جشن شهریورگان چیست؟ (4 شهریور روز شهریورگان )
جشن شهریورگان چیست؟ 4 شهریور روز شهریورگان یکی از جشن‌هاي قدیمی کـه امروزه بسیار کم‌رنگ بـه ان پرداخته میشود . در دوران باستان هرماه و هرروز نام مخصوصی داشتند و هرگاه نام روز و نام ماه یکی میشدند ان را فرخنده می دانستند و برای گرامی داشت ان بـه جشن و شادی می‌پرداختند. دراین قسمت از مجله تفریحی تالاب برای شـما همراهان عزیز مقاله اي در مورد جشن شهریورگان را منتشر کرده ایم.
جشن شهریورگان چیست؟
جشن هاي دوازده گانه ایران باستان کـه هرماه در روز بـه خصوصی برگزار می شود در ماه شهریور جشن شهریورگان یا آذرجشن نامیده شده اسـت ؛ روز چهارم هرماه بـه نام شهریور می باشد پس چهارمین روز از ماه شهریور را بـه جشن شهریورگان اختصاص داده اند.
شهریور نمادی از فروتنی و نیرومندی می باشد. دراین روز ایرانیان در زمان باستان بـه جشن و هلهله می پرداختند و بـه پدرانشان احترام خاص می گذاشتند و البته بـه فقرا طعام می دادند .در دوران اخیر زرتشتیان جشن شهریورگان را بـه عنوان روز پدر انتخاب کرده‌اند، چرا کـه شهریور از امشاسپندان مردگونه؛ و بـه معنای شهریاری بر اراده و نفس اسـت.
تاریخچه جشن باستانی شهریورگان
ایرانیان باستان بر این باور بودند کـه شادی از نعمت‌هاي خداوند و غم و اندوه پدیده‌اي بد و اهریمنی اسـت. وقتی کـه بـه تاریخ نگاه می کنیم متوجه می شویم کـه در فرهنگ ایران کهن مردم بـه برگزاری جشن‌ها با اجرای آیین‌هاي مخصوص انها علاقه زیادی داشتند. هدف اصلی ان ها از برگزاری چنین مراسم‌هایي نیایش و گرامیداشت اهورامزدا بوده اسـت.
در زمان قدیم تا بـه امروز سال بـه دوازده ماه تقسیم میشود. هرماه سی روز دارد کـه هر یک نام خاصی دارد. شش امشاسپندان نشان دهنده شش ماه در تقویم کنونی ایران اسـت. در طول هرماه جشنی برگزار میشود کـه نام روز و نام ماه مربوطه باهم مطابقت دارند.
در زمان قدیم مرسوم بوده اسـت کـه وقتی نام روز و نام ما باهم یکی می شدن ان روز را گرامی می‌داشتند و بـه جشن و پایکوبی روز را می‌گذراندند. روز چهارم هرماه را شهریور می‌نامیده‌اند بنابر این 4 شهریور هرسال را جشن باستانی شهریورگان برگزار می کنند.
امروزه این جشن بیشتر درخانواده‌هاي سنتی و اصیل کرمانی برگزار می شود. در اوستا سه تا از این امشاسپندان، زن‌گونه و سه‌تای دیگر مردگونه، هستند کـه شهریور از امشاسپندان مردگونه اسـت. زرتشتیان بـه دلیل این کـه امشاسپندان شهریور رابا خصلت‌هاي مردانه می‌شناسند این روز را روز گرامیداشت مقام مرد و پدران قرار داده‌اند.
✅ مطالب مشابه: معرفی مهم ترین جشن های ایران باستان «جشن شب یلدا»
اما ریشه نام شهریورگان از کجا بوجود آمده است؟
واژه شهریور از کلمه خشَثروَئیریه ریشه گرفته اسـت کـه بـه معنای شهریاری مطلوب و با اراده اسـت. این نام در کتب اوستا «خشتر وئیریه» آمده‌اسـت کـه دو جزء بـه حساب می آید، جزء اول ان بـه معنای کشور، پادشاهی و حکومت و جزء دوم ان بـه معنای آرزو اسـت. از این رو قرار گرفتن این دو کلمه درکنار هم بـه معنای پادشاهی و یا کشور آرزو شده اسـت.
در معنای عام بهشت نیز ازاین کلمه برداشت می شود. خشَثروَئیریه از فرشتگان مقرب الهی بوده کـه از ان بـه عنوان نماد مروت یاد می کردند، زیرا یاری رسان بینوایان ونیازمندان بوده اسـت. براساس نظر ابوریحان بیرونی درکتاب آثار الباقیه،فرشته شهریورماه حافظ فلزات ارزشمند و جواهرات دنیا بوده و بـه باقی ماندن و حفظ انها دراین دنیا کمک میکند. دراین روز مردم بـه فقرا احسان کرده و طعام میدادند، بـه حضور پادشاهان می‌رفتند ؛ شادباش گفته و بـه جشن و شادی دراین روز بزرگ می‌پرداختند.
آیین و آداب‌ورسوم جشن شهریورگان
مهمترین آیینی کـه در جشن شهریورگان اجرا می شود برافروختن آتش اسـت. در چنین روزی مردم در خانه‌هاي خود آتشی مهیا می کنند و شب‌هنگام آتش را بـه پشت‌بام خانه‌هاي خود منتقل میکنند.
برپایی مهمانی و مهمان‌نوازی یکی از ویژگی‌هاي مردم ایران از گذشته تا بـه امروز اسـت. انها در هر مراسمی از غم و شادی درکنار یک دیگر بـه شادی و یا سوگواری میپردازند. در شهریورگان هم در اکثر خانه ها میهمانی با شکوهی برپا می شود و از میهمانان خود با غذاهایی کـه آماده کردند پذیرایی میکنند.
از دیگران آیین‌هاي جشن شهریورگان این اسـت کـه زرتشتیان پس از طلوع خورشید بـه معابد آتش می‌رفتند و اهورامزدا را ستایش میکردند و سپس اشیای فلزی قدیمی را از انبارهای خود بیرون می‌آوردند و انها را تمیز می کردند، از ان جایی کـه امشاسپند شهریور چهارمین امشاسپند اسـت.
این امشاسپند نمادی از قدرت و اقتدار اهورامزدا در دنیای معنوی اسـت. امشاسپند شهریور در دنیای فیزیکی حامی فلزات اسـت. مردم نباید اجازه دهند زنگ روی فلز ظاهر شود، زیرا فلز خالص اسـت و فواید زیادی بـه همراه دارد و اینکار را یک سنت حسنه میدانستند. از دیگر آیین برگزاری مراسم جشن شهریورگان نیز می توان بـه سوارکاری و تزیین خانه‌ها اشاره کرد.
گل مخصوص این جشن شهریورگان
در عصر باستان ایرانیان برای تزیین خانه‌هاي خود و آتشکده‌ها در روز جشن از یک گل خاصی استفاده میکردند. در بعضی از متون قدیمی آمده اسـت کـه نام این گل آتشین یا آذرگون کـه بـه رنگ سرخ آتشین اسـت ناز بو اسـت.
✅ مطالب مشابه: آشنایی کامل با تمامی مراسم های خاص نوروز باستانی
زایش داراب و مرگ مانی
براساس تاریخ ایران، چهارم شهریورماه دو اتفاق مهم را در بر داشته، کـه زایش و مرگ دو تن از برجسته‌ترین شخصیت‌هاي ان دوران بوده‌اسـت، زایش داراب و مرگ مانی. از ان جا کـه روز دقیق زایش کوروش بزرگ نامعلوم ودر هیچ کدام از منابع تاریخی یاد نشده اسـت، لذا برخی این روز را زادروز کوروش بزرگ میدانند. با توجه بـه تاریخ و شباهت هاي داراب در شاهنامه فردوسی و تعریف‌هاي دیگر تاریخ نامه هاي ایران و یونان درباره کوروش بزرگ، می توان پی برد کـه شخصیت داراب از روی شخصیت تاریخی کوروش شکل گرفته اسـت.
با برگزاری مراسم زادروز داراب یا کوروش در روز جشن شهریورگان یاد و خاطره پادشاهی کوروش در یاد مردم و تاریخ نگاران زنده نگه میماند. از سوی دیگر از این روز بـه عنوان روز مرگ مانی نیز یاد کرده‌اند. روز مرگ مانی را مانویان یکی از بزرگترین جشن‌ها می دانستند. ان گونه کـه از کتب تاریخی برداشت میشود مرگ مانی در چهار روز گذشته از شهریورماه، شهریور روز، روز دوشنبه، ساعت یازده، در استان خوزستان ود شهر بیلاباد بوده اسـت.
مانی یکی از پیامبران بزرگ صلح جوی ایرانی
تمام عمر شصت و یکساله خودرا صرف گسترش و تبلیغ دین مانوی کرد. در باور مانوی جنگ میان دو جهان تاریکی و روشنایی بـه نابودی ماده و رهایی روح منجر می شود. جهان مادی در دین مانوی نماد تاریکی و پلیدی اسـت و انسان کـه موجودی دوگانه‌اسـت «روح از دنیای روشنایی و جسم از دنیای تاریکی» میتواند بـه نیروهای روشنایی برای پیروزی نهایی کمک کند.
او تمام ادیان و پیامبران پیشین خودرا بـه رسمیت شناخت و گرامی داشت برخلاف ان کـه ادیان دیگر، ادیان قبلی خودرا رد و یا بـه رسمیت نمی‌شناختند. مانی و پیروانش بیش از تمام ادیان دیگر از خود کتاب و آثار مکتوب در پیوند فرهنگ و هنر بـه جای گذاشته‌اند. گستردگی پیروان مانی بدین صورت بود کـه پیروانش قریب بـه هزار سال در گستره‌اي از شمال اروپا تا شرق چین زندگی می کردند.
یکی از بارز‌ترین آیین‌هاي مانی، شیوه دست دادن مردمان با دست راست بود. مانی همانند مزدک سرنوشت تلخی داشت، وی را در جلسه مناظره موبدان در حضور بهرام یکم احضار کردند ودر یک دادگاه درمحاکمه عقایدش وی را بـه جرم کفر محکوم بـه مرگ کردند. او در زندان نیز از هر فرصتی برای تبلیغ دین و اندیشه‌هاي خود استفاده میکرد.
در روزی کـه موبدان ومردم مشغول برپایی جشن شهریورگان بودند، مانی بـه حکم موبدان و با تایید بهرام‌شاه در شهریور روز از شهریورماه سال 276 میلادی پس از شکنجه‌هاي هولناک کشته شد و پیکرش را برای مدت طولانی بر دروازه شهر گندیشاپور آویزان کردند. دروازه اي کـه تا صدها سال بعد از ان بـه دروازه مانی یاد می شد.
زادروز کوروش کبیر
اهمیت جشن شهریورگان علاوه بر تقارن نام روز و ماه، از منظر دیگری نیز مورد توجه اسـت. این روز بنا بـه شواهد تاریخی، بـه‌عنوان سال روز زایش و مرگ دو تن از تاثیرگذارترین شخصیت‌هاي ایرانی گرامی داشته میشود. هرچند ایرانیان قدیم بر این عقیده بودند کـه ثبت تاریخ تولد و مرگ بـه‌عنوان مناسبت، مهم نیست و روزی کـه انسان کار بزرگی انجام داده، ارزش ثبت در تاریخ را دارد.
با این حال مورخان و مولفان بسیاری نیز چون «هرودوت» تاریخ‌نگار شهیر یونانی، بـه نگاهداشت دقیق زادروز و سن افراد در همه ی طبقات اجتماعی ایران و برگزاری جشن تولد اشاره دارند، چنانچه درکتاب اول تاریخ هرودوت بـه این موضوع اشاره شده:
پارس‌ها عادت دارند کـه روز تولد خودرا جشن بگیرند. در ان روز انها مجالس میهمانی برگزار میکنند و جشن و شادی می کنند و این را رسمی شایع میدانند کـه باید برگزار شود. در ان روز حق خود میدانند کـه جامه‌هاي نو پوشند و خوراک‌هاي خوب و متنوع تهیه کنند، بـه‌طوری کـه با دیگر روزها تفاوت داشته باشد.
اعیان و ثروتمندان گاو، شتر، اسب یا خری را کشته و پس از پاک کردن، درسته ان را در تنور با تشریفاتی می‌پزند و کباب می کنند. اشخاص بی‌چیز و فقیر بـه کشتن حیوانات کوچک‌تری قناعت میکنند. اما این جشن یادبودی همگانی اسـت.
✅ مطالب مشابه: جشن فروردینگان | 19 فروردين ماه جشن فَروَردینگان یا فرودُگ + عکس پروفایل فروهر
در پایان
از دیگر دلایل برگزاری این مراسم تغییر فصل و آب‌وهوا اسـت. ایرانیان در زمان قدیم بـه دلیل این کـه از گرمای تابستان خلاص میشوند و هوا رو بـه سردی می‌رفت میل بـه برپایی آتش داشته‌اند. ازاین‌رو برافروختن آتش یکی از سنت‌ها و آیین‌هاي برگزاری این مراسم محسوب می شود.
همچنین وقتی انها در پایان تابستان محصولات خودرا برداشت میکردند و زمین‌هاي خودرا برای کشت پاییزی آماده می کردند شاید بتوان یکیدیگر از دلایل برپایی جشن شهریورگان را بـه این موضوع اختصاص داد.
