چه کسانی مینویسند؟
انچه را کـه صاحبان روزنامه ها
و کانال هاي تلویزیونی میخواهند،
نوشته و گفته میشود.
شـما این را خوب میدانید
از «آزادی بیان»حرف میزنند ولی،
در واقعیت امر؛مسئله اصلی انها،
دفاع از اصل مالکیت خصوصی
بر رسانه هاي جمعی اسـت.
****
هیچکدام از ما هیچ منافع شخصی
در برابر منافع کشور نداریم.
کشور ما مـهمتر از حرفــه هاي ما اسـت
بعد از مرگم میت مرا آتش زنید
چون با دفن کردنم دو متر زمین
میهنم ضایع میشود
ﺑﻨﺎﻡ ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺭا ﻣﺴﻤﺎ ﻧﻜﻨﻴﺪ.
ﺩﺭ ﺣﺴﺎﺏ ﺑﺎﻧﻜﻲ اﻡ ﺷﺼﺖ ﻫﺰاﺭ ﭘﻮﻝﻛﻮﺑﺎ
ﺩاﺭﻡ ﻣﻌﺎﺩﻝﺳﻪ ﻫﺰاﺭ ﺭﻭﺑﻞ ﺭﻭﺳﻲ میشود
ﺁﻥ ﭘﻮﻝ ﺭا ﺑﻪ ﻓﻘﻴﺮ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮﺩ ﺷﻬﺮ اﮔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ،
ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻭﺑﻪ اﻭ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺳﻴﮕﺎﺭ ﺭا ﺁﺗﺶ ﺯﻧﺪ
ﺯﻳﺮا ﺑﻌﺪ اﺯ ﻣﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺪاﻧﻨﺪ
ﺣﺘﻲ ﺳﻴﮕﺎﺭ بـه من ﻭﻓﺎ ﻧﻜﺮﺩ.
ﻳﻚ ﻣﺰﺭﻋﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺩاﺭﻡ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﭘﺮﻭرﺷﮕﺎﻩ
ﻓﺮﺯﻧﺪاﻥ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻭﻃﻦ ﺑﺴﺎﺯﻳﺪ
ﻭﻧﺎﻣﺶ ﺭا ﻛﻮﺑﺎ ﻳﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﮕﺬاﺭﻳﺪ.
بـه این ترتیب فیدل کاسترو آخرین بازمانده عصر سرخ بعد از مدتی بیماری چشم از جهان فروبست؛ مردی کـه در ان بیان معروفِ خود گفته بود «تاریخ مرا تبرئه خواهد کرد». او از خود میراثی دوپاره بر جای گذاشت؛ کوباییهاي مسنتر کـه دوران بیرحم باتیستا را بـه یاد داشتند، لابد بر دستاوردهای انقلاب تأکید میکنند و اما کوباییهاي جوان کـه احتمالاً از حکومت پیرمردها، سرکوب و فرصتهاي ازدسترفته شکوه می کنند. البته حتی آن ها نیز برای اشاره بـه کاسترو، نام صمیمانهترش «فیدل» را بـه زبان میآورند.او یک سیاست مدار بسیار مهربان و دلسوز بود برای همین هموز هم نامش بـه خوبی یاد میشود. روحش شاد