اداب و رسوم جشن چهارشنبه سوری در شهرهای ایران

چهارشنبه سوری یکی از جشن‌هاي‌ سنتی ایرانی اسـت کـه در غروب آخرین سه‌شنبه سال خورشیدی و پیش از فرا رسیدن نوروز برگزار میشود. این جشن شامل رسوم مختلفی از آتش‌افروزی و آتش‌بازی تا خوردن آجیل مشکل‌گشا، دورهمی‌هاي‌ خانوادگی، قاشق‌زنی و … می شود. این جشن نشانه‌ي پیشواز بهار و سرور و شادمانی اسـت. برای دانستن بیشتر آداب و رسوم چهارشنبه سوری ادامه این پست را دنبال نمایید.

معنای کلمه چهارشنبه سوری چیست؟

کلمات چهارشنبه سوری از دو بخش تشکیل شده‌اند: چهارشنبه کـه نام یکی از روزهای هفته اسـت و سوری کـه بـه معنای جشن و شادی اسـت. بنابر این، چهارشنبه سوری یعنی جشن و شادی در چهارشنبه آخر سال. برخی میگویند کـه سوری از واژه پهلوی «سوریک» بـه معنای «سرخ» گرفته شده اسـت کـه نشانه‌اي از سرخی آتش یا سرخی و سلامتی فرد اسـت.

مطالب مشابه: عکس و شعر و متن زیبای چهارشنبه سوری + شعرهای زیبای چهارشنبه سوری

تاریخچه چهارشنبه سوری

تاریخچه چهارشنبه سوری بـه ریشه‌هاي‌ کهن و زرتشتی این جشن برمی‌گردد. برخی معتقدند کـه این جشن مربوط بـه گاهنبار همسپتمدم اسـت کـه در پایان سال خورشیدی برگزار می ‌شد. برخی دیگر می گویند کـه این جشن بازمانده و شکل تحول‌یافته‌اي از جشن سده اسـت کـه در زمان اردشیر نخست برگزار میشد.

اما مطمئن اسـت کـه این جشن از زمان‌هاي‌ بسیار دور در ایران مرسوم بوده و نقش آتش در ان بسیار مهم اسـت. آتش نمادی از پاکیزگی، شادی، زندگی و امید اسـت. مردم در شب چهارشنبه سوری با برافروختن آتش و پریدن از روی ان؛ غم و بلا را از دل می زنند و آرزوهای خودرا می کنند. این جشن اولین جشن از مجموعه جشن‌هاي‌ نوروزی اسـت کـه با استقبال از بهار و سال نو همراه اسـت.

شعر معروف چهارشنبه سوری

شعر مشهور چهارشنبه سوری از نظر من، شعری اسـت کـه همه ی مردم ایران در شب چهارشنبه سوری میخوانند و از روی آتش می‌پرند. این شعر بـه نام «سرخی تو از من» شناخته می شود و از شاعران ناشناس اسـت. این شعر بـه این صورت اسـت:

سرخی تو از من، زردی من از تو بیا تا زردی را بسوزانیم بیا تا سرخی را برافروزانیم بیا تا زندگی را برانگیزانیم

این شعر نشانه‌ي امید و شادی و زندگی اسـت. مردم با پریدن از روی آتش، زردی و غم و بیماری را بـه آتش می دهند و سرخی و شادی و سلامتی را از آتش می گیرند. این شعر یکی از قدیمی ترین و محبوب‌ترین شعرهای چهارشنبه سوری اسـت.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری یکی از جشن‌هاي‌ سنتی ایرانی اسـت کـه در آخرین چهارشنبه سال برگزار میشود. این جشن ریشه‌هاي‌ باستانی دارد و نشانه‌ي پیشواز بهار و نوروز اسـت. آداب و رسوم چهارشنبه سوری متنوع و متفاوت اسـت و بستگی بـه فرهنگ و منطقه مردم دارد. اما برخی از آداب و رسوم مشترک و رایج در بیشتر نقاط ایران عبارتند از:

بوته افروزی:

این رسم شاید مشهور‌ترین و مهم ترین رسم چهارشنبه سوری باشد. دراین رسم، مردم بوته‌هاي‌ خشک یا گون را در کپه‌هاي‌ فرد می‌چینند و با تاریک شدن هوا ان‌ها را آتش می زنند و از روی ان‌ها می‌پرند. با اینکار، از آتش میخواهند کـه بیماری ها و ناراحتی‌هاي‌ سال گذشته را از ان‌ها بگیرد و سال جدید رابا شادی و سلامتی برایشان رقم بزند. هنگام پریدن از روی آتش، شعر «زردی من از تو، سرخی تو از من» را میخوانند.

فالگوش نشینی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در شب چهارشنبه سوری، بـه سمت چهارراه‌ها یا کوچه‌هاي‌ پر رفت و آمد می روند و گوش خودرا بـه سمت یکی از خیابان‌ها میگیرند و منتظر میمانند تا صدایی بشنوند. ان صدا را فال خود می دانند و بر اساس ان تصمیم‌هایي برای سال جدید میگیرند. این رسم نشانه‌ي اعتماد بـه ناشناخته‌ها و امید بـه آینده اسـت.

قاشق زنی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه بچه‌ها یا جوانان با لباس‌هاي‌ قدیمی و پوشیدن چادر یا روسری روی سر و صورت، بـه خانه‌هاي‌ مجاور میروند و با قاشق‌هاي‌ بزرگ روی ظروف می زنند و شعر «قاشق زنی میکنیم، حلوا می خواهیم» را میگویند. صاحب خانه بـه ان‌ها حلوا یا شیرینی یا پول میدهد و ان‌ها بـه خانه‌ي بعدی میروند. این رسم نشانه‌ي شادی و شوخی اسـت.

کوزه شکنی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم کوزه‌هاي‌ خالی را پر از آب می کنند و بـه سمت خانه‌هاي‌ دیگران می اندازند. اگر کوزه بشکند، نشانه‌ي خوش‌بختی و برآورده شدن آرزوهاست و اگر نشکند، نشانه‌ي بدبختی و ناموفقی اسـت. این رسم نشانه‌ي تمنای خیر و برکت اسـت.

فال کوزه:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم کوزه‌هایي را پر از آب و سکه و سنگ و نمک و زغال و … می کنند و روی ان‌ها را می‌بندند. سپس بـه یک نفر می گویند کـه یکی از کوزه‌ها را انتخاب کند. بعد از انتخاب، کوزه را باز میکنند و محتوای ان را فال می گیرند. برای مثال، اگر آب باشد، نشانه‌ي خیر و باران اسـت. اگر سکه باشد، نشانه‌ي ثروت و پول اسـت. اگر سنگ باشد، نشانه‌ي مشکل و سختی اسـت. اگر نمک باشد، نشانه‌ي درد و اشک اسـت. اگر زغال باشد، نشانه‌ي بدبختی و سیاهی اسـت. این رسم نشانه‌ي کنجکاوی و دانش‌خواهی اسـت.

پختن آش ابودردا:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در شب چهارشنبه سوری، آشی رابا موادی مانند گندم، عدس، نخود، برنج، گوشت، پیاز و … می‌پزند و ان را ابودردا مینامند. این آش را بـه فقرا و نیازمندان میدهند و یا در خیابان‌ها و مساجد توزیع می کنند. این رسم نشانه‌ي بخشندگی و مهربانی اسـت.

شال اندازی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم شال‌هاي‌ رنگی را روی درختان یا برزن‌ها می اندازند و با اینکار، از درختان یا برزن‌ها می خواهند کـه آرزوهایشان را برآورده کنند. این رسم نشانه‌ي احترام و ارادت اسـت.

شاهنامه‌خوانی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در شب چهارشنبه سوری، کتاب شاهنامه را باز میکنند و یکی از داستان‌هاي‌ ان را میخوانند یا گوش میدهند. این رسم نشانه‌ي افتخار و ارجمندی اسـت.

روز بعد چهارشنبه سوری چه می کنند؟

روزهای بعد از چهارشنبه سوری، روز نوروز اسـت. نوروز یکی از کهن‌ترین و مهم ترین جشن‌هاي‌ ایرانی اسـت کـه بـه مناسبت آغاز سال نو و فصل بهار برگزار می شود. نوروز در ایران و بسیاری از کشور های همجوار یا تحت تأثیر فرهنگ ایرانی، تعطیل رسمی و ملی اسـت. مراسم نوروز در ایران باستان و امروز شامل رسوم و سنت‌هاي‌ متنوع و متفاوتی اسـت کـه برخی از ان‌ها عبارتند از:

خانه‌تکانی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم قبل از نوروز، خانه‌هاي‌ خودرا کاملاً تمیز و مرتب می کنند و از هرگونه آلودگی و کثافت خلاص می شوند. این رسم نشانه‌ي پاکیزگی و تجدید حیات اسـت.

کاشتن سبزه:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم چند روز قبل از نوروز، دانه‌هایي از گندم یا جو یا عدس را در ظرف‌هایي می‌کارند و ان‌ها را مرطوب نگه می‌دارند تا سبزه‌هایي رویش کنند. این رسم نشانه‌ي سرسبزی و رشد اسـت.

مطالب مشابه: آشنایی با سنت ها و تاریخ چهارشنبه سوری

چیدن سفره هفت سین:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در شب نوروز، یک سفره رابا مواردی کـه با حرف «س» شروع می شوند، می‌چینند. این موارد طبق معمولً شامل سبزه، سرکه، سمنو، سنجد، سیر، سنبل و سکه هستند. هر یک از این موارد نمادی از یک فضیلت یا خواسته اسـت.

برای مثال، سبزه نماد سرسبزی و زندگی، سرکه نماد صبر و شکیبایی، سمنو نماد شیرینی و ثروت، سنجد نماد عشق و دوستی، سیر نماد سلامتی و شفا، سنبل نماد بوی خوش و زیبایی و سکه نماد برکت و پول اسـت. این رسم نشانه‌ي امید و آرزو اسـت.

سبزی پلو ماهی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در روز نوروز، غذایی رابا برنج و سبزیجات مختلف و ماهی می‌پزند و میخورند. این رسم نشانه‌ي خوش‌بختی و شادمانی اسـت.

خواندن دعای سال تحویل:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در لحظه‌ي تحویل سال، یعنی زمانی کـه خورشید از استوا رد میشود و اعتدال بهاری رخ میدهد، دعایی را می خوانند و از خداوند متعال خیر و برکت و سلامتی و شادی برای سال جدید می‌طلبند. این رسم نشانه‌ي توکل و ارادت اسـت.

دید و بازدید نوروزی:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در روزهای نوروز، بـه دیدن خانواده‌ها و دوستان و آشنایان خود می روند و یا از ان‌ها دعوت میکنند و باهم شادی و مهربانی را تقسیم میکنند. این رسم نشانه‌ي اجتماعی بودن و دوستی اسـت.

حاجی فیروز و شادی بعد از سیاهی زمستان:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در روزهای نوروز، لباس‌هاي‌ قرمز و سیاه میپوشند و صورت‌هایشان رابا زغال سیاه می کنند و با سازهایی مانند دهل و سرنا، در خیابان‌ها می‌رقصند و میخوانند و مردم را شاد می کنند. این رسم نشانه‌ي پایان غم و اندوه زمستان و آغاز شادی و سرور بهار اسـت.

سیزده به در:

این رسم بـه این صورت اسـت کـه مردم در روز سیزدهم فروردین، خانه‌هاي‌ خودرا ترک میکنند و بـه طبیعت می روند و با خانواده و دوستان خود پیک‌نیک می کنند. این رسم نشانه‌ي ختام خوب و خوش‌بختی اسـت.

این ها فقط برخی از مراسم نوروز در ایران هستند کـه در مناطق مختلف ممکن اسـت با تفاوت‌هایي انجام شوند. اما همه ی‌ي ان‌ها یک مفهوم را میرسانند و ان این اسـت کـه نوروز، جشن زندگی و شادی و امید اسـت.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری در هر کدام از شهرهای ایران 

چهارشنبه سوری یکی از جشن‌هاي‌ باستانی ایرانیان اسـت کـه در آستانه نوروز برگزار می شود. دراین جشن، مردم آتش روشن می کنند و از روی ان می‌پرند و دعا و آرزو میکنند. همچنین خوراکی‌ها و تنقلات مخصوصی را می خورند و بازی‌ها و مراسم‌هاي‌ متنوعی را انجام می دهند. آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهر های مختلف ایران ممکن اسـت کمی باهم متفاوت باشد. برای مثال:

1. در تبریز، خانواده‌هایي کـه دختر و پسر نامزد دارند، سینی‌هایي شامل پارچه، آجیل و لباس عروس یا داماد را بـه هم می دهند کـه بـه ان «چهارشنبه لیق» می گویند.

2. در مازندران، مردم در روز چهارشنبه سوری بـه جنگل‌ها و روستاها می روند و با خوردن آش رشته، سمنو، آجیل و شیرینی، جشن میگیرند.

3. در گیلان، مردم در شب چهارشنبه سوری با زدن زنگوله‌ها و سوت‌ها، صداهای مختلفی را تولید میکنند و بـه خانه‌هاي‌ همسایه‌ها میروند و با آن ها شوخی میکنند.

4. در ارومیه، مردم در شب چهارشنبه سوری با خوردن آش نخود و تنقلات مخصوص مانند قره قوروت، قزل آلا، گوشت خشک و پسته، جشن می گیرند.

5. در قزوین، مردم در سفره چهارشنبه سوری غذاهایی مانند آش رشته، آش رب، آش دوغ، آش مسته، آش انار، آش قلیه و آش کدو را قرار میدهند.

6. در خراسان، مردم در شب چهارشنبه سوری با خوردن آش رشته، آش دوغ، آش نخود و آش کدو، جشن میگیرند. همچنین مراسم قاشق زنی را برای بخت گشایی انجام میدهند.

7. در کلاردشت، مردم در شب چهارشنبه سوری با خوردن آش رشته، آش دوغ، آش کدو و آش مسته، جشن میگیرند. همچنین مراسم شال اندازی را برای فال گرفتن انجام میدهند.

8. در بوشهر، مردم در شب چهارشنبه سوری با خوردن آش رشته، آش دوغ، آش کدو و آش مسته، جشن می گیرند. همچنین مراسم بوته افروزی را برای دفع بدبختی انجام میدهند.

9. در یزد، مردم در شب چهارشنبه سوری با خوردن آش رشته، آش دوغ، آش کدو و آش مسته، جشن می گیرند. همچنین مراسم گوش نشینی را برای شنیدن داستان‌هاي‌ عاشقانه و معنوی انجام می دهند.

10. در کرمانشاه، مردم در شب چهارشنبه سوری با خوردن آش رشته، آش دوغ، آش کدو و آش مسته، جشن میگیرند. همچنین مراسم کوله چوارشمبه را برای تقدیر از مردمان شجاع و قهرمان انجام می دهند.

11. در کرمان، مردم در شب چهارشنبه سوری با خوردن آش رشته، آش دوغ، آش کدو و آش مسته، جشن می گیرند. همچنین مراسم چهارشنبه سوری در کرمان رابا خواندن مولودی و مداحی برای یادبود امام علی «ع» و امام حسین «ع» انجام می دهند.

چه غذاهایی در چهارشنبه سوری درست می کنند 

در شب چهارشنبه سوری، مردم ایران طبق معمولً غذاهایی را کـه با رشته تهیه می شوند، سرو می کنند. این غذاها نمادی از زندگی و آرزوهای ان‌ها هستند. برخی از غذا هاي رایج در شب چهارشنبه سوری عبارتند از:

1. رشته پلو: این غذا با برنج، رشته، کشمش، خلال پسته و بادام و گوشت یا مرغ تهیه می شود. این غذا نمادی از شادی و خوش‌بختی اسـت

2. مرصع پلو: این غذا با برنج، رشته، انواع مغزها و میوه‌هاي‌ خشک مانند خلال پسته، بادام، نارنج، توت خشک، کشمش و زرشک و گوشت یا مرغ تهیه میشود. این غذا نمادی از ثروت و برکت اسـت

3. آش رشته: این آش با سبزی آش، عدس، لوبیا، رشته آش و کشک تهیه میشود. این آش نمادی از سرسبزی و رشد اسـت

4. آش ابودردا: این آش با هفت نوع حبوبات و هفت نوع سبزی تهیه می شود. این آش نمادی از شفا و نذر اسـت

مطالب مشابه: عکس و شعر و متن زیبای چهارشنبه سوری + شعرهای زیبای چهارشنبه سوری

در پایان

اینها فقط برخی از غذا هاي مخصوص چهارشنبه سوری هستند کـه در مناطق مختلف ایران ممکن اسـت با تفاوت‌هایي انجام شوند. اما همه ی‌ي ان‌ها یک مفهوم را می رسانند و ان این اسـت کـه چهارشنبه سوری، جشن زندگی و امید اسـت.