سیاست ایران در پیش از انقلاب
کشور ایران به‌عنوان یکی از امپراطوری‌های کهن تاریخی و باستانی که هنوز هم توانسته است حیات و هویت خود را حفظ کند، همواره فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده است. این کشور در مقاطعی از تاریخ تا مرز نابودی پیش رفته و در مقاطعی دیگر، حتی از مرز ابرقدرت بودن نیز گذشته است. در این مطلب قصد داریم بر موضوع سیاست ایران در پیش از انقلاب ۱۳۵۷ تمرکز کنیم و بخش‌های مهمی از آن را بیان کنیم.
ایران قبل از سال ۵۷ چگونه بود؟
برای درک بهتر تاریخ، مورخان همواره آن را به دسته‌‌های مختلفی تقسیم می‌کنند. این تقسیم‌بندی نیز بر مولفه‌های خاص و مشخصی استوار است. تاریخ معاصر ایران را می‌توان به قبل و بعد از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ تقسیم کرد؛ این دو دوره، علاوه‌بر ویژگی‌های خاص خود، دارای تفاوت‌های بسیار عمیقی در بخش‌های مختلف هستند.
پیش از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷، ایران به‌دلیل تحمل اثرات ناشی از جنگ‌جهانی اول و دوم و همچنین قحطی بزرگ سال ۱۲۹۸، با مشکلات زیادی در حوزه سیاست، نظامی‌گری، اقتصاد و مسائل اجتماعی روبرو بود و همواره با چالش‌های فراوانی نیز دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد که راه هموار این کشور برای پیشرفت و آبادانی را به دره‌ای ترسناک بدل ساخته بود. مهم‌ترین عناصر و معیارهای قابل بررسی در وضعیت ایران قبل از ۵۷ را می‌توان دو حکومت قاجار و پهلوی دانست که هر کدام از آن‌ها ویژگی‌های خاص و مختلفی در حوزه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به‌همراه داشته‌اند. در ادامه به بررسی ابعاد و جوانب مختلف این دو حکومت در جنبه‌های سیاسی خواهیم پرداخت:
وضعیت سیاسی حکومت قاجار
بدون هیچ شک و شبهه‌ای می‌توان گفت که حکومت قاجار ازجمله پرمشکل‌ترین حکومت‌های ایران ازلحاظ سیاست محسوب می‌شود. هم در بحث خارجی و هم در بحث داخلی، عملکرد سیاسی حکومت قاجار و حاکمان مختلف آن، بیانگر یک ضعف شدید و بی‌برنامگی ذاتی است که روی‌هم‌رفته، موجب تشدید ضعف کشور و عدم توانایی حفظ خاک ایران در مقابل زیاده‌خواهی بیگانگان شد.
در همین دوره و طی حکومت حاکمان مختلف قاجار، نه‌تنها خاک ایران مورد تجاوز بیگانگانی چون روسیه و انگلیس بود، بلکه استعمارگران فرانسوی نیز همواره ایران را به چشم یک کشور ضعیف و ناتوان می‌دیدند و با عهدنامه‌های استعماری و تحقیرآمیزی که با ایران منعقد می‌کردند، موجب تجزیه بخش عمده‌ای از خاک این کشور شدند. به‌طور کلی و خلاصه، درباره سیاست قاجار می‌توان گفت که این حکومت به‌دلیل ضعف در همین بخش و همچنین عدم وجود یک برنامه و هدف جامع جهت ترقی و پیشرفت کشور، دهه‌ها ایران را عقب انداخت و بخش وسیعی از خاک کشور را به بیگانگان بخشید.
وضعیت سیاسی حکومت پهلوی
حکومت پهلوی را می‌توان شروعی بر پایان عصر امپراتوری و حکومت‌های پادشاهی در ایران دانست. برخلاف قاجار، حکومت پهلوی نگاهی نوگرایانه‌تر به مقوله پیشرفت و ترقی کشور داشت و باوجود تمام ضعف‌ها، ناتوانی‌ها و نابه‌سامانی‌ها، تلاشی جدید را در عصر دو حاکم خود یعنی رضا خان و محمدرضا شاه پهلوی آغاز کرد. اما در بحث سیاست، هنوز هم پهلوی نمی‌توانست ادعا کند که ازلحاظ سیاسی نسبت‌به قاجار، برتری دارد.
به‌رغم تلاش‌های مثبت این حکومت در بحث پیشرفت کشور، بهبود وضعیت داخلی، نوسازی و مدرن‌سازی ارتش، اما بازهم حکومت پهلوی تا پایان عمر سیاسی خود، نتوانست به معنای واقعی، آن استقلال و خودمختاری سیاسی را که در حکومت‌هایی چون هخامنشیان، ساسانیان یا صفویان شاهد آن بودیم را زنده کند و متأسفانه کشور ایران در آن زمان تا حد زیادی، تحت‌تأثیر بیگانگان و قدرت آنان در دستگاه حکومتی بود.
مقایسه هر دو حکومت قاجار و پهلوی
تجزیه و جدایی بخش‌های مختلفی از خاک ایران در دوره پهلوی همچون بحرین، بیانگر سیاست ضعیف حکومت تا پایان عمر خود در سال ۱۳۵۷ بود. بااین‌حال، می‌توان حکومت پهلوی را تا حدی بهتر از حکومت قاجاری دانست که ضعف و ناتوانی آن در تمام بخش‌ها مشهود بود. مواردی همچون نوسازی ارتش و ایجاد تغییرات ساختاری در وضعیت اقتصادی و اجتماعی توسط حکومت پهلوی، اگرچه نتوانست موجب پیشرفت کشور با سرعت مورد انتظار شود، اما توانست دست حکومت بعدی را برای حفظ خاک کشور در جنگ تحمیلی و پیشبرد راحت‌تر اهداف اقتصادی، علمی، سیاسی و… باز نگه دارد و به‌رغم وجود مشکلات اقتصادی فراوان، چرخه پیشرفت کشور سریع‌تر از گذشته به حرکت درآید. از مقایسه دو حکومت قاجار و پهلوی می‌توان نکات مهم زیادی را در بحث سیاست آموخت؛ مثلا اینکه چگونه قدرت سیاسی می‌تواند مسیر پیشرفت و ترقی یک کشور را هموارتر سازد و اینکه اگر یک کشور، در بخش سیاسی، ضعیف و وابسته باشد، چه آینده‌ای در انتظار مردم آن کشور خواهد بود. به‌طور کلی، تجربه حکومت قاجار و پهلوی ثابت کرده است که یک کشور نمی‌تواند با وابستگی و ضعف، حیات خود را تضمین کند.
آشنایی با مجله آسمونی؛ یادآور خاطرات نوستالژی دهه‌های گذشته
یکی از تفریحات لذت‌بخش ایرانی‌ها در طی دهه‌های گذشته، مطالعه مجلات جذاب و محبوبی بود که شامل مطالب مختلف و متنوعی در حوزه ورزش، مد و لباس، فرهنگ، تاریخ، مذهب و حتی قدرت و سیاست نیز بود؛ اما طی یک دهه اخیر و با مدرن‌تر شدن شیوه ارتباطات، این مجلات جذاب و خواندنی نیز تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده‌اند. بااین‌حال، مجله ایرانی آسمونی، در حرکتی خلاقانه و جذاب، اقدام به گردآوری مطالب روزانه و هفتگی مختلف پیرامون اخبار، صنعت، سینما، ورزش، فرهنگ، هنر، تاریخ، مذهب، تکنولوژی و ده‌ها مورد دیگر کرده است و با این کار، توانسته است یاد و خاطره مجلات زیبا و خواندنی قدیمی را زنده کند و تجربه مجدد این خاطرات را باری دیگر در قالبی نو و مدرن به شما ارائه کند.
سخن نهایی
در این مطلب با موضوع سیاست ایران قبل از سال ۵۷ آشنا شدیم. اگر اهل مطالعه تاریخ باشید، می‌دانید که کشور ایران طی دویست سال اخیر با مشکلات فراوانی روبرو بوده و باعث شده تا از آن دوران درخشان خود فاصله بگیرد؛ اما به‌رغم همه مشکلات، تلاش پرثمر مردان و زنان وطن‌پرست هنوز پایان نیافته و روزی دوباره خواهیم توانست عظمت ایران بزرگ را ببینیم. در کنار موارد ذکرشده، باید بگوییم که اگر اهل خواندن اخبار سیاسی هستید، مجله ایرانی آسمونی برای شما لیستی منتخب و جذاب از جدیدترین اخبار و رویدادهای سیاسی کشور را ارائه کرده است که می‌توانید با مراجعه به آدرس اینترنتی Asemooni.Com، همواره به آن‌ها دسترسی داشته باشید.
